Bada Kopru Karahisar. Beysehir. Τουρκία.

 Συνέδεε παλιά το Beysehir με τα χωριά Karahisar (Μαυρόκαστρο), κλπ. με το Ικόνιο.

Βρίσκεται δίπλα στον δημόσιο δρόμο, 15 περίπου χιλιόμετρα από το κέντρο της περιοχής και μεγαλύτερη κοντινότερη πόλη, το Beysehir, έδρα του ομώνυμου δήμου, δίπλα στην ομώνυμη λίμνη στο κέντρο μιας πεδινής αγροτικής  και εύφορης περιοχής, του μητροπολιτικού δήμου του Ικονίου (Konya Buyuk Sehir Belediyesi).

Από κατάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Δύσκολο να το βρούμε, περνώντας μέσα από στενούς  και κομμένους δρόμους προς Isparta και Antalya, που το ανακαλύψαμε φεύγοντας.

 

 Από ανάντη.

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Πρώτα, φρόντισε να μας κατατοπίσει δείχνοντάς μας το δρόμο, αφού πρώτα μας είπε “para var;” υπονοώντας ότι ψάχνουμε για λύρες  κάνοντας την χαρακτηριστική κίνηση για το σκάψιμο (κάτι αντίστοιχο με το κασελάκι το δικό μας), ένας ντόπιος από την κεντρική πλατεία του Beysehir (80 χιλιόμετρα από το Ικόνιo στην περιφέρεια του οποίου ανήκει, στον μητροπολιτικό δήμο του Ικονίου.

Bada koprusu.Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Είναι πρόσφατα ανακαινισμένο (2014) από τον δήμο Beysehir, με 7 οξυκόρυφα τόξα, ελαφρώς καμπυλωτή επιφάνεια διάβασης, σύστημα αποστράγγισης του νερού της βροχής από το κατάστρωμά του, προβόλους από ανάντη για την μείωση της έντασης του νερού σε περιόδους κατεβασμάτων, στηθαία και μια σειρά θολίτες.

 

Στο γεφύρι.

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

Απαγορεύεται η χρήση για κάθε είδους όχημα και είναι χτισμένο με την χαρακτηριστική κοκκινωπή πέτρα της περιοχής.

Με μήκος 80,50μ.  πλάτος 4,90μ. γεφύρωνε και γεφυρώνει το ποτάμι που έρχεται από την λίμνη Beysehir και με το νερό του καλύπτει τις καλλιέργειες των ντόπιων σε πατάτες, ντομάτες, ηλιόσπορους, καλαμπόκια, καρπούζια, κολοκύθια, κλπ.

 

Η επιφάνεια διάβασης.

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

Πρόκειται για μια βαριά κατασκευή, μπορεί να πει κανείς  χωρίς λεπτότητα, μαστοριά, χάρη και έμπνευση αλλά στην προκειμένη περίπτωση ο τόπος δείχνει τον τρόπο. Μεγάλοι τόποι και μεγάλα ποτάμια, κυρίως σε κάμπους και πεδιάδες, δίνουν μεγάλα και εκ των πραγμάτων λίγο ακαλαίσθητα γεφύρια. Σε μικρούς και ορεινούς  τόπους, τα ποτάμια είναι μικρά και ως εκ τούτου η φαντασία βρίσκει τρόπο και τόπο να οργιάσει.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι οι Οθωμανοί, εν πολλοίς στρατοκρατικό καθεστώς, έκαναν αυτό που έκαναν και οι Ρωμαίοι πρωτίστως. Μεγάλα και κυρίως πλατιά γεφύρια, βαριές και ανθεκτικές κατασκευές για στρατιωτική χρήση και γρήγορη μεταφορά στρατευμάτων, των περίφημων Κονιάρων πολεμιστών, στις διάφορες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Στο γεφύρι από κατάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

 Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι:

 

Γεφύρι Ματζίνειας στον Νέδοντα. Αλαγωνία Καλαμάτας.

  Βρίσκεται επί του Νέδοντα ποταμού (ή φαράγγι του Νέδοντα), κοντά στην Αρτεμισία (Τσερνίτσα=περιοχή με πολλές μουριές) της Αλαγωνίας, στη θέση “Ματζίνεια”.

  Είναι μονότοξο και διακρίνονται τα ίχνη του καλντεριμιού, που κάλυπτε την επιφάνειά του. Έχει μια σειρά από καμαρολίθια (Θολίτες) και βρίσκεται σε καλή κατάσταση.

Το γεφύρι από ανάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

   Το αριστερό βάθρο από ανάντη πατάει σε γερό έδαφος, το δεξί του σε λιθοδομή ενώ και οι δυο όχθες του ποταμού έχουν χτιστεί με πέτρα για να προστατεύονται τα βάθρα του γεφυριού και να διοχετεύονται τα νερά στο κέντρο της καμάρας.

 Βρίσκεται εντός των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας και κατά μαρτυρίες των γεροντότερων χτίστηκε πριν το 1907. Εξυπηρετούσε κυρίως τους κατοίκους της Σίτσοβας (Αλαγονίας) στις επαφές τους με τα άλλα χωριά, την Καλαμάτα και στις αγροτικές τους εργασίες.

       Η καλντεριμωτή επιφάνεια διάβασης. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Ο Ηλίας Αθ. Λάζαρος, ντόπιος από την Τσερνίτσα (Αρτεμισία) μας λέει για το γεφύρι και την περιοχή:

“ Βρισκόμαστε στην κεντρική λεκάνη των πηγών του ποταμού Νέδοντα και συγκεκριμένα στο πέτρινο γεφύρι της Ματζίνειας. Το όνομά του το πήρε από την ομώνυμη περιοχή, η οποία ονομάζεται Ματζίνεια. Η ακριβής ημερομηνία που χτίστηκε το γεφύρι μας είναι άγνωστη. Σύμφωνα με μαρτυρίες των γεροντοτέρων εκτιμάται ότι έχει χτιστεί πριν το 1907. Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε κατά κύριο λόγο τους κατοίκους της τότε Σίτσοβας, της σημερινής Αλαγονίας και της Μικρής Αναστάσοβας, σημερινές Πηγές. Εξυπηρετούσε τους κατοίκους που ήθελαν να πάνε κυρίως προς την Καλαμάτα αλλά και τανάπαλιν”.

   Με τον Ηλία Λάζαρο μετρώντας το γεφύρι. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

Δείτε το παρακάτω  video για το γεφύρι:

 

Seytan Koprusu. Sille-Konya. Γέφυρα Διαβόλου. Σύλλη. Ικόνιο-Τουρκία.

 Το συναντάμε στα όρια του δήμου Selcuclu, που ανήκει στον Μητροπολιτικό δήμο Ικονίου (Konya Buyuk Sehir Belediyesi), στην περιοχή Sille,που όπως μας έλεγαν οι ντόπιοι παλιά κατοικούσαν πολλοί Έλληνες και  ζούσαν ειρηνικά με τους ντόπιους.  Μάλιστα η ορθόδοξη εκκλησία και το τζαμί ήταν δίπλα-δίπλα.

Γέφυρα Διαβόλου από κατάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Πρόκειται για ένα πραγματικά εντυπωσιακό γεφύρι, που ανταποκρίνεται απόλυτα στην ονομασία που του έχουν δώσει οι ντόπιοι. 

Ο Παναγιώτης Φράγκος πρόεδρος του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας μας έκανε γνωστή μια  πληροφορία που λέει ότι "κατά μία εκδοχή-μαρτυρία Έλληνα, που εκεί γεννήθηκαν οι πρόγονοί του, η Σύλλη Ικονίου χτίστηκε από Σουλιώτες πρόσφυγες μετά την εκδίωξής τους από τον Αλή πασά, στις αρχές του μεγαλείου του. Ξεπαστρεύτηκε και αυτό από τους τσέτες".  Δεν γνωρίζουμε αν στέκει αυτή η εκδοχή αλλά το όνομα ταιριάζει  και η περιοχή είναι τραχιά, απότομη και δύσβατη όπως ακριβώς και αυτή των χωριών του Σουλίου.

Seytan koprusu. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Απόλυτα δεμένο με το περιβάλλον, μονότοξο, οξυκόρυφο, με μια σειρά θολίτες, επίπεδη επιφάνεια διάβασης, και στηθαία είναι χτισμένο με την χαρακτηριστική κιτρινικόκκινη πέτρα της περιοχής.

Τα καμαρολίθια (θολίτες) έχουν μικρό ύψος και μεγάλο μήκος, που κατά την άποψη του παλιού παραδοσιακού χτίστη και γνήσιου τεχνίτη της πέτρας Αθανασίου Πόραβου "τους έδινε σιγουριά η θεμελίωση πάνω σε βράχια και ότι η επιλογή της θέσης είναι άριστη, αφού τα βράχια δεν αλλοιώθηκαν καθόλου".

Με του ντόπιους φίλους. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

 Ο ντόπιος,  φίλος από το Ικόνιο,  Tarik Erdem, μας λέει χαρακτηριστικά για το θαυμάσιο αυτό γεφύρι:

 

Απόλυτο δέσιμο με το περιβάλλον. 

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

«Η περιοχή ονομάζεται Sille και είναι μια ιστορική περιοχή. Η γέφυρα λέγεται γέφυρα του διαβόλου. Στην περιοχή αυτή ζούσαν οι πρώτοι χριστιανοί και για τον φόβο των εχθρών χτίστηκε αυτή γέφυρα. Είναι επικίνδυνη γέφυρα και ενώνει την περιοχή. Ζούσαν εδώ Έλληνες, Σελτζούκοι, Οθωμανοί και εξακολουθεί να είναι μια σπουδαία γέφυρα. Χτίστηκε κατά την περίοδο των πρώτων χριστιανών και γινόταν χρήση της και από άλλους λαούς, Έλληνες, Τούρκους, Σελτζούκους, Οθωμανούς, κλπ. Η περιοχή είναι τουριστική.»

Γέφυρα Διαβόλου-Seytan koprusu. Sille. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

 

 

 

   Η Σύλλη (Sille) είναι ένα μικρό χωριό στα όρια του δήμου Selcuclu του μητροπολιτικού δήμου του Ικονίου (Konya buyuk sehir belediyesi), χτισμένη στους πρόποδες του όρους του Αγίου Φιλίππου της οροσειράς του Ταύρου, κατά μήκος μιας στενής κοιλάδας που τη διασχίζει ένα ρέμα, έξι χιλιόμετρα περίπου από το Ικόνιο. Στη Σύλλη μιλιούνταν η Ελληνική γλώσσα με την Καππαδοκική προφορά μέχρι το 1924 και την ανταλλαγή.  Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν ειρηνικά για περισσότερο από 800 χρόνια.

                                    Σύλλη Ικονίου.

Το χωριό είχε Βυζαντινό χαρακτήρα, με εκκλησίες και μοναστήρια λαξευμένα σε βράχους και σπουδαία σχολεία και την πλειοψηφία σχεδόν να είναι Έλληνες. Οι περιηγητές την ονόμαζαν "γκιαούρκιόι", χωριό των απίστων, με τις μαρτυρίες  να λένε ότι οι χριστιανικές εκκλησίες να ξεπερνούν τις τριάντα πέντε, μεταξύ των οποίων ο σπουδαίος ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η εκκλησία Παναγία Θεοτόκος και οι δύο λαξευτοί ναοί στους βράχους που σώζωνται, του Αγίου Κυριάκου και της Αγίας Μαρίνας.

 

Λαξευτοί ναοί και κελιά σκητών

πρώτων χριστιανών.

    

Το 1923 έγινε η ανταλλαγή με βάση τη θρησκεία και το 1924 όλοι οι Έλληνες εγκαταλείπουν την Σύλλη, με την πλειοψηφία τους να εγκαθίσταται στην Νέα Σίλακα Χαλκιδικής. (1)

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

1. Κάποια ιστορικά στοιχεία και οι δύο τελευταίες φωτογραφίες πάρθηκαν από το σπουδαίο f/b: Σύλλη Ικονίου-Ένωση Συλλαίων.

   Δείτε το παρακάτω video για τη γέφυρα του Διαβόλου:

 

 

Ponte Pietra - Βερόνα. Ιταλία.

  Κλασσική ρωμαϊκή κατασκευή που γεφυρώνει τον ποταμό Adige που διαρρέει την πόλη της Βερόνας, στην Ιταλία. Ολοκληρώθηκε το 100 π.χ. και πάνω της περνούσε η Via Postrunia , που οδηγούσε από την Γένοβα στην Ακυληία.

Τα τόξα με τα ανακουφιστικά παράθυρα και ο πύργος αριστερά.

  Στη διάρκεια της μακρόχρονης ζωής της έχει υποστεί αρκετές φθορές και ζημιές με αντίστοιχες επισκευές και συντηρήσεις.

  Την μεγαλύτερη ζημιά υπέστη το 1945 όταν υπονομεύτηκε και ανατινάχτηκε από τους Γερμανούς κατά την υποχώρησή τους. Έμεινε ανέπαφο μόνο το τόξο που βρισκόταν προς το μέρος της πόλης. Ξαναχτίστηκε και για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν τα παλιά υλικά που ανασύρθηκαν από την κοίτη του ποταμού.

 

                      Η ταμπέλα με το χρόνο κατασκευής.

  Το μήκος της είναι 93 μέτρα, το πλάτος 7,20 και αποτελείται από πέντε άνισα τόξα, στηθαία, προβόλους για το μετριασμό της ροής του ποταμού την περίοδο των μεγάλων κατεβασμάτων, μια σειρά θολίτες και επίπεδη επιφάνεια διάβασης. Μεταξύ δευτέρου και τρίτου τόξου από τη μεριά του πύργου και ψηλά υπάρχει ένα κυκλικό ανακουφιστικό παράθυρο όπως και άλλο ένα ημικυκλικό αυτή τη φορά με κάθετα τα πλαϊνά του μεταξύ τετάρτου και πέμπτου τόξου.

  Πρόκειται για μια γνήσια ρωμαϊκή κατασκευή, που εξυπηρετούσε κυρίως στρατιωτικούς σκοπούς.

Τα στηθαία και ο πύργος στην είσοδο της πόλης.

 

 

 

                                                                               Πανοραμική του γεφυριού.

 

Οι φώτο και οι πληροφορίες στάλθηκαν από τον φίλο Salvatore Pernagallo. Τον ευχαριστώ.

Ξυλογέφυρο στο Λειβαρτζινό Καλαβρύτων.

   Πρόκειται για παλιά γέφυρα με πέτρινα βάθρα, πανομοιότυπα με αυτά των δύο κοντινών γεφυριών, Λειβαδιού και Τσάγανου.  Είχε ξύλινη βάση και ένωνε τις όχθες του ποταμιού που έρχεται από τα χωριά του δήμου Καλαβρύτων Λεχούρι και Λειβάρτζι και που λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω χύνεται στον Αροάνιο.Το ποτάμι αυτό έχει νερό όλο το χρόνο και οι σπουδαιότερες πηγές του είναι ο «Κρουσταλλός» στο Λιβάρτζι και το «Κεφαλόβρυσο» στην περιοχή «Διλιβίνα», στο Λεχούρι.

  Υπάρχουν ακόμη τα τρία βάθρα της και μόλις διακρίνεται το τέταρτο. Όχι για πολύ όμως γιατί χρόνο με το χρόνο κονταίνουν, αφού οι ντόπιοι αφαιρούν όλο και πιο πολλές πέτρες για δική τους χρήση.

  Χτίστηκε επί δημαρχίας Γεωργίου Αριστείδη Θούα, στις αρχές του 20^ου αιώνα. Βρίσκεται στην τοποθεσία «Διπόταμο» ή «Λέλου Χαλιά», γιατρού από το Λειβάρτζι, στην περιοχή Λειβαρτζινό, που ανήκει στην ευρύτερη περιφέρεια του Λειβαρτζίου. Όταν έγινε ο καινούργιος δρόμος Πύργου-Ολυμπίας-Καλαβρύτων, το Ξυλογέφυρο έπεσε σε αχρησία και ο καθένας έπαιρνε τα ξύλα της βάσης και τις πέτρες από τα βάθρα και έτσι καταστράφηκε. Εξυπηρετούσε τα χωριά του κάμπου με τα Καλαβρυτοχώρια, οι κάτοικοι των οποίων περνούσαν από εκεί για τις δουλειές του κάμπου σταφίδα, αμπέλια, ελιές κλπ. Η Ξυλογέφυρα έγινε γιατί ήταν αδύνατο το χειμώνα να περάσει κανείς λόγω του πολύ νερού και των συχνών «κατεβασμάτων» του ποταμού.

Ξυλογέφυρο στο Λειβαρτζινό. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

   Η περιοχή Λειβαρτζινό με την διπλανή «Σέλτσα», ή «Σέλιτσα» που κατά τον Περικλή Π. Δουδούμη είναι Σλαβική λέξη, βρίσκεται στις νοτιοανατολικές παρυφές του Ερύμανθου, σε ένα όμορφο τοπίο, στην είσοδο του δρόμου για τα χωριά Λειβάρτζι, Λεχούρι και του οικισμού Κερασιά (Κερέσοβα). (1) Παλιά, το χειμώνα οι κάτοικοι αυτών των χωριών συνήθιζαν να κατεβάζουν τα ποίμνιά τους (τα «πράματά» τους) εδώ για να ξεχειμωνιάσουν, γιατί ο χειμώνας ήταν πιο μαλακός και το χιόνι λιγότερο. Ως εκ τούτου το Ξυλογέφυρο ήταν απαραίτητο για ανθρώπους και ζώα.

  Στα παλιά χρόνια, τα προκατοχικά χρόνια αλλά και μέχρι την δεκαετία του 1960 οι κάτοικοι των ορεινών χωριών της Αροανείας, των Τριποτάμων (Ψωφίδας), της Δίβρης (Λαμπείας) και της Γορτυνίας λόγω της ανέχειας και άρα της ανάγκης για δουλειά και επιβίωση, αναγκάζονταν να κατεβαίνουν κυρίως στον κάμπο της Ηλείας για εποχική απασχόληση σε αγροτικές δουλειές, όπως σκάψιμο αμπελιών, τρύγο, ελιές, σταφίδα κλπ.

Τα εναπομείναντα βάθρα του Ξυλογέφυρου. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

  Χαρακτηριστική είναι παρακάτω μαρτυρία:

«Οι γεωργικές εργασίες είναι εποχιακές και στην κτηνοτροφία μπορούν να ασχοληθούν και λιγότερο παραγωγικά άτομα. Έτσι υπήρχε πάντα πλεονάζον εργατικό δυναμικό, που ζητούσε να συμπληρώσει το οικογενειακό του εισόδημα μισθώνοντας την εργασία του. Το σκάψιμο της σταφίδας και των αμπελιών στους κάμπους και τα λιγοστά δημόσια έργα είναι οι μόνες δραστηριότητες που απασχολούν ανειδίκευτους εργάτες. Καραβάνια ολόκληρα μετέβαιναν ποδαρόδρομοστην Ηλεία, Μεσσηνία, Βόχα κ.α. όπου ¨ήλιο με ήλιο¨ δούλευαν με το ξινάρι ή  έκαναν τις πιο βαριές εργασίες για το λιγοστό μεροκάματο, που ποτέ δεν ήταν αρκετό να καλύψει τις βασικότερες ανάγκες. Στα μέλη των μπουλουκιών αναπτύσσονταν ισχυρός συντροφικός σύνδεσμος και κατα τη διάρκεια της εργασίας τα ισχυρότερα βοηθούσαν τα αδύνατα για να μην ¨τα σχολάσει τ’ αφεντικό¨. Αλλά και εκτός εργασίας η κοινωνική τους συμπεριφορά και αλλυλεγγύη ήταν αξιοζήλευτη. Οι ¨πρωτάρηδες¨ήσαν πάντοτε κάτω από την προστασία μεγαλυτερων και έμπειρων εργατών. Οι γυναίκες έχαιραν το μεγαλυτερο σεβασμό...». Και παρακάτω «Τα γαϊδούρια και, δυστυχώς, οι γυναίκες (ζάλωμα) ήταν για τις ... εσωτερικές μεταφορές, ενώ τα άλογα και κυρίως τα μουλάρια για τις ... διεθνείς. Μετέφεραν προϊόντα ή ανθρώπους στα μεγάλα ταξίδια για τον Πύργο της Ηλείας και αλλού. Το χάνι του Κουτσιουρούμπα ήταν ο αναγκαίος σταθμός-ανάσα στην εξαντλητική πορεία. Έχει συνδεθεί με τις καλύτερες στιγμές, που διατηρούνται ζωντανές – ιδίως οι ευτράπελες – στη μνήμη όσων τις έζησαν αλλά και όλων των Βαχλαίων από τις άπειρες επαναλήψεις. Οι ευφυέστατοι χωρικοί μας, χάριν της τόσο απαραίτητης ψυχαγωγίας τους, αλλά και προκειμένου να εξασφαλίσουν...την εύνοια της ιδιοκτήτριας και να έχουν ένα καλό ¨αποκούμπι¨έγιναν οι πρωτοπόροι της ...βιοϊατρικής! Μ’ ένα μποτσίκι εφάρμοζαν μια πρωτότυπη, και όπως αποδείχθηκε επιτυχημένη μέθοδο γονιμότητας στο άτεκνο ζευγάρι. Τύφλα να ‘χουν οι γιατροί του...σωλήνα». (2)

   Η διαδρομή που ακολουθούσαν ήταν «Ξυλογέφυρο» Λειβαρτζινού-γεφύρι Τριποτάμων-Χάνι «Ρουμελιώτη»-«Κοπέλας Βρύση»-Χάνι «Καρλέτση»- για τους Καλαβρυτινούς και «Λειβαρτζινό» γεφύρι ή «Παραλογγίτικο» γεφύρι-Χάνι «Ρουμελιώτη»-«Κοπέλας Βρύση»-Χάνι «Καρλέτση» για τους Γορτύνιους. Οι δρόμοι τους συναντιόντουσαν στα χάνια «Ρουμελιώτη» και «Καρλέτση», κατέβαιναν τη χαράδρα της Δίβρης, ανέβαιναν τον «Κακό Ανήφορο» και διανυχτέρευαν στο χάνι «Θεοφάνη». «Στο κατώϊ τα ζα, πάνου οι ανθρώποι».

 

                     

Χάνι Θεοφάνη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

  Ο Γυμνασιάρχης Γεώργιος Παπανδρέου από το χωριό Σκούπι (Πάος) Καλαβρύτων, που τελειόνοντας το σχολαρχείο Πύργου και μετά τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Αθήνας διορίστηκε στον Πύργο, γράφοντας στις αρχές του 20ού αιώνα, λέει ότι «...πάμπολλοι έκ Γόρτυνος, εκ Καλαβρύτων, εκ Λαμπείας και άλλοθεν, ή κατεβαίνοντας περιοδικώς και καλλιεργούσι σταφίδας εν Ηλεία, χωρίς να εγκαταλείπωσι τας μονίμους αυτών κατοικίας εν ταις πατρίσι αυτών (δηλ. εν Καλαβρύτοις, Γόρτυνι, Λαμπεία, κλπ.), ή εγκαθίστανται μονίμως προς τούτο εν Ηλεία κτίζοντες πολλάκις και ιδίους συνοικισμους, εξ ου πολλά νέα χωρία εν Ηλεία συνωκίσθησαν υπό ορεινών, μάλιστα μεν Γορτυνίων, αλλά και Καλαβρυτινών και άλλων άλλοθεν (Φενεατών, Αρκάδων, Λαμπιέων, κλπ)». (3)

   Και παρακάτω «...η επαρχία εν αρχή του μετά τον ιερόν αγώνα βασιλείου κατωκείτο πυκνώς, κατόπιν δ’ όμως συν το χρόνω ηραιούτο, διότι οι κάτοικοι αυτής δια το ορεινόν καο πτωχόν του εδάφους άλλοι μεν κατήρχοντο εις τας ομόρους και ευφόρους επαρχίας Πατρών και Ηλείας, μάλιστα δε της Αιγιαλείας, ένθα και κατώκουν μονίμως οι

 

 

                                     

Χάνι Θεοφάνη από το 1912. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

 πλείστοι καλλιεργούντες σταφιδώνας και αμπελώνας και ελαιώνας και σιτηρά και άλλα γεωργικά προϊόντα, άλλοι δε καλλιεργούντες τα αυτά εν ταις αυταίς, ως άνω, επαρχίαις μετέβαιναν μεν εις τα εν αυταίς κτήματα των πολλάκις του έτους προς καλλιέργειαν, κατώκουν δ’ όμως εν Καλαβρύτοις, η αυτή δε κατάστασις εξακολουθεί και μέχρι του νυν, δηλ. άλλοι μεν φεύγουσι πανοικεί και εγκαθίστανται εν Ηλεία, Πάτραις και Αιγιαλεία, άλλοι δε κατοικούσι μεν εν Καλαβρύτοις, αλλά μεταβαίνουσι προς καλλιέργειαν των εν Ηλεία, Πάτραις και Αιγιαλεία κτημάτων των πολλάκις του έτους, άλλοι δε τέλος τον μεν Χειμώνα διαμένουσι μονίμως εν ταις εν λόγω επαρχίαις, το δε θέρος ανεβαίνουσι και κατοικούσι μονίμως εν Καλαβρύτοις». (4)

  Από εκεί οι δρόμοι τους χώριζαν και όσοι πήγαιναν στον κάμπο της Αμαλιάδας διάλεγαν το δρόμο «Διβριώτικα Αμπέλια»-χάνι «Πανόπουλου»-Πηνεία φθάνοντας στον προορισμό τους ενώ όσοι ήθελαν να πάνε στα καμποχώρια του Πύργου διάλεγαν τον δρόμο «Διβριώτικα Αμπέλια»-«Παναίτσα»-Κούμανι-Λάλα-Πλάτανος-Πύργος. Υπήρχε και άλλος δρόμος από «Σινοβίθι», κοντά στη σμίξη του Διβριώτικου ποταμιού ή ρέμα Κλομποκής με τον Ερύμανθο, για όσους ήθελα να αποφύγουν τον «Κακό Ανήφορο». Στην περιοχή του χωριού Πεύκες (Βίλιζα μέχρι το 1928) υπήρχε καφενείο της παλιάς εποχής, όπου οι διερχόμενοι από εκεί μπορούσαν να σταματήσουν αν ήθελαν να πιούν νερό, το οποίο «πλέρωναν» ένα δίφραγκο το ποτήρι. «Λουκούμι και Δίφραγκο», όπως χαρακτηριστικά έλεγαν μέχρι πρόσφατα οι γεροντότεροι. Και έτσι έμεινε. Έπρεπε να πληρώσεις το λουκούμι για να πιείς το πολύτιμο νερό. (5)

  Υπάρχει μία μαρτυρία που μιλάει για δύο γεφύρια που χτίστηκαν το 1898 στου Καλιακούδα τον μύλο η πρώτη και στον Ολουκό (Ελουκό) η δεύτερη. Η μαρτυρία αναφέρει ότι: «Εάν εξαιρέσει τις την διαχείρησιν το κληροδοτήματος Θεοδ. Τσαβλήρη ο κ. Γ. Θούας αποτελεί εξαιρετικήν τιμήν δια τον τόπον. Επί των ημερών του δε και δι’ ενεργειών του κατεσκευάσθησαν εν έτει 1898 αι δύο γέφυραι η μία εις του Καλιακούδα το μύλο και η άλλη εις Ολουκόν εκ του επαρχιακου οδικού ταμείου» (6)

                    

Το καφενείο στις Πεύκες. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

 

1.     Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη. «Ιστορία της κωμοπόλεως Λειβαρτζίου Καλαβρύτων». Εν Αθήναις τη 25 Μαρτίου 1941, σελ 14. Πανομοιότυπη με την αρχική έκδοση, επανέκδοση του έργου από το Σύλλογο Λειβαρτζινών Αθήνας το 1986.

2.     Ν.Π. Γεωργακόπουλος. «Βάχλια Γορτυνίας. Ο απόηχος μιας απίθανης ζωής». Σελ. 45. Εκδόσεις ΦΥΛΛΑ. Τρίπολη 2005.

3.     Γεωργίου Παπανδρέου Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. «Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων». Αμαλιάδα 2010. Σελ. 260.

4.     Γεωργίου Παπανδρέου Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. «Ιστορία Καλαβρύτων». 1928 Επανέκδοση από την Κοινοφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ) 2011 σελ. 260.

5.     Τα παραπάνω μου τα διηγήθηκε το καλοκαίρι του 2009 ο Νίκος Θ. Χαμάκος στα 96 χρόνια του, από τον Άγιο Ηλία Πύργου.

6.     Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη. «Ιστορία της κωμοπόλεως Λειβαρτζίου Καλαβρύτων». Εν Αθήναις τη 25 Μαρτίου 1941, σελ 157. Πανομοιότυπη με την αρχική έκδοση, επανέκδοση του έργου από το Σύλλογο Λειβαρτζινών Αθήνας το 1986.

Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι: