Παλιό γεφύρι Σγούρνας ή Γούρνας στα Λαγκάδια

Η ανάδειξη ενός σπουδαίου γεφυριού.

 "Το παλιό γεφύρι της Σγούρνας είναι συνδεδεμένο με την πρώτη λαμπαδηδρομία της ολυμπιακής φλόγας, που η αφή της οποίας έγινε στις 20 Ιουλίου του 1936 στον χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας. Πρώτη πρωθιέρεια τότε ήταν η Κούλα Πράτσικα, πρώτος λαμπαδηδρόμος ο ντόπιος από τα Ολύμπια Κωνσταντίνος Κονδύλης και παρών ήταν ο μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος –μια σπουδαία φυσιογνωμία της εκκλησίας με πλούσια δράση αργότερα κατά την περίοδο της κατοχής και της αντίστασης- και 20.000 κόσμου. Όλη η εκδήλωση καθώς και η πορεία της ολυμπιακής φλόγας κινηματογραφήθηκε από τη Γερμανίδα σκηνοθέτη Λένι Ρίφενσταλ στα πλαίσια της ταινίας «Ολύμπια», με τις πιο προηγμένες μηχανές λήψεις της τότε γερμανικής τεχνολογίας".

Απέναντι από τα Λαγκάδια, σε απόσταση 1,5-2 χιλιομέτρων από την ονομαστή κωμόπολη της Γορτυνίας, στο δρόμο προς Βυτίνα και Τρίπολη στη θέση Άγιος Κωνσταντίνος, στα τέλη του 19^ου αιώνα, πιθανότατα την περίοδο Δεληγιάννη κατά την οποία χτίστηκε και το γεφύρι στη θέση Κοτόμυαλο –ένα άλλο σπουδαίο γεφύρι στον ίδιο δρόμο αλλά πιο κοντά στα Λαγκάδια- οι φημισμένοι Λαγκαδινοί μαστόροι χτίσανε ένα σημαντικό, εντυπωσιακό και πανέμορφο γεφύρι, τα δυο βάθρα του οποίου μπορεί τώρα να διακρίνει εμφανέστατα και να θαυμάσει ο καθένας.

   Τα βάθρα αυτά του γεφυριού τα συναντάμε ακριβώς δίπλα στην τωρινή καινούργια γέφυρα με το τσιμεντένιο τόξο και τα πέτρινα βάθρα του, στη θέση Άγιος Κωνσταντίνος. Λέγεται και γεφύρι «Ανάληψης», λόγω της ύπαρξης εκεί κοντά ενός ομώνυμου ναίσκου. 

Η Μεγάλη γέφυρα (Το καινούργιο γεφύρι). 

   Τη νέα αυτή γέφυρα, Μεγάλη γέφυρα τη λένε οι ντόπιοι, έχτισαν οι Λαγκαδινοί Χρήστος και Κανέλλος Νικήτας του Ιωάννη με τα άλλα δυο αδέλφια τους Στέφανο και Νικήτα. (1)

Στη φωτογραφία με το καλούπιασμα του καινούργιου γεφυριού διακρίνονται οι Χρήστος Νικήτας δεξιά και ο Κανέλλος αριστερά.

Τα Λαγκάδια από το Μεγάλο (καινούργιο) γεφύρι.
Κάτω δεξιά διακρίνεται το βάθρο του παλιού της Σγούρνας.
 

   Στο χτίσιμο της καινούργιας γέφυρας δούλεψε και ο Ρήγας Χουντής από το Φούσκαρη, 16-17 χρονών τότε, σαν μαστορόπουλο. Μάλιστα σε κάποια στιγμή του «έφυγε το καρότσι του Ρήγα και χτύπησε τον Κανέλλο στο χέρι. Φοβήθηκε μην τον μαλώσει, αλλά ο Κανέλλος δεν είπε τίποτα. Το 1955 έγιναν όλα αυτά». (2)
 Το καινούργιο γεφύρι χτίστηκε στα πλαίσια του προγράμματος ανασυγκρότησης EDISON, που αφορούσε πολεμικές αποζημιώσεις από την Ιταλία προς την Ελλάδα για τις καταστροφές που προξενήθηκαν σε διάφορες περιοχές της χώρας από τον πόλεμο και την κατοχή. 

 Επιβλέπων ήταν κάποιος Αθανασόπουλος από τα Λαγκάδια. Κατά κάποιες μαρτυρίες ντόπιων άλλα έργα στο ίδιο πρόγραμμα των πολεμικών αποζημιώσεων στην περιοχή ήταν το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Λάδωνα, ο δρόμος προς Ολυμπία και κάποια άλλα μικρότερα.

   Το ανατολικό βάθρο του παλιού γεφυριού της Σγούρνας, του γκρεμισμένου προς τη μεριά της Καρκαλούς σχεδόν ακουμπάει στο καινούργιο γεφύρι ενώ το δυτικό εναπομείναν βάθρο προς τα Λαγκάδια απέχει 4-5 μέτρα από το καινούργιο.

Σγούρνας. Τα δύο βάθρα.

   Από τα εναπομείναντα βάθρα του φαίνεται ότι ήταν ένα σπουδαίας σημασίας για την περιοχή και εντυπωσιακό μονότοξο ημικυκλικό γεφύρι, με μεγάλο άνοιγμα καμάρας, μια σειρά θολίτες, επίπεδη επιφάνεια διάβασης και καλοφτιαγμένο από πελεκημένες πέτρες, στημένο με μεράκι από τους φημισμένους λαγκαδινούς μαστόρους της πέτρας.

   Το σημείο απ’ όπου έχει τραβηχτεί η ασπρόμαυρη φωτογραφία του παλιού γεφυριού της Σγούρνας υπάρχει (οι πέτρες που φαίνονται σε πρώτο πλάνο) και είναι ορατό όταν ανεβαίνεις από Λαγκάδια προς Τρίπολη. Οι ντόπιοι που ξέρουν, βλέπουν και αναγνωρίζουν απέναντι τα βράχια.

Σγούρνας. Ανατολικό βάθρο δίπλα στο καινούργιο γεφύρι.
 

   Δεν φαίνεται να στέκεται μια άποψη που λέει ότι ανατινάχτηκε από τους αντάρτες κατά τον εμφύλιο μαζί με αυτό στο Κοτόμυαλο, το οποίο λέγεται ότι επίσης επιχειρήθηκε να ανατιναχτεί χωρίς όμως επιτυχία, προξενώντας του μόνο κάποιες φθορές στους θολίτες κοντά στο κλειδί και που ήταν εμφανείς μέχρι πριν λίγους μήνες, όταν και στο όνομα της κακώς εννοούμενης προόδου και εξέλιξης κάποια φωτισμένα μυαλά αλλοίωσαν εντελώς την αρχική του μορφή, δένοντάς το με τσιμέντο και ντύνοντάς το με πέτρα για να λογαριάζεται κατ’ επίφαση για πέτρινο.

   Και αυτό γιατί υπάρχουν μαρτυρίες ντόπιων, όπως του πατέρα του ντόπιου Γιάννη Τζαφαρά που θυμάται ότι «την εποχή του εμφυλίου φύλαγε μέρα-νύχτα, μαζί με άλλους που δε ζουν, το γεφύρι για να μην το γκρεμίσουν οι αντάρτες». (3). Υπάρχουν επίσης και πολλές άλλες μαρτυρίες για τη φύλαξη του γεφυριού για το φόβο ανατίναξής του.

Σγούρνας. Δυτικό τόξο.

   Ενώ δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς χτίστηκε το παλιό γεφύρι της Σγούρνας, γνωρίζουμε ότι πιθανότατα γκρεμίστηκε παίρνοντας την σημερινή του μορφή, να σώζονται δηλαδή μόνο τα δυο βάθρα του, μεταξύ 1952 και 1955. Και αυτό γιατί απ' ότι φαίνεται αιτία της καταστροφής του ήταν το ανθρώπινο χέρι αφού πιστεύεται ότι οι εργαζόμενοι στη κατασκευή του καινούργιου γεφυριού αφαίρεσαν πέτρες από το παλιό -φαίνεται ήδη λεηλατημένο- για να τις τοποθετήσουν στο καινούργιο και έτσι αδυνάτισαν το παλιό, το οποίο λαβωμένο, εγκαταλελειμμένο και δεχόμενο την επίθεση της φύσης κατέρρευσε.

Την ίδια περίπου εποχή ο στρατός εγκατέστησε μεταλλική γέφυρα για την εξυπηρέτηση των συγκοινωνιακών αναγκών της περιοχής, η οποία για κάποιο διάστημα, κατά μαρτυρίες των ντόπιων, λειτουργούσε παράλληλα με το παλιό γεφύρι της Σγούρνας και μέχρι την κατασκευή της καινούργιας γέφυρας.

 

  

Λαγκάδια γύρω στα 1930. Η φώτο στάλθηκε από τον Βαγγ. Νικήτα
 

   Προξενεί εντύπωση ότι οι γεροντότεροι ντόπιοι Λαγκαδινοί δεν θυμούνται όχι το πότε ακριβώς χτίστηκε –αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό- αλλά το πότε και κάτω από ποιες συνθήκες γκρεμίστηκε αφού είναι σίγουρο ότι η καταστροφή του επήλθε σχετικά πρόσφατα.

Από τη δύναμη του ρέματος είναι λίγο δύσκολο να προκλήθηκε η ζημιά γιατί η τοπογραφία δεν παραπέμπει σε μεγάλα κατεβάσματά του, ούτε επίσης από κεραυνό όπως σε κάποια άλλα γεφύρια (Λειβαρτζινή γέφυρα στα Τριπόταμα, κλπ). Ως εκ τούτου το πιθανότερο, όπως προαναφέρθηκε, είναι η καταστροφή να προήλθε από ανθρώπινο χέρι και ήλθε η επέλαση της φύσης κατόπιν και την ολοκλήρωσε.

Το σημείο του γεφυριού της Σγούρνας, με τα κόκκινα βέλη,  στον Άγιο Κωνσταντίνο. Από τον λόφο του Αϊ Λιά.

   Λίγο πιο κάτω από το γεφύρι υπάρχει μια πηγή-κεφαλάρι που βγάζει αρκετή ποσότητα νερού. Ίσως το γεφύρι να πήρε το όνομά του από τη γούρνα αυτή. Οι ντόπιοι λένε την περιοχή Σγούρνα.

   Το παλιό γεφύρι της Σγούρνας ή Γούρνας ήταν κομμάτι του παλιού δρόμου Λαγκαδίων-Βυτίνας-Τρίπολης με άλλη  χάραξη από το γεφύρι προς Καρκαλού. Στην παλιά αυτή χάραξη υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη και άλλα γεφύρια (περιοχή Μπούφη, κλπ), που πρέπει κάποιος να περπατήσει για να τα συναντήσει.  Ο τωρινός δρόμος μετά τη θέση «Χεσμένου» προς Λαγκάδια, στην κατηφόρα, είναι καινούργια χάραξη. Με τη χάραξη του νέου δρόμου εγκαταλείφτηκε το τμήμα αυτό του παλιού και αυτό είχε σαν φυσικό επακόλουθο κάποιοι επιτήδειοι να αφαιρέσουν (κλοπή λέγεται η πράξη αυτή) όποια καλή πελεκημένη πέτρα μπορούσαν να βγάλουν με πρόχειρα μέσα και κυρίως τις νύχτες. Έτσι πανέμορφες στο χέρι πελεκημένες πέτρες έκαναν φτερά.

Το παλιό γεφύρι Σγούρνας και η θέση του καινούργιου.

   Το παλιό γεφύρι της Σγούρνας είναι συνδεδεμένο με την πρώτη λαμπαδηδρομία της ολυμπιακής φλόγας, που η αφή της οποίας έγινε στις 20 Ιουλίου του 1936 στον χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας. Πρώτη πρωθιέρεια τότε ήταν η Κούλα Πράτσικα, πρώτος λαμπαδηδρόμος ο ντόπιος από τα Ολύμπια Κωνσταντίνος Κονδύλης και παρών ήταν ο μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος –μια σπουδαία φυσιογνωμία της εκκλησίας με πλούσια δράση αργότερα κατά την περίοδο της κατοχής και της αντίστασης- και 20.000 κόσμου. Όλη η εκδήλωση καθώς και η πορεία της ολυμπιακής φλόγας κινηματογραφήθηκε από τη Γερμανίδα σκηνοθέτη Λένι Ρίφενσταλ στα πλαίσια της ταινίας «Ολύμπια», με τις πιο προηγμένες μηχανές λήψεις της τότε γερμανικής τεχνολογίας.

Το καλούπι του καινούργιου γεφυριού και η μεταλλική κατασκευή για την εξυπηρέτηση των συγκοινωνιακών αναγκών, δίπλα στο παλιό γεφύρι της Σγούρνας. Ψηλότερα απ' όλους δεξιά ο Χρήστος και αριστερά ο Κανέλλος Νικήτας.

    Η πορεία της φλόγας θα ακολουθήσει τη διαδρομή Ολυμπία-Τρίπολη-Αθήνα-Θεσσαλονίκη και μέσω της Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας, Ουγγαρίας, Αυστρίας και της τότε Τσεχοσλοβακίας θα διανύσει 3.069 χιλιόμετρα με αντίστοιχο αριθμό δρομέων και θα φτάσει τον Αύγουστο στο ολυμπιακό στάδιο του Βερολίνου για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936.

Τα Λαγκάδια το 1936

   Η φωτογραφία του γεφυριού δείχνει τη διαδρομή από την Τρίπολη προς την Αρχαία Ολυμπία από την εντεταλμένη ομάδα των Γερμανών (δημοσιογράφοι, φωτογράφοι, κινηματογραφιστές, κλπ), που αποτελούνταν από τρία αυτοκίνητα (δύο νέα μοντέλα Olympia και ένα φορτηγάκι OPEL), που διέσχισαν τη χώρα από βορρά προς νότο κατά την άφιξή τους και από την Αρχαία Ολυμπία προς βορρά για να καλύψει δημοσιογραφικά και κινηματογραφικά τη μεταφορά της φλόγας προς το Βερολίνο, με χορηγό της όλης διαδικασίας την γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία OPEL.

Μάλιστα σε μια από τις φωτογραφίες της εποχής υπάρχει και η εξής μαρτυρία «there are from the trip towards the site of Ancient Olympia (ceremony for the Berlin Olympics took place this year) through the mountains of Arcadia. There are some other vehicles as well in these narrow roads and the village of Lagadia is also shown”. {Αυτά είναι από το ταξίδι προς το χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας –τελετή για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου που πραγματοποιήθηκε φέτος- μέσα από τα βουνά της Αρκαδίας. Υπάρχουν και άλλα οχήματα σ’ αυτά τα στενά δρομάκια και φαίνεται επίσης το χωριό Λαγκάδια}.

 

   Ένα μέλος της ομάδας αυτής, ο Carl T. Wiskott αργότερα έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Γνωρίζοντας την Ελλάδα με αυτοκίνητο» (Griechenland im Auto erlebt, Dr. Carl T. Wiskott, Verlag Bruckmann, Munchen 1936) με 83 φωτογραφίες από το ταξίδι αυτό των φωτογράφων Dr. Paul Wolff και Alfred Tritschler. (4). Η πορεία, με το μεγαλύτερο διάστημα να ακολουθεί χωματόδρομο και συναντώντας και άλλες δυσκολίες και προβλήματα ήταν με είσοδο και έξοδο από τη Βουλγαρία, Σιδηρόκαστρο, Σέρρες, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Κοζάνη, Λάρισα, Λαμία, Δελφοί, Θήβα, Αθήνα, Κόρινθο, Μυκήνες, Τρίπολη, Βυτίνα, Λαγκάδια, Ολυμπία. (5)

 

 

 Το γεφύρι της Σγούρνας

 

Το Γερμανικό συνεργείο πριν τα Λαγκάδια, προς την Αρχαία Ολυμπία.

Στην παραπάνω φωτογραφία το μέρος οι ντόπιοι το λένε "Μεγάλη Ζάγκλα". Στην εποχή μας βρίσκεται αριστερά όπως πηγαίνουμε για Λαγκάδια, λίγο πριν το τέλος της ευθείας στην κατηφόρα. Στο βάθος βλέπουμε το λόφο που βρίσκεται το μοναστήρι της Ανάληψης, χωρίς πεύκα και τη γειτονιά της Αγίας Τριάδας στη συνέχεια.

       

   Σημειώσεις-βιβλιογραφία

      1. Οι φωτογραφίες του καλουπιού του νέου γεφυριού και οι πληροφορίες δόθηκαν από τον ντόπιο Κανέλλο Νικήτα, γιο σπουδαίου μάστορα και ανθρώπου.

            2.     Μαρτυρία του γιου του Ρήγα Χουντή, Γιάννη, στον γράφοντα.

            3 .  Μαρτυρία του Γιάννη Τσαφαρά στον γράφοντα.

      4. Οι παλιές φωτογραφίες είναι από το φωτογραφικό άλμπουμ του Carl T. Wiskott.                        

      5. Κάποιες φωτογραφίες της παραπάνω εργασίας δόθηκαν από τους ντόπιους Κανέλλο Νικήτα, Γιάννη  Τσαφαρά και Γιάννη Χουντή. Τους ευχαριστώ                                                                                         

      6. Μαρτυρία του Γιάννη Τσαφαρά στον γράφοντα.

Δείτε το παρακάτω video με τα ίχνη του παλιού γεφυριού της Σγούρνας