Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου: Γεφύρι στο Νιοχώρι Μεσσηνίας.

Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Κυριακή 18 Μαΐου 2025

Γεφύρι στο Νιοχώρι Μεσσηνίας.

Βρίσκεται στην άκρη του χωριού, επί του δημόσιου δρόμου Νιοχώρι - Αρχαίας Μεσσήνης, κομμάτι του οποίου αποτελεί και είναι καλυμμένο με άσφαλτο.

Είναι μονότοξο, με μια σειρά θολίτες, προσθήκη τσιμέντου για την επέκτασή του με σκοπό να καλύψει τις συγκοινωνιακές ανάγκες της περιοχής, ακρόβαθρα που πατάνε σε χωμάτινο έδαφος και σχεδόν σκεπασμένο από καλάμια, δένδρα και θάμνους ενώ τα σιδερένια στηθαία είναι σχετικά πρόσφατη προσθήκη, για προστασία.


Το γεφύρι από ανάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Γεφυρώνει το Ζερμπισαίϊκο ρέμα ή ρέμα «Σφενταμιού» από το όνομα του χειμάρρου που κυλάει από κάτω του και πήρε το όνομα από τα πολλά σφεντάμια που φύτρωναν στις όχθες του, που έρχεται από το χωριό Ζερμπίσια και χύνεται στον Βαλύρα.

Σε παλαιότερες εποχές ο χείμαρρος λεγόταν «Βαλύρα», εξ ου και ο δήμος Βαλύρας και φαίνεται ότι παλιά το γεφύρι είχε στηθαία.

Άγνωστος ο χρόνος κατασκευής του όπως και ο πρωτομάστοράς του. Όταν πέρασα ο Πουκεβίλ από την περιοχή το 1824 δεν το αναφέρει. Ως εκ τούτου πρέπει να χτίστηκε πηγαίνοντας προς το τέλος του 19^ου αιώνα.


Φώτο: Γιάννης Λύρας.

Υπάρχει και μια σχετική φωτογραφία πάνω «στο γεφύρι του Σφενταμού όπου ποζάρουν σε κάποια γιορταστική μέρα (μάλλον θα ήτανε πρωτομαγιά, όπως μαρτυρούν τα λουλούδια στο πέτο τους) οι Νιχωρίτες Νίκος Χάντζος, Παναγιώτης Αλεβίζος (Στέφανος), Αδάμης Τζουμάκας και Νίκος Στούπας (Αδαμόπουλος). Για τις γυναίκες δεν παίρνω όρκο. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί το πιθανότερο στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρίτος στη σειρά Αδάμης Τζουμάκας, εγγονός του Παναγιώτη και γιος του Αποστόλη, η οικογένεια του οποίου καταγόταν από την Καστάνιανη της Ηπείρου και στην ευρύτερη περιοχή, ιδίως στα αρβανιτοχώρια, οι Τζουμακαίοι ή Τσουμακαίοι έγιναν γνωστοί ως κατασκευαστές πέτρινων γεφυριών, εκκλησιών και παραδοσιακών οικοδομημάτων». (1)

Το τόξο.

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Ιδρυτής της σπουδαίας αυτής μαστορικής οικογένειας, που εγκαταστάθηκε στην περιοχή, ήταν ο Παναγιώτης Τζουμάκας, που με το γιό του Αποστόλη και το μπουλούκι τους χτίσανε το μονότοξο γεφύρι στη Ρευματιά (Λούμι) της Ιθώμης, την διπλανή βρύση, την εκκλησία του χωριού και πολλές άλλες κατασκευές σε χωριά της περιοχής αλλά και της Λακωνίας.

Το σπίτι των Τζουμακαίων, όταν έμεναν με ενοίκιο στην περιοχή για δουλειές, ήταν απέναντι από το γεφύρι, καθώς στρίβουμε για την Αρχαία Μεσσήνη. Μένανε, γύρω στα 1852-53 στο πατρικό σπίτι της Μαρία Κάλλας. Σήμερα, δυστυχώς για τον πολιτισμό μας, το πατρικό σπίτι της μεγάλης μας ντίβας δεν υπάρχει, γκρεμίστηκε παρά τις προσπάθειες κάποιων ντόπιων για τη διάσωση του και στη θέση του ετοιμάζεται να χτιστεί, κανείς δεν γνωρίζει τι (μέχρι τώρα έχει ριχτεί μια τσιμεντένια ταράτσα).

"Πρέπει εδώ να σημειώσω πως μετά το θάνατό της μεγάλης καλλιτέχνιδας και ιδιαίτερα μετά το 1992, η τότε Κοινότητα Νεοχωρίου Ιθώμης, τόπος καταγωγής της, προσπάθησε ν΄αγοράσει και αξιοποιήσει το πατρικό σπίτι της Μαρίας, που βρισκόταν στο χωριό, δημιουργώντας πολιτιστικό σύλλογο που θα έφερε το όνομά της. Για το σκοπό αυτό στράφηκε, όπως είναι φυσικό, προς το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού για να κηρυχθεί διατηρητέο αυτό το σπίτι. Μετά από παλινωδίες και αμφισβητήσεις, που δυστυχώς εκπορεύτηκαν από την Πολιτεία και τους στενούς συγγενείς της Μαρίας Κάλλας, το σπίτι κηρύχθηκε διατηρητέο με την ΥΠΠΟ/ ΔΙΛΑΠ/ Γ /1960/ 12.1.1998, επειδή, λέει "αποτελεί χαραχτηριστικό κτιρίου τοπικής αρχιτεκτονικής του περασμένου αιώνα και είναι σημαντικό για τη μελέτη της εξέλιξης της ιστορίας της αρχιτεκτονικής..." Κατάφερε δηλαδή ν΄αποξενώσει το σπίτι αυτό από το θρύλο της Μαρίας Κάλλας, θάβοντας έτσι τα όνειρα και τις ελπίδες των κατοίκων του χωριού. Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα με τα διατηρητέα στην πατρίδα μας, η πολιτεία μετά την έτσι κι αλλιώς άστοχη εμπλοκή της, αδιαφόρησε εντελώς για την αναπαλαίωση του σπιτιού, μοναδικού δείγματος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς εξαιτίας του θρύλου και μόνο της μεγάλης ντίβας, με αποτέλεσμα στις 20 Σεπτέμβρη του 2004, στις εντεκάμισυ το βράδυ, σε μια ξαφνική ανεμοθύελλα, το πατρικό σπίτι της Μαρίας Κάλλας να σωριαστεί σε ερείπια, μαζί με την αξιοπρέπεια της Πολιτείας." (2)

Η φωτογραφία του 1950.

Του ντόπιου Γιώργο Παυλάκη.

Και ο γιος του Αδάμη, Αποστόλης, ήταν μάστορας.

Και η γυναίκα του Παναγιώτη Χάϊδω, το γένος Μήτση, καταγόταν από την Καστάνιανη Ηπείρου.

Το επώνυμο έχει τέσσερις μεταλλάξεις. Τσουμάκος, Τσομάκος, Τσουμάκας και Τζουμάκας. Στο μαθητολόγιο του Δημοτικού Σχολείου Νεοχωρίου, του σχολικού έτους 1953-1954 ο Αποστόλης, γιος του Αδάμη, καταγράφεται ως Τζουμάκος, με έτος γέννησης το 1941. Στο χωριό, το Νιοχώρι, έχει επικρατήσει και αναφέρεται σήμερα, για την οικογένεια το επώνυμο Τζουμάκας

Το γεφύρι τότε είχε στηθαία και επίπεδη επιφάνεια διάβασης όπως φαίνεται και στην παλιά φωτογραφία, που αργότερα αντικαταστάθηκαν από σιδερένια κατασκευή για προστασία των διερχομένων.