Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου: Γεφύρι Αγίου Πολυκάρπου στον Νέδοντα. Αλαγωνία Καλαμάτας.

Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Δευτέρα 15 Μαΐου 2023

Γεφύρι Αγίου Πολυκάρπου στον Νέδοντα. Αλαγωνία Καλαμάτας.

Είναι εξάτοξο χτισμένο το 1901 με χρήματα του κρατικού προϋπολογισμού, όπως λέγεται από Λαγκαδινούς μαστόρους στην κεντρική λεκάνη των πηγών του Νέδοντα και επί δημαρχίας του τότε Δημάρχου Αλαγωνίας Χρήστου Β. Μασουρίδη. Το μήκος και η μορφή του διαμορφώθηκε από το πλάτος της κοίτης του Νέδοντα.

Πρόκειται για ένα πανέμορφο και εντυπωσιακό γεφύρι, σε καλή κατάσταση, χτισμένο με την χαρακτηριστική γκρίζα πέτρα της περιοχής, με ομοιόμορφα, ημικυκλικά και ισομεγέθη τόξα, που ενώνουν με τρόπο ασφαλή τις όχθες του Νέδοντα και μια σειρά καμαρολιθιών (θολίτες).

Γεφύρι Αγίου Πολυκάρπου. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

Τα στηθαία έχουν υποστεί κάποιες φθορές αφού μερικές πέτρες λείπουν, ενώ ζημιές έχουν υποστεί τα δύο πρώτα τόξα στη βάση του νότιου τμήματος του γεφυριού. Η βάση του ήταν καλντεριμωτή, ίχνη του οποίου διακρίνονται στην επίπεδη επιφάνειά του, ενώ από ανάντη έχει στρογγυλούς προβόλους για τη μείωση της έντασης του νερού σε περιόδους κατεβασμάτων.

Εξυπηρετούσε κυρίως τους κατοίκους των χωριών Τσερνίτσας (Αρτεμισίας), Μικρής Αναστάσοβας (Πηγών) και Σίτσοβας (Αλαγονίας) στις επαφές τους από και προς την Καλαμάτα καθώς και μεταξύ των χωριών αυτών. Τώρα καλύπτει αγροτικές και κτηνοτροφικές ανάγκες των ντόπιων.

Ηλίας Αθ. Λάζαρος και πίσω Γιάννης Λύρας. Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Βρίσκεται στη θέση Άγιος Πολύκαρπος ή “Χάνι Λαγού” , τέσσερα περίπου χιλιόμετρα πριν τη Νέδουσα, εντός όμως των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας.

Ο Σμήναρχος ε.α. Ηλίας Αθανασίου Λάζαρος από την Αρτεμισία (Τσερνίτσα) μας λέει για το γεφύρι, την ιστορία του και την ευρύτερη περιοχή:

“Ονομάζομαι Ηλίας Λάζαρος του Αθανασίου και κατάγομαι από την τοπική κοινότητα Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας. Θα σας δώσω λίγες πληροφορίες για τα γεφύρια, τα οποία βρίσκονται στους παραπόταμους και τον ποταμό Νέδοντα. Βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή στο εξάτοξο γεφύρι του Αγίου Πολυκάρπου. Βρίσκεται εντός των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας. Χτίστηκε το 1901 επί δημαρχοντίας του Χρήστου Βασιλείου Μασουρίδη, Δημάρχου του τότε δήμου Αλαγωνίας.

Από το γεφύρι αυτό περνάνε τα νερά, τα οποία συγκεντρώνονται από τη βόρεια λεκάνη του ποταμού Νέδοντα, που είναι χτισμένο το χωριό Νέδουσα που παλιότερα λεγόταν Μεγάλη Αναστάσοβα. Ονομάζεται Αγίου Πολυκάρπου από το ομώνυμο εκκλησάκι, που υπάρχει εδώ δίπλα, ο Άγιος Πολύκαρπος ή Ζωοδόχου Πηγής. Εορτάζει και του Αγίου Πολυκάρπου και της Ζωοδόχου Πηγής. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες έχει χτιστεί από λαγκαδινούς μαστόρους. Δεν είμαι όμως βέβαιος γι' αυτό. Κάτι τέτοιο έχω ακούσει αλλά δεν είναι κάπου καταγεγραμμένο.

Οι μεσαίες καμάρες. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε κατά κύριο λόγο τους κατοίκους της Τσερνίτσας, όπως λεγόταν τότε η σημερινή Αρτεμισία, για να πηγαίνουν προς την Καλαμάτα αλλά και στα σταροχώραφα της ευρύτερης περιοχής της Ρογκοζονίτσας.(1) Παράλληλα εξυπηρετούσε και τους κατοίκους της Σίτσοβας, σημερινής Αλαγονίας και των Πηγών για να κατεβαίνουν στην Καλαμάτα και αντιστρόφως.

Εδώ τα παλιά τα χρόνια υπήρχε ένα χάνι, που σταματούσαν οι ταξιδιώτες για να πιουν λίγο νερό ή να ταΐσουν τα ζώα τους που ερχόντουσαν από την Καλαμάτα γιατί εκτός από τα χωριά εδώ εξυπηρετούσε και ταξιδιώτες από το Δυρράχι, από την Καστανιά, από το Γεωργίτσι και τα άλλα χωριά που βρίσκονται πίσω από το βουνό του Αγίου Παντελεήμονα. Το χάνι το είχε κάποιος Ηλιόπουλος ή Λαγός γι' αυτό λεγόταν και του "Λαγού το χάνι". Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα απ' αυτό το χάνι διότι με τη διάνοιξη του δρόμου προς Νέδουσα γκρεμίστηκε.

Σ' αυτό εδώ το γεφύρι του Αγίου Πολυκάρπου το 1825, τις πρώτες μέρες του Ιουλίου συναντήθηκε ο Γεώργιος Βασιλάκης, χιλίαρχος από την Σίτσοβα, ο Στρούμπος από την Αρτεμισία και ο Μασουρίδης προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα αποσπάσματα του Ιμπραήμ, τα οποία ερχόντουσαν από την Καλαμάτα. Την πληροφορία την έλαβαν από έναν κάτοικο της Αρτεμισίας, ο οποίος είχε καταφέρει να γλυτώσει από τις αψιμαχίες οι οποίες έγιναν κοντά στο ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος,(2) όπου είναι το εκκλησάκι της Παναγίας της Βολιμιώτισσας ή Κατάθεσης Τιμίας Εσθήτας της Παναγίας.(3)

Η επιφάνεια διάβασης. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Στη συνέχεια μετά από σκέψη αποφάσισαν ότι τα αποσπάσματα του Ιμπραήμ θα κινηθούν μέσω της Μεγάλης Αναστάσοβας και σαν προσφορότερο μέρος για την αντιμετώπισή τους θεώρησαν ότι είναι τα στενά που οδηγούν στη Νέδουσα, κοντά στο σημερινό εκκλησάκι του Αγίου Στρατηγίου. (4) Πράγματι εκεί κατάφεραν να απωθήσουν τους αραπάδες του Ιμπραήμ και να μην καταφέρουν να μπουν στη Μεγάλη Αναστάσοβα”. (5).

Προηγουμένως όμως, όπως λέει ο θρύλος, σε μια απότομη και κρημνώδη πλαγιά, πάνω από το φαράγγι του Νέδοντα, οι γυναίκες από την Αρτεμισία και κάποιες από την Πολιανή που δούλευαν στην περιοχή, κυκλωμένες από τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ για να μην πέσουν στα χέρια τους έπεσαν από το γκρεμό στο απότομο φαράγγι.