Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα
Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση. Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.
Βρίσκεται στο νότιο μέρος της Ζαχάρως, στην έξοδο για
Κυπαρισσία και Κοπανάκι και είναι ένα ημικυκλικό, μονότοξο γεφύρι με μια σειρά
καλοπελεκημένους θολίτες, στηθαία με τετράγωνες άριστα πελεκημένες γκρίζες
πέτρες μήκους 0,30 μ. που έχουν αφαιρεθεί σε μεγάλο βαθμό για υλικά οικοδομών
ενώ υπάρχουν και κάποιες καταστροφές του, επίπεδη επιφάνεια διάβασης και
καλντερίμι στη βάση του πυθμένα του.
Το τόξο. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.
Πάνω ακριβώς από το κεντρικό κλειδί και
καθ’ όλο το μήκος του γεφυριού υπάρχει μια σειρά λίθων που προεξέχουν 3
πόντους. Το ίδιο ακριβώς υπάρχει και στο γεφύρι κάτω από το χωριό Σμέρνα, 5
χιλιόμετρα Βόρεια της Ζαχάρως, και από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι λόγω
παρόμοιας κατασκευής και τεχνοτροπίας, πιθανότατα ήταν ο ίδιος πρωτομάστορας
που έχτισε και τα δύο γεφύρια, την ίδια περίπου περίοδο.
Κατά μαρτυρίες των ντόπιων ήταν Λαγκαδινοί, στα μέσα
του 19ου αιώνα, γύρω στα 1850.
Δίπλα του ακριβώς έχει κατασκευαστεί σχετικά πρόσφατα
μια νέα πέτρινη κατασκευή-προσθήκη, προφανώς για να καλύψει τα μαγάλα
κατεβάσματα του ποταμιού, όπως αυτό του 1954 ή ΄55 που κάλυψε αλλά δεν γκρέμισε
το πέτρινο γεφύρι.
Το γεφύρι και η μεταγενέστερη προσθήκη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.
Γεφυρώνει τον ποταμό Άνυγρο ή Ακίδα, που έρχεται από το χωριό Μάκιστος και ήταν κομμάτι του παλιού δημόσιου δρόμου
για Κυπαρισσία.
Οι διαστάσεις του είναι:
Άνοιγμα καμάρας: 7,50
Ύψος: 4,40 μ.
Πλάτος: 4,55 μ.
Μήκος: 8,50 μ. και 19,50
μ.μαζί με την προσθήκη του νέου γεφυριού.
"...δεν ξέρω ακριβώς ποιες
ημερομηνίες έγιναν οι επισκευές αλλά συντηρείται και πατιέται τακτικά. Δεν
ξέρουμε, τους μαστόρους αυτούς... δεν τους ξέρουμε ποιοι ήταν όταν ξεκίνησε το
γεφύρι, όταν το φτιάξανε, τα σχέδια. Εγώ το θυμάμαι από παιδάκι.Οι Μανιάτες... ήτανε χτίστες, οι Μανιάτες
χτίζανε πύργους, και τα γεφύρια οπωσδήποτε. Οι Μανιάτες ήτανε η πέτρα η ζωή
τους. Οι ελιές λίγα χρόνια, τα ζώα, τα σπαρτά, ό,τι μπορούσανε γιατί δεν είχανε
χώματα καλά. Φτάναν τα στάρια μέχρι τη θάλασσα Μετά το γεφύρι, το πλακόστρωτο
ανέβαινε Αρεόπολη. Από δω γινότανε όλες οι μεταφορές για το Διρό. Όλα τα
προϊόντα, ό,τι είχανε, όσοι είχανε ζώα, όσοι...Κατέβαινε κόσμος τακτικά με τα
μουλάρια φορτωμένα, την εποχή που δεν είχαμε αυτοκίνητα...και είμαστε και ευτυχισμένοι..."
Νίκος Διακουμάκος. Από Χαριά Μάνης.
Είναι δίτοξο, πράγμα σπάνιο για τη Μάνη, όπου όλα
σχεδόν είναι μονότοξα και βρίσκεται κοντά στην θέση Κούκος.
Το συναντάμε στο ρέμα “μεγάλη λαγκαδιά” ή “μεγάλο
λαγκάδι” ή Τριλάγκαδο και είναι σε καλή κατάσταση αφού έχει συντηρηθεί και
ανακαινισθεί σχετικά πρόσφατα. Οι ντόπιοι λένε ότι το χειμώνα το ρέμα κατεβάζει πολύ
νερό και η βοή του ακούγεται στα χωριά Χαριά, Πύργος Διρού, κλπ.
Το γεφύρι του Κούκου με την επίπεδη επιφάνεια διάβασής του. Φώτο ΑΓΠ.
Η επίπεδη επιφάνεια διάβασής του είναι πλακόστρωτη,
έχει μία σειρά θολίτες και οξυκόρυφα τόξα χωρίς στηθαία.
Τα βάθρα του, μεσόβαθρο και ακρόβαθρα, πατάνε σε πετρώδες έδαφος και η δύναμη
του νερού επί πάρα πολλά χρόνια έχει λαξεύσει το βράχο στην κοίτη δημιουργώντας
πανέμορφα σχήματα κάτω από το γεφύρι.
Από κατάντη. Φώτο: ΑΓΠ.
Λέγεται και γεφύρι του ¨Μαυροβυθού¨, λόγω της κοντινής
παραλίας που χύνεται το ρέμα που γεφυρώνει.
Στην περιοχή αυτή τα τρία γεφύρια, Αγίας
Παρασκευής-Κούκου-Ξεπαπαδιάνικων, συνέδεαν και συνδέουν ακόμη για τους
περιπατητές τον Πύργο Διρού, τη Χαριά, κλπ. με την Αρεόπολη, μέσα από δύο
παράλληλους δρόμους-μονοπάτια. Ο ένας μέσα από τη λεγόμενη ¨Λεωφόρος της Μάνης¨
και το γεφύρι στα Ξεπαπαδιάνικα, πλακόστρωτος και καλαίσθητος σε όλη του την έκταση και ο άλλος μέσω των γεφυριών της Αγίας
Παρασκευής και του Κούκου, πλακόστρωτος και αυτός σε κάποια σημεία του όχι όμως με το μεράκι και την καλαισθησία του προηγούμενου. Υπήρχε και ένας άλλος δρόμος ψηλότερα, στις ρίζες
των βουνών.
Το μονοπάτι για Αρεόπολη. Φώτο ΑΓΠ.
Δεν γνωρίζουμε από που και πως προήλθε η ονομασία του
γεφυριού. Υπάρχουν διάφορες απόψεις για αυτό. Μία λέει ότι ονομάστηκε έτσι λόγω
της ύπαρξης πολλών κούκων στην περιοχή ενώ άλλοι λένε ότι ονομάστηκε έτσι γιατί
έμενε κάποιος μόνος του εκεί.
Δεν γνωρίζουμε επίσης το χρόνο κατασκευής του και τον πρωτομάστορα.
Παραθέτουμε εδώ μια μαρτυρία ενός ντόπιου, από το
κοντινό χωριό Χαριά, για το γεφύρι, το δρόμο και την περιοχή: « Εδώ είμαστε στο Τριλάγκαδο, ένα διπλό
γεφύρι, τώρα το λένε τριλάγκαδο γιατί από πάνω ψηλά έχει τρία γεφύρια, τρεις
ρεματιές που φτάνουν εδώ. Γι’ αυτό έχει πάρει αυτή την ονομασία. Από δω
κατεβαίνουμε στο Διρό, στον Κούκο, στον Μαυροβυθό. Αυτά τα ρέματα έρχονται από
πάνω, από το βουνό, από τον Κυριακούλη. Έχει τρία ρέματα τα οποία συνδέονται
πιο απάνω σε ένα άλλο γεφύρι και καταλήγουνε εδώ και από δω στα 200 μέτρα στη
θάλασσα. Το ρέμα της Αγίας Παρασκευής (όπου υπάρχει το ομώνυμο μικρο
γεφυράκι) είναι λίγο διαφορετικό. Και
αυτό από πάνω κατεβαίνει. Σε κάποιο σημείο χωρίζουν τα νερά και έχουμε άλλα
δεξιά και άλλα αριστερά.
Θέση ¨Μαυροβυθός¨. Φώτο Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.
Ό,τι επισκευές έχουν γίνει δεν ήμουνα εγώ εδώ,
ήμουναΑθήνα και δεν ξέρω ακριβώς ποιες
ημερομηνίες έγιναν οι επισκευές αλλά συντηρείται και πατιέται τακτικά. Δεν
ξέρουμε, τους μαστόρους αυτούς δεν τους ξέρουμε ποιοι ήταν όταν ξεκίνησε το
γεφύρι, όταν το φτιάξανε, τα σχέδια. Εγώ το θυμάμαι από παιδάκι.Οι Μανιάτες ήτανε χτίστες, οι Μανιάτες
χτίζανε πύργους, και τα γεφύρια οπωσδήποτε. Οι Μανιάτες ήτανε η πέτρα η ζωή
τους. Οι ελιές λίγα χρόνια, τα ζώα, τα σπαρτά, ό,τι μπορούσανε γιατί δεν είχανε
χώματα καλά. Φτάναν τα στάρια μέχρι τη θάλασσα. Μετά το γεφύρι, το πλακόστρωτο
ανέβαινε Αρεόπολη. Από δω γινότανε όλες οι μεταφορές για το Διρό. Όλα τα
προϊόντα, ό,τι είχανε, όσοι είχανε ζώα, όσοι...Κατέβαινε κόσμος τακτικά με τα
μουλάρια φορτωμένα, την εποχή που δεν είχαμε αυτοκίνητα...και είμαστε και ευτυχισμένοι...». (1)
Το βάραθρο, κάτω από το δεξιό τόξο από κατάντη. Φώτο ΑΓΠ.
Οι διαστάσεις του είναι:
Άνοιγμα τόξων: Από ανάντη.
Αριστερή: 2,50 μ.
Δεξιά: 2,20 μ.
Ύψος: Από ανάντη.
Αριστερή: 2,85 μ.
Δεξιά: 2,50 μ.
Πλάτος: 2,35 μ.
Μήκος: 15 μ.
Μήκος καμαρολιθιού:
0,45 μ.
Μνημείο μάχης Διρού. Φώτο: Α.Γ.Π.
Σημειώσεις-βιβλιογραφία
1.Η μάχη του Διρού (ή Δυρού ή Δηρού), ή μάχη της Τζίμοβας, διεξήχθη στις 24- 25 Ιουνίου του 1826 στην παραλία του Διρού Μάνης ανάμεσα στους Αιγυπτίους και στους Έλληνες. Ήταν μέρος της διπλής μάχης Βέργας- Διρού (21-25 Ιουνίου 1826), κατάληξη της εκστρατείας του Ιμπραήμ πασά εναντίον της Μάνης. Έληξε με νίκη των Ελλήνων. Στις 24 Ιουνίου, ο Ιμπραήμ έστειλε έναν μικρό στόλο 1.500 ανδρών στον κόλπο του Διρού για να καταλάβουν την Αρεόπολη. Χωρισμένοι σε δύο σώματα, οι Αιγύπτιοι κατευθύνονταν οι μεν προς την
Αρεόπολη και οι δε προς τον Πύργο και τη Χαριά. Αν και οι κάτοικοι αυτών
των περιοχών - κυρίως γυναικόπαιδα, αφού οι άνδρες βρίσκονταν στον
Αλμυρό - πανικοβλήθηκαν, κατάφεραν γρήγορα να αμυνθούν, οχυρωμένοι σε κάποιους πύργους.
Με τον Ν. Διακουμάκο.
Τελικά, δέχθηκαν κανονιοβολισμούς από τον πύργο του Πικουλάκη, καθώς
και χτυπήματα από σώμα Μανιατών και επέστρεψαν στις αρχικές τους
θέσεις.Παράλληλα, ήρθαν Έλληνες από τα γύρω χωριά για να
τους ενισχύσουν.Ο Ιμπραήμ, βλέποντας την ήττα των στρατιωτών του, στις
25 Μαΐου έστειλε νέες δυνάμεις για να καταλάβουν την Τζίμοβα.
Οι κινήσεις των Αιγυπτίων, όμως, αποκαλύφθηκαν και οι καμπάνες των
εκκλησιών της Τζίμοβας σήμαναν συναγερμό. Οι αρχικά τρομοκρατημένοι
κάτοικοι, μάχιμοι, γυναικόπαιδα και κληρικοί, βρήκαν σύντομα το θάρρος
τους και καταδίωξαν τον εχθρό με ασυγκράτητη ορμή. Με οποιοδήποτε μέσο
διέθεταν, ακόμη και με πέτρες, ξύλα και δρεπάνια, επιτέθηκαν στους
Αιγυπτίους οι οποίοι ξαφνιασμένοι από το παράτολμο θάρρος των Μανιατών
τράπηκαν σε άτακτη φυγή.
Φώτο: ΑΓΠ.
Το γεφύρι του Κούκου σε παλιότερη φωτογραφία.
2. Μαρτυρία στον
γράφοντα του Νίκου Διακουμάκου, στις 01/05/2022.