Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου
Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Δευτέρα 23 Δεκεμβρίου 2013

Δίτοξο γεφύρι στον Αρκαδικό ή Σελλέϊκο ποτάμι.

Γεφυρώνει τον Αρκαδικό ή ποτάμι Αρκαδιάς  ή Σελλέϊκο ποτάμι ή σκέτο Σελλάς και είναι δίτοξο.
  Το δεξιό τόξο από κατάντη είναι μικρότερο με κάθετα τα πλαϊνά, ενώ η μεγάλη καμάρα είναι καταβιβασμένη για να πετύχει ο πρωτομάστορας όσο το δυνατόν επίπεδο κατάστρωμα, με κάθετα μέχρι ενός μέτρου τα βάθρα της.
  Το μεσόβαθρό του ακουμπάει στην κοίτη του ποταμού ενώ τα δύο ακρόβαθρα πατάνε σε στέρεο έδαφος.
Σελλέϊκο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)
  Πρόκειται για ένα πανέμορφο γεφύρι, χτισμένο με την χαρακτηριστική καφεκίτρινη πέτρα της περιοχής.
  Λέγεται ότι χτίστηκε και αυτό, όπως και το μονότοξο μέσα στο χωριό Σελλά, με πρωτοβουλία του Πανάγου Αργυρόπουλου ή Πέτροβα. Το 1881 έγιναν εκλογές στο δήμο Τριπύλας και δήμαρχος εκλέχτηκε κάποιος  Πανταζόπουλος. Όταν λίγο αργότερα πέθανε, την θέση του ανέλαβε ο Πανάγος Αργυρόπουλος ή Πέτροβας, όπου επί της εποχής του χτίστηκαν τα δύο παραπάνω γεφύρια. (1) Απ' αυτό συμπεραίνεται ότι τα γεφύρια αυτά χτίστηκαν αυτή την περίοδο, την δεκαετία του 1880.
  Ήταν τότε που ανέλαβε δήμαρχος Τριπύλης ο Πανάγος Αργυρόπουλος και περνώντας μια φορά από το ποτάμι, έχασε το τσαρούχι του. Τότε ορκίστηκε να φτιάξει το γεφύρι, πράγμα που έγινε.
...η μεγάλη καμάρα. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Πιστεύεται ότι το γεφύρι χτίστηκε από την σπουδαία Λαγκαδινή οικογένεια των Γαρδικαίων, και είναι ένα μεταξύ των άλλων σπουδαίων χτισμάτων που μας άφησαν σχεδόν σε όλη την περιοχή της Πελοποννήσου.
  Φαίνεται ότι  πρωτομάστορας του γεφυριού αυτού, όπως και εκείνου μέσα στο χωριό Σελλά, ήταν ο Γιαννακός Γαρδίκας. Ήταν αυτός που άφησε τα θαυμάσια δείγματα της λαγκαδινής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στο ορεινό χωριό Αλωνίσταινα της Αρκαδίας, που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός, χτίζοντας σπίτια που σώζονται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Κατασκευή του Γιαννακού Γαρδίκα είναι και η εκκλησία του Αγιώργη στη Λάστα Γορτυνίας, στη θέση παλιότερου ομώνυμης εκκλησίας, το 1871-1876. Για τον ναό αυτό λέγεται ότι “είναι ευρυχωρότερος, μεγαλοπρεπέστερος με φιλοκαλίαν, ως ενδείκνυται από τα τετράγωνα πελεκητά λιθάρια εις τον πρόναον, με ζωνάρι από λευκό λιθάρι κάτωθεν των παραθύρων και με τρούλον λίθινον στηριζόμενον εις τέσσαρας κολώνας.(2)
  Η οικογένεια των Γαρδικαίων ήταν μια ονομαστή οικογένεια λαγκαδινών μαστόρων, χαρακτηριστική της μαστορικής γνώσης και μεταφοράς της από πατέρα σε παιδί και από γενιά σε γενιά.
...η μικρή καμάρα. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Κατά την οικογενειακή παράδοση, οι Γαρδικαίοι κατάγονται από το Γαρδίκι της Β. Ηπείρου. Γενάρχης τους θεωρείται ο Γεώργιος Γαρδίκας, που το 1817 εγκαταστάθηκε στα Λαγκάδια και έγινε “γαμπρός του Μπούρα”. Απόχτησε τα παιδιά Χρήστο, Γιάννη, Στάθη, Κωνσταντή και Ανάστο. Όλα ακολούθησαν το επάγγελμα του χτίστη. (3)
 
  Επίσης, κατά μαρτυρία του Κων/νου Αργυρόπουλου από το χωριό Σελλά Τριφυλίας, οι ίδιοι Γαρδικαίοι που έχτισαν το δίτοξο γεφύρι στον Αρκαδικό ή Σελλέϊκο ποτάμι, είναι και κατασκευαστές του σπιτιού του Πανάγου Αργυρόπουλου, που κατόπιν το έδωσε στους γιους του Βασίλη και Δημοσθένη. Στέκει ακόμη όρθιο σε άριστη κατάσταση και ιδιοκτήτης του σήμερα είναι ο Βασίλης Νικολάου Αργυρόπουλος, της γνωστής οικογενείας που στην κυριότητά τους είναι και ο παλιός μύλος κοντά στο γεφύρι στον Σελλά.
  Ερωτώ τον πρωτομάστορα Χρ. Γαρδίκα τι άλλο έχτισαν οι Γαρδικαίοι. Μου απαντάει: “εκατοντάδες σπίτια, μη γράφεις όμως και τα ξωκκλήσια και τα καλύβια, είναι ντροπή. (4) 
...και η ανάπτυξη. (Φωτο: ΑΓΠ)
 
  Κατά τον Χρήστο Γαρδίκα, οι Γαρδικαίοι έφτιαξαν ή επισκεύσαν, μεταξύ των άλλων και “ την Αγιατριάδα στην Κυπαρισσία, την Παναγία στο Ψάρι (Μεσσηνίας), τον Αγιονικόλα στην Τριπύλη (Μεσ.), την Αγιατριάδα στου Σουλιμά (Μεσ.), την Αγιασωτήρα κοντά στο Κοπανάκι (Μεσ.), τον Αγιοδημήτρη στον Αϊτό (Μεσ.), τους Αγιαποστόλους στη Βαριμπόπη (Μεσ.), τον Αγιονικόλα στην Ανδρίτσαινα, τον Αγιονικόλα στη Ζούρτσα (Ολυμπίας), την Αγιατριάδα και τη μισή Αγιακυριακή στα Φιλιατρά, τον Αγιώργη στη Λάστα (Γορτυνίας), τον Άγιο Παντελεήμονα στη Νεμνίτσα (Γορτ.), τον Αγιοθανάση στο Μπεζενίκο (Μαντινείας), τον Αγιονικόλα στην Ασέα (Αρκαδίας), την Παναγία στα Μαγούλιανα (Γορτ.), την Αγιαπαρασκευή στην Αλωνίσταινα (Μαντ.), τον Αγιώργη στο Λεβίδι (Μαντ.), την Παναγία στη Συλλίμνα (Μαντ.), τον Αγιοδημήτρη στη Χωτούσα (Μαντ.), την Αγιαπαρασκευή στη Στεμνίτσα (Γορτ.), τον Αγιώργη στην Καμενίτσα (Γορτ.), το γιοφύρι της Αρκαδιάς, το γεφύρι της Γλόγοβας (Γορτ.), τα Δημητρακοποπουλαίϊκα στην Αλωνίσταινα.(5)
 Απόγονοι αυτών των Γαρδικαίων ζουν στο χωριό Πολυθέα της Τριφυλίας, που μετονομάστηκε έτσι με το ΦΕΚ 86 Α’ της 11/04/1953 (παλιά ονομασία Μαλίκι, από κάποιον Τούρκο Μαλίκ, όπως λένε οι παλιότεροι).
  Σε μικρή απόσταση από το γεφύρι υπάρχει ο ερειπωμένος νερόμυλος των Αργυροπουλαίων, ενώ πάνω του περνάει ο δημόσιος δρόμος Κυπαρισσίας-Σελλά-Τριπύλης (παλιότερο όνομα Μυτύλα)-Καλαμάτας.
Μύλος των Αργυροπουλαίων. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Ο μύλος των Αργυροπουλαίων δούλεψε, εξυπηρετώντας τους ντόπιους μέχρι το 1978. Τον είχε φτιάξει ο Αργύρης ο Γαραντζιώτης, το παιδί του Πέτροβα , από την Γαράντζα (Άνω Μέλπεια) και που από το όνομά του πήρε και η οικογένεια το επώνυμο Αργυρόπουλοι (είναι ο γενάρχης της), σε συνεργασία με τον Αγά του χωριού Δάρα. Ήτανε δηλαδή “μισιακός” ο μύλος. Αργότερα τον ξεπλήρωσε, δίνοντας στον Αγά διάφορα αγροτικά προϊόντα (βούτυρο, τυριά κλπ) και στην ουσία τον ξεγέλασε, παίρνοντάς του το μύλο ολοκληρωτικά.
  Ο Πανάγος Γαραντζιώτης, γενάρχης της οικογένειας των Αργυροπουλαίων,  ήλθε από την συνοικία “Άγιος Αθανάσιος”, του “Πάνω Μαχαλά” της Άνω Μέλπειας (Γαράντζα) Μεσσηνίας, που ο δρόμος πηγαίνει για την Αγία Θεοδώρα. Εκεί κοντά είναι και το σπίτι του φημισμένου καπετάνιου του '21  Μητροπέτροβα.
Το γενεαλογικό δέντρο του Πέτροβα είναι:
Πέτροβας
Αργύρης Γαραντζιώτης, παιδί του Πέτροβα
Βασίλειος, Αλέξης και Γεώργιος, τα παιδιά του Αργύρη Γαραντζιώτη.
Πανάγος και Νίκος (φαρμακώθηκε με σύκα, όταν ήταν 8 χρόνων), τα παιδιά του Βασίλη.
Γεώργιος, Δημοσθένης και Βασίλης, τα παιδιά του Πανάγου.
Δημοσθένης, Νίκος, Πανάγος, Κωνσταντίνος, Θεμιστοκλής και Δημήτρης, τα παιδιά του Βασίλη.
Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος, το παιδί του Νίκου. (6)
Ο Αρκαδικός ποταμός σχηματίζεται από το Αρτικέίκο ρέμα και κυρίως το Σελλέίκο ποτάμι, που είναι ο βασικός του τροφοδότης. Το Σελλέϊκο ποτάμι έρχεται από τα υψίπεδα της Τριπύλης.

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

1.      Στοιχεία από τον Κων/νο Αργυρόπουλο, προπάππος του οποίου ήταν ο Πανάγος Αργυρόπουλος
2.      Αδαμάντιος Ι. Καράμπελας. “Η Λάστα και τα χωριά της” σελ. 30-31, Αθήνα 1957
3.      Ομοίως, σελ. 26 και 106
4.      Ομοίως, σελ. 106
5.      Ομοίως, σελ. 26
6.      Πρόκειται για τον Κων. Αργυρόπουλο που έδωσε τις πληροφορίες στον γράφοντα.
Δείτε περισσότερα για το δίτοξο γεφύρι στον Αρκαδικό στο παρακατω video:

Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 2013

Ευχητήρια κάρτα για το 2014



Το
 Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου (ΑΓΠ)
 και η βιοτεχνία αργυροχρυσοχοΐας
Αφοι Κ. Χατζηγεωργιάδη οε
( Μιλτιάδου  7  Αθήνα  10560  τηλ. 210.3246634 e.chatzigeo@gmail.com),
όπως κάθε χρόνο, εξέδωσαν την παρακάτω ευχητήρια ετήσια κάρτα και για το 2014,  με το ιστορικό και χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς «Βιδιακίτικο» γεφύρι στον Ερύμανθο, στη θέση «Δομοκός».

ΚΑΛΕΣ
ΓΙΟΡΤΕΣ
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ
ΜΕ ΥΓΕΙΑ
ΚΑΙ ΧΑΡΑ

Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2013

Τα πέντε γεφύρια της Τιφλίδας, στη Γεωργία.


Τα γεφύρια στην πρωτεύουσα της Γεωργίας, Τιφλίδα, γεφυρώνουν όλα τον ποταμό Mtkvari, οι πηγές του οποίου βρίσκονται στον Καύκασο, διασχίζει την Τιφλίδα (Tbilisi) και εκβάλλει στην Κασπία θάλασσα. 
Παλιά φωτογραφία του ποταμού Mtkvari

Έχει νερό όλο το χρόνο ενώ η στάθμη του ανεβαίνει κατά δύο περίπου μέτρα την Άνοιξη, όταν λειώνουν τα χιόνια. 
Όλες οι γέφυρες, πανέμορφες και αριστοκρατικές, χτίστηκαν κατά μαρτυρίες των παλιών ντόπιων κατά τον 17ο και 18ο αιώνα και είναι αρκετά φαρδιές ώστε να χρησιμοποιούνται και από τα οχήματα.
Ποταμόπλοια στον Mtkvari
Με βάση τα τόξα, που καλύπτουν την κοίτη του ποταμού, τρείς είναι μονότοξες, μία δίτοξη και μία τετράτοξη. Δεξιά και αριστερά, όμως, σε όλες τις γέφυρες (πλην μιας) υπάρχει από μία καμάρα εκτός της κοίτης του ποταμού, προκειμένου να καλυφθούν οι  κυκλοφοριακές ανάγκες της πόλης.
Από δυτικά προς ανατολικά και σύμφωνα με τη ροή των νερών του Mtkvari, συναντάμε κατά σειρά τις παρακάτω γέφυρες:

~ Vakhushti bridge
Γέφυρα Vakhushti. (Φωτο: ΑΓΠ)
Είναι τρίτοξη και χτισμένη με μαρμαρυγή πέτρα της περιοχής και μια σειρά καμαρολιθιών. Αποτελείται από τρεις καμάρες, με την μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη να καλύπτει όλη την κοίτη του ποταμού και τις άλλες δυο εκατέρωθεν αυτής να καλύπτουν τις συγκοινωνιακές ανάγκες της πόλης.

~Tamar mepa bridge
Γέφυρα Tamar mepa. (Φωτο: ΑΓΠ)
Βρίσκεται περίπου τρία χιλιόμετρα πιο κάτω από την Vakhushti bridge και είναι χτισμένη με γκρίζα πέτρα, εντυπωσιακή με δυο καμάρες να καλύπτουν το πλάτος της ροής του ποταμού και ένα μεσόβαθρο να ακουμπά στην κοίτη του. Πάνω από τις βάθρα του υπάρχουν παράθυρα διαφόρων μεγεθών και εκατέρωθεν των δύο κεντρικών τόξων υπάρχουν άλλα δύο, που από κάτω διέρχονται οι δυο κεντρικοί παραποτάμιοι δρόμοι της Τιφλίδας.

~Vera bridge
Γέφυρα Vera. (Φωτο: ΑΓΠ)
Είναι και αυτή χτισμένη με καφέ πέτρα, τρίτοξη και βρίσκεται σε ένα περίπου χιλιόμετρο απόσταση από την Tamar mepa bridge. Όπως και οι άλλες, έχει τη βασική της καμάρα να καλύπτει την κοίτη του ποταμού και εκατέρωθεν αυτής άλλες δύο μικρότερες να καλύπτουν τις ανάγκες κίνησης της πόλης.

~Voroncov (Michail) bridge
Γέφυρα Voroncov. (Φωτο: ΑΓΠ)
Είναι η πιο παλιά και πιο εντυπωσιακή γέφυρα στην Τιφλίδα, πεντακόσια μέτρα περίπου πιο κάτω από την Vera bridge, χτισμένη με πολύ καλά πελεκημένη καφέ πέτρα. 
Παλιά φωτογραφία της γέφυρας Voroncov.

Αποτελείται από τέσσερεις καμάρες, που καλύπτουν την κοίτη του ποταμού, με τρία μεσόβαθρα μέσα σ’ αυτήν και τα δύο εκτός. Έχει στηθαία, προβόλους, μια σειρά θολίτες και επίπεδη επιφάνεια διάβασης, και είναι σε κυκλοφοριακή χρήση. Ξεκίνησε να χτίζεται το 1849 από τον Giovani Scudieria και τελείωσε από τους S. Blics και τον Bagration-Muchanski το 1851. Η επίσημη παράδοση έγινε το 1853.
H ενιαία γέφυρα Voroncov το 1962. (Πηγή: Edisheri Machaidze)
 Ο Voroncov ήταν Ρώσος στρατηγός, που βοήθησε στην κατασκευή του ενώ το παλιό της όνομα ήταν γέφυρα του Μιχαήλ. 
Η σημερινή οδογέφυρα το 1930 με νερό. (Φωτο: Ed. Machaidze)

Πριν το 1962 ο ποταμός είχε δύο σκέλη, που καλύπτονταν από μια ενιαία γέφυρα με πέντε τόξα. Τη χρονιά αυτή όμως καλύφτηκε το ένα σκέλος του ποταμού για να γίνει η περιοχή πάρκο και έτσι το  τόξο της γέφυρας έμεινε μόνο του και από τότε είναι δρόμος διέλευσης οχημάτων.

~Baratushvili bridge
Γέφυρα Baratushvili. (Φωτο: ΑΓΠ)
Λέγεται ότι χτίστηκε τον 17ο αιώνα, με γκρίζα πέτρα και είναι η μόνη γέφυρα που έχει μία ακόμα καμάρα αριστερά της, από κατάντη, για τις ανάγκες της κίνησης, σε σχέση με όλες τις άλλες που έχουν δύο.  Βρίσκεται περίπου ενάμιση χιλιόμετρο πιο κάτω από την Vera bridge,στα δυτικά, προς την έξοδο της πόλης και το διεθνές αεροδρόμιο.


Δείτε περισσότερα για τα γεφύρια στην Τιφλίδα της Γεωργίας στο παρακάτω video: 

Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2013

Γεφύρι Μπουλούμπαση

στο Καρνέσι (Άνω Κλειτορία) Καλαβρύτων
«Το 1914 η Άνω Κλειτορία είχε 680 άτομα πληθυσμό…σήμερα καταρρεύσαμε και φτάσαμε στους 30…»
 Το γεφύρι “Μπουλούμπαση” ονομάστηκε έτσι από την περιοχή Μπουλούμπαση, όπου υπήρχε η ομώνυμη βρύση λίγο πιο πάνω και τροφοδοτούσε το χωριό με νερό μέχρι περίπου το 1900.
  Βρίσκεται στο χωριό Άνω Κλειτορία (Καρνέσι μέχρι το 1930) και στη ρεματιά “Βούλιαγκα” Το ρέμα λέγεται και “της Πανώρειας ο Βούλιαγκας” γιατί παλιά, κάποια κοπέλα με αυτό το όνομα, αυτοκτόνησε πέφτοντας στα κρύα νερά του Βούλιαγκα (μικρή φυσική πισίνα). 
"Το όνομα  ΚΑΡΝΕΣΙΟΝ κατά την εννοιολογική του σημασία προέρχεται από την Αγγλική λέξη karnation που σημαίνει γαρύφαλλο, προφανώς λόγω του ότι ευδοκιμεί πολύ - λόγω του γλυκού κλίματος -  το καλλωπιστικό λουλούδι Γαρύφαλλο, με το οποίο πολλές γλάστρες στολίζουν τα μπαλκόνια και τα παράθυρα των σπιτιών τους. Κατά μια άλλη εκδοχή, το όνομα προήλθε από τον Κάρνειο Δία που πιθανόν ελατρεύετο στην περιοχή κατά τα παλαιά χρόνια ως ο Θεός της γονιμότητας και της πλούσιας συγκομιδής σε γεωργικά προϊόντα, όνομα που προσειδιάζει περισσότερο λόγω της μεγάλης πράγματι γονιμότητας του κάμπου και της γύρω περιοχής...Το όνομα  Άνω Κλειτορία εδόθη σε ανάμνηση της Αρχαίας πόλεως που υπήρχε στον κάμπο του χωριού μας, όπου υπάρχουν μερικά υπολείμματα αρχαίων τειχών με την ονομασία ΚΛΕΙΤΩΡ ή ΚΛΕΙΤΟΡΙΑ". (1)
Γεφύρι "Μπουλούμπαση". (Φωτο: ΑΓΠ)

   Δίπλα στο γεφύρι υπάρχει ο νερόμυλος του Χρήστου Γεωργ. Καμζόλα, πρόσφατα ανακαινισμένος, σε πολύ καλή κατάσταση και εξ αιτίας αυτού λέγεται και “γεφύρι στο μύλο του Σωτήρη Καμζόλα”.
 "Ο Μπάρμπα-Σωτήρης ήταν ένας ευπαρουσίαστος κανονικού αναστήματος φουστανελοφόρος Γέρος, του οποίου η παρουσία έδινε μια ξεχωριστή και ανεπανάληπτη εικόνα στη φυσική ομορφιά του τοπίο. Ήταν ένας καλοκάγαθος Γέρος μερακλής και νοικοκύρης". (2) 
Η θέση που είναι χτισμένο το γεφύρι και ο μύλος λέγεται “Καμίνι”.
   Στο ρέμα του Βούλιαγκα υπήρχαν και λειτουργούσαν συνολικά 5 νερόμυλοι στα πριν του 1950 χρόνια.
...γερό πάτημα στην πέτρα. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Το αριστερό βάθρο του γεφυριού, από κατάντη, ακουμπάει σε βράχο και έχει ενισχυθεί με τσιμέντο ενώ στο κατάστρωμα έχουν προστεθεί τσιμεντένια στηθαία. Στην αριστερή πλευρά, από κατάντη επίσης, υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα με δυσανάγνωστη χρονολογία χτισίματος του γεφυριού.
Κάμποσες βρύσες υπάρχουν στην περιοχή, με σπουδαιότερες τη Ζούγρα, την Κοκκινόβρυση, του Λατρώνη η βρύση, η Δασκαλόβρυση, η Κρύα βρύση, η Μπουλούμπαση και πολλές άλλες μικρότερες.
   Αποτελείται από μια σειρά καμαρολίθων και η σχετικά πρόσφατη επέμβαση σ’ αυτό για την δημιουργία τσιμεντένιων στηθαίων, εμβολιασμού με τσιμέντο των βάσεων των δύο βάθρων του όπως επίσης και το στρώσιμο της επιφάνειάς του με πέτρα, δεν έγινε με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο και την υπόδειξη των ειδικών.
  Ο ντόπιος, από το Καρνέσι, Χρήστος Παναγιωτόπουλος μας λέει για το συγκεκριμένο γεφύρι:
Μύλος Χ. Καμζόλα. (Φωτο: ΑΓΠ)

  ...Το γεφύρι αυτό εξεκίνησε περίπου στα '900, μπρος – πίσω, προσέγγιστα, από κάποιον Γιαννακόπουλο...το όνομά του μάλλον Θεόδωρος ...δεν θυμάμαι καλά...παρατσούκλι Κουμουνδούρος. Έφτιαξε το γεφύρι, έφτιαξε την εκκλησία του Αγιάννη κι έφτιαξε και τη βρύση του Μπουλούμπαση, η οποία… θενάταν κι άλλοι δωρηταί...κατά τα λεγόμενα του χωριού...λοιπόν...εδώ δίπλα μας είναι της Πανώρειας ο βούλιαγκας.  Εδώ υπάρχουνε φαράγγια επάνω, με 4 – 5 βουλιάγκους ακόμη...είναι ο μύλος, είναι η δασκαλόβρυση, είναι πολλά… 4 -5 βούλιαγκες. Και αυτό τόφτιαξε στη μνήμη...πριν το 1800 πεθάνανε 3 – 4 παιδιά...έφτιαξε αυτά νωρίτερα...κάπου εκεί. Αυτό το νερό έρχεται από τη ζούγκρα. Έχει κεφαλόβρυσο μεγάλο...αλλά πιο πάνω και άλλες βρύσες...σμίγουν όλες μαζί και φτιάνουν αυτό το ποτάμι...αυτό είναι περίπου το '900...μπρος – πίσω...δεν γνωρίζω ποιος τόφτιαξε...ο ίδιος δε νομίζω...είχε φέρει μαστόρους...Γιαννακόπουλος ή παρατσούκλι Κουμουνδούρος... τόφτιαξαν γιατί δεν υπήρχε γεφύρι. Όταν έβρεχε δεν πέρναγε κόσμος να πάει στα χτήματα δω πέρα...εδώ υπήρχε ένα σπίτι, εδώ πάνω...Ρόδη...ήταν μια κοπέλα, η οποία έπαθε ερωτική απογοήτευση και ήρθε να πάρει νερό...τώρα γλίστριξε, έπεσε μόνη της μέσα...τη λέγανε Πανώρεια...κι έπεσε μέσα...και πνίγηκε. Κι έτσι το λένε ο βούλιαγκας της Πανώρειας... αυτό είναι πριν το '900...πόσο πριν...κατά τα λεγόμενα του χωριού. Η επισκευή έγινε πολύ αργότερα το '20 – '21 εκεί...η επισκευή...και ο μύλος έγινε τώρα το...6 – 7 χρόνια...αλέθανε, περνούσαν εδώ με τα ζώα και φέρνανε στάρια, αραποσίτια...κι αλέθανε...”
Χρήστος Παπαγιαννόπουλος. (Φωτο: ΑΓΠ)

Και συνεχίζει ο Χρήστος Παπαγιαννόπουλος:
  ...Πριν το '900...και το '900 και μετά ήλθε το νερό στο χωριό. Όλο το χωριό εξυπηρετούσε η Μπουλούμπαση...το πιο πολύ χωριό. Ήσανε δύο βρύσες, ίσως και τρεις, μετά το '900 που ήρθε το νερό στο χωριό από κάποιον εκεί Ανδριανόπουλο...και συνεχίζει ακόμα όποιος θέλει να παίρνει νερό, αλλά τώρα υπάρχει νερό...πρώτα η κύρια βρύση ήταν αυτή του χωριού μας. Το 1914 που έγινε το...τελείωσε ο Καποδίστριας κι έγιναν οι κοινότητες, η Άνω Κλειτορία είχε 680 άτομα πληθυσμό...και σήμερα καταρρεύσαμε και φτάσαμε στους 30...”
   Υπάρχει και μια ακόμη μαρτυρία για το γεφύρι και την περιοχή, που λέει ότι "Κάτω από τη βρύση της Μπουλούμπασης ευρίσκεται της ¨ΠΑΝΩΡΕΙΑΣ¨ο βούλιαγκας. Το όνομά του το οφείλει στην αυτοκτονία πριν από ανεξακρίβωτο χρόνο, μιας ερωτευμένης κοπέλας με το όνομα αυτό που έδωσε τέρμα στη ζωή της πνιγμένη μέσα στα κρύα νερά του σκοτεινού βούλιαγκα. Αμέσως μετά και στο αριστερό μέρος της ρεματιάς όπως κατεβαίνουμε, είναι άλλος υδρόμυλος, ιδιοκτησίας του του Χρήστου Γεωργ. Καμζόλα, δίπλα ακριβώς από το εκεί γεφύρι". (3)
   Κατά τον ντόπιο Τάσο Καμζόλα, το γεφύρι χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα με δωρεά του συγχωριανού μας Κουμουνδουρου και η θέση λέγεται στου "Γούτου το μύλο". (4)
   Στο ρέμα του βούλιαγκα παλιά λειτουργούσαν συνολικά πέντε νερόμυλοι. Σήμερα υπάρχει ανακαινισμένος αυτός του Χρ. Καμζόλα, δίπλα στο γεφύρι.

Παρατηρήσεις-βιβλιογραφία
1. Νίκος Ιωαν. Γιαννόπουλος. "Άνω Κλειτορία (Καρνέσι) Καλαβρύτων". Ιστορία-Λαογραφία. Εκδόσεις Παρασκήνιο. Αθήνα 1995, σελ.15 και 16.
2.  Ομοίως, σελ. 87.
3.  Ομοίως, σελ. 88 και 89.
4. Μαρτυρία του Τάσου Καμζόλα στον γράφοντα.

Δείτε περισσότερο για το γεφύρι του "Μπουλούμπαση" στο παρακάτω video από το Youtube: