Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα
Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση. Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.
Από τον
Πολιτιστικό Σύλλογο Καραβά Σπάρτης λάβαμε την παρακάτω επιστολή:
Η διατήρηση της
πολιτιστικής μας κληρονομιάς, συγκριτικό πλεονέκτημα ανέκαθεν της χώρας μας,από τις προσπάθειες κάθε γενιάς να την
ανακαλύψει, να την ερμηνεύσει και να την παραδώσει κατά το δυνατόν αλώβητη στους
επόμενους, είναι βαθειά ριζωμένη στον
τόπο μας και για τούτο η προστασία της είναι ή πρέπει να είναι τοπική,
περιφερειακή και εθνική ευθύνη.
Ο
Πολιτιστικός Σύλλογος Καραβά, έχοντας αντιληφθεί απόλυτα την σημασία του όρου,
βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της διατήρησης και της γνωστοποίησης της κληρονομιάς
αυτής του τόπου του, με τις προσπάθειες ανάδειξηςενός από τα σπουδαιότερα νεώτερα μνημεία του
Ευρώτα, του γεφυριού του Κόπανου.
Είναι γενικά
αποδεκτό ότι αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως λαός στη γειτονιά μας, την Ευρώπη και
τον κόσμο θα πρέπει να προστατεύουμε και να αναδεικνύουμε συνεχώς τον πολιτισμό
μας, όχι σαν πολυτέλεια αλλά σαν αναγκαιότητα.
Για το λόγο
αυτό, ενώνουμε και εμείς τη φωνή μας με
αυτή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, του Προέδρου Νίκου Καρμοίρη και των
κατοίκων της περιοχής για την ανάδειξη του ιστορικού γεφυριού του Κόπανου στον
Ευρώτα, που πρώτα και πάνω απ’ όλα και σαν δεύτερο βήμα, μετά τον καθαρισμό του
από τους φίλους και τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου και την σχετική Ημερίδα
στην Σπάρτη στις 7 Νοεμβρίου 2015,
πρέπει να αποκτήσει προσβασιμότητα για να είναι εύκολη η επισκεψιμότητά του.
Και το
αυτονόητο αυτό καθήκον ανήκει στην επίσημη Πολιτεία.
Γεφυρώνει τον ποταμό Meric – Μαρίτσα (Έβρος), στη θέση παλιάς
ξύλινης γέφυρας, έχει δώδεκα καμάρες οξυκόρυφες, ανηφορική επιφάνεια διάβασης, δέκα ανακουφιστικά παράθυρα,
στηθαία και βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, αφού συντηρείται και επισκευάζεται συχνά από τις επίσημες αρχές.
Καταγράφοντας το γεφύρι από κατάντη. Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου (ΑΓΠ).
Βρίσκεται στην Αδριανούπολη (Edirne) και συνδέει την Ανατολική Θράκη με τα
υπόλοιπα Βαλκάνια.
Ο φίλος ιστορικός από την Άγκυρα MustafaEmreSelek μας λέει για το γεφύρι:
Ρωτώντας πας στην Πόλη. Φωτο: ΑΓΠ
« Είμαι
ο MustafaEmreSelek από τη Τουρκία και είμαι εδώ για να σας δώσω κάποιες πληροφορίες για το
γεφύρι αυτό. Είναι χτισμένο επί του ποταμού Meric, Έβρος στα Ελληνικά, Marica στα Βουλγαρικά, που
έχει μήκος 490 χιλιόμετρα και χύνεται στο Αιγαίο. Είναι χτισμένο τον 19ο
αιώνα, όπως και το διπλανό γεφύρι Tunca. Δεν ξέρω ποιος είναι ο
κατασκευαστής».
Το γεφύρι έχει μήκος 263 μέτρα,
πλάτοςεπτά και η κατασκευή του ξεκίνησε
το 1842 επί σουλτάνου Αμπτουλάχ Χαμίτ(ΑBdullahHamid) στη θέση παλιάς ξύλινης γέφυρας και τελείωσε το 1847.
Μετά από
μακροχρόνιες ενέργειες του Δήμου Καλαβρύτων, των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων,
των κατοίκων της περιοχής, του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών (ΚΕ.ΜΕ.ΠΕ.Γ)
και του Αρχείου Γεφυριών Πελοποννήσου (ΑΓΠ) το Υπουργείο Πολιτισμού με την υπ’
αριθμ. ΥΠΟΠΑΙΘ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/156852/14683/2019/10-06-2015 που δημοσιεύθηκε στο
ΦΕΚ 126/Α.Α.Π26-06-2015 και η οποία μας κοινοποιήθηκε, το γεφύρι στο Μύλο του Λιάσκου χαρακτηρίστηκε ως
μνημείο, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 1γ του Ν. 3028/2002.
Συγκεκριμένα η απόφαση αναφέρει:
« Χαρακτηρίζουμε, σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 1γ του Ν. 3028/2002, ως
μνημείο, το πέτρινο γεφύρι στο μύλο του Λιάσκου στην Άνω Βλασία Δήμου
Καλαβρύτων, Π.Ε. Αχαΐας, λόγω της ιδιαίτερα επιτυχούς ένταξής του στο φυσικό
περιβάλλον και διότι είναι συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής,
αποτελώντας ένα από τα τελευταία δείγματα κατασκευής γεφυροποιίας παραδοσιακής
τεχνικής.»
Είναι μια σπουδαία
απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού και αξίζουν συγχαρητήρια στην Υπηρεσία
Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας και της προϊσταμένης Άννας
Κωτσοβίλη, που έτρεξαν το θέμα σε σχετικά γρήγορο χρόνο.
Το γεφύρι στο Μύλο του Λιάσκου. Ποταμός Σελιμούντας. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)
Μετην ίδια απόφαση ενημερώνεται ο Δήμος
Καλαβρύτων, το κτηματολόγιο Α.Ε., το αστυνομικό τμήμα Καλαβρύτων και άλλες
αρμόδιες αρχές για της δικές τους ενέργειες όσον αφορά την προστασία, την
παραπέρα ανάδειξη του γεφυριού και ό,τι άλλο συνεπάγεται απ’ αυτή την ενέργεια.
Μακάρι η απόφαση
αυτή να είναι η αρχή μιας σειράς δραστηριοτήτων για αντίστοιχες ενέργειες και
για άλλα σπουδαία και ιστορικά πέτρινα γεφύρια στην Πελοπόννησο και την Ελλάδα,
που χρήζουν προσοχής και πάνω απ’ όλα συντήρησης και επισκευής.
Στις 7/112015
διοργανώθηκε με απόλυτη επιτυχία στη Σπάρτη, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο
Καραβά, η ημερίδα με θέμα «Το γεφύρι του Κόπανου: αναδεικνύοντας το
σπουδαιότερο μνημείο του Ευρώτα».
Στην
επιτυχημένη αυτή εκδήλωση το Αρχείο
Γεφυριών Πελοποννήσου συμμετείχε με την εισήγηση «Πετρογέφυρα: Η περίπτωση της
Πελοποννήσου και φορείς μελέτης τους»
Παραθέτουμε
φωτογραφικό υλικό για την εκδήλωση αυτή από την μηνιαία εφημερίδα του Καραβά
και των περιχώρων, «Το Γεφύρι».
Για μια
ακόμη φορά εκφράζουμε τα συγχαρητήριά μας στο ΔιοικητικόΣυμβούλιο του Πολιτιστικού Συλλόγου, τον
Πρόεδρο Νίκο Καρμοίρη, τα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου για την προσφορά
τους στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής και ελπίζουμε ότι το παράδειγμά τους
θα ακολουθήσουν και άλλοι τοπικοί πολιτιστικοί φορείς.
"...πολύ πιθανόν, αφού μιλάμε για τους Ολυμπιακούς αγώνες,
από δω να περνούσε ο ολυμπιονίκης του μαραθωνίου δρόμου, ο πραγματικός
ολυμπιονίκης του μαραθωνίου δρόμου. Ο Βασιλάκος από το Λυγερέα, που είναι το
γειτονικό χωριό της Μέλισσας"
Λέγεται και Μεγάλο γεφύρι και είναι χτισμένο επί του
ποταμού Σμήνου, λίγο έξω από το Αρχοντικό στα όρια της Μέλισσας (Μαλτσίνας).
Βρίσκεται πάνω στον δημόσιο δρόμο, κομμάτι του οποίου
αποτελεί, που οδηγεί στα χωριά της Έξω Προσηλιακής Μάνης (Μπαρδουνοχώρια).
Έχει καλυφθεί
προς τούτο με τσιμέντο και άσφαλτο και έχει εμπλουτισθεί επίσης με σιδερένια
προστατευτικά κιγκλιδώματα. Έγινε τσιμεντένια διαπλάτυνσή του την εποχή που
διαπλατύνθηκε και ασφαλτοστρώθηκε και ο δρόμος, το 1970.
Το γεφύρι από κατάντη. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)
Αποτελείται από δύο ισομεγέθη τόξα, μια σειρά από
θολίτες, με το μεσόβαθρο να πατάει στην κοίτη ροής του ποταμού και στο οποίο
την δεκαετία του 1980 έγιναν ενέσεις τσιμέντου για την ενίσχυσή του, όπως
επίσης με τσιμέντο καλύφθηκε και η κοίτη του ποταμού κάτω από το γεφύρι.
Η βάση του μεσαίου βάθρου είναι κυκλική και συγχρόνως
παίζει και το ρόλο του πρόβολου, μειώνοντας την ορμή της ροής του νερού σε
περιόδους κατεβασμάτων ενώ τα ακρόβαθρα πατάνε σε σαθρό έδαφος και για το λόγο
τούτο έχουν ενισχυθεί με τσιμέντο για να αντέχουν.
Χτίστηκε μετά την καταστροφή του παλιού γεφυριού, που
υπήρχε πενήντα μέτρα πιο κάτω και ίχνη του υπήρχαν μέχρι λίγα χρόνια πριν, αφού
γκρεμίστηκε σχετικά πρόσφατα.
Είναι χτισμένο με πέτρα που έπαιρναν δίπλα, από την
περιοχή, αλλά και πέτρα που κουβαλούσαν με κάρα από τις Αιγιές, την περιοχή του
ρέματος “Δήμακα”.
Το εικονοστασι. (Φωτο: ΑΓΠ)
Δίπλα του υπάρχει εικονοστάσι, που έφτιαξε ο
Αριστείδης Γραφάκος, και που αναφέρει:
Για τους: προγενόμενους
προσδοκώμενους
προϊστάμενους
προδιερχόμενους.
Ο ίδιος, ντόπιος από τη Μέλισσα, με πλούσια και κυρίως
αποτελεσματική συμβολή στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής του Σμήνου και της
Ανατολικής Μάνης γενικότερα μας λέει για το γεφύρι της Μέλισσας:
“
Εγώ που σας μιλάω είμαι ο Γραφάκος ο
Αριστείδης, από το χωριό Μέλισσα, απόγονος της ιστορικής οικογένειας των
Γράφων, του Γιώργη του Γραφάκου του πρωτοκλέφτη και πρωτοπόρου στον αγώνα του
'21.
Το Μεγάλο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)
Σας καλωσορίζω στο Σμήνο ποταμό. Τυχαίνει να είμαι
παλιός εδώ στην περιοχή, βρίσκομαι στα δικά μου χωράφια και το γεφύρι που
βλέπετε είναι το μεγάλο γεφύρι του Σμήνου, όπως το λέγαμε εδώ στα χωριά μας. Λέγεται και γεφύρι του Αρχοντικού, αλλά και γεφύρι της Μέλισσας. Το γεφύρι αυτό
έχει χτιστεί κατά πάσα πιθανότητα το 1896, τη χρονιά των Ολυμπιακών αγώνων και
το ξέρω αυτό γιατί ο παππούς μου ήταν ο τροφοδότης του εργολάβου στο νερό και
στην διατροφή.
Το γεφύρι αυτό είναι γεφύρι συγκοινωνίας, συνδέει τα
χωριά του Σμήνου, της Έξω Προσηλιακής Μάνης με τον κεντρικό άξονα, την εθνική
οδό Σπάρτης – Γυθείου. Αυτό το γεφύρι είναι καλαίσθητο, είναι στέρεο, είναι όπως
βλέπετε δικάμαρο, υπήρχε μια μικρή καμαρούλα, είναι καλυμμένη τώρα με μπετόν
δεξιά,από την οποία διερχότανε μυλαύλακο που οδηγούσε στον πλησίον νερόμυλo, το
Παλιομύλη όπως το λέμε, το οποίο τώρα δεν λειτουργεί, έχει καταστραφεί.
Ο Σμήνος είναι το ποτάμι της ύδρευσης και της
ενέργειας. Το 1968-69 μπήκε το νερό του Σμήνου, από την πηγή του Σμήνου, που
κατά παράφραση και λανθασμένα λέγονται σήμερα πηγές της Αγίας Μαρίνας, από την
πηγή του Σμήνου λοιπόν μπήκε το νερό στη σωλήνα το 1969 και υδροδοτεί και καθοδηγεί
πλέον στη Μάνη αυτό το νερό. Το νερό του Σμήνου είναι αυτό που ανέδειξε την
πόλη του Γυθείου στην περίοδο του Κοινού των Ελευθερολακώνων, πριν από δυο
χιλιάδες χρόνια και, ως μεγαλούπολη και είναι απόλυτα ιστορικά συνδεδεμένος ο
Σμήνος με το Γύθειο πλέον. Και βέβαια αξίζει να αναφέρουμε εδώ την αναφορά του
περιηγητή Παυσανία, ο οποίος αφού ξεκίνησε από τη Μακεδονία και ήπιε νερό απ'
όλα τα ποτάμια της Ελλάδας, κατέληξε στο Γύθειο και αφού συνάντησε στη διαδρομή
του το Σμήνο, κάνει και την αναφορά στο κεφάλαιο 24 στίχοι 9 και 10, που λέει:
αριστερά δε της άκρας ποταμός εκδίδοσιν εις θάλασσαν, Σμήνος ύδωρ ποιείν ηδύν
όσπερ ουδείς άλλος τις παρασχόμενος ποταμός, τας πηγάς δε εν όρη Ταϋγέτου.
Οι συνοδοιπόροι, Ηλ. Καραγιάννης και Αρ. Γραφάκος.
Το γεφύρι φαίνεται ότι είναι χτισμένο ως δημόσιο έργο.
Δεν φαίνεται δηλαδή να είναι...ήδη ήταν το κράτος οργανωμένο, στα χρόνια βέβαια
της ύφεσης και της φτώχειας τότε, το 1896, την πενταετία εκείνη από το 1890 έως
το 1895-96 έχει χτιστεί αυτό το γεφύρι. Πρέπει δηλαδή στους Ολυμπιακούς αγώνες
να ήτανε η περαίωσή του. Πολύ πιθανόν, αφού μιλάμε για τους Ολυμπιακούς αγώνες,
από δω να περνούσε ο ολυμπιονίκης του μαραθωνίου δρόμου, ο πραγματικός
ολυμπιονίκης του μαρθωνίου δρόμου. Ο Βασιλάκος από το Λυγερέα, που είναι το
γειτονικό χωριό της Μέλισσας.