Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Τετάρτη 15 Ιανουαρίου 2025

Καλωσόρισμα ΑΓΠ

....της Πέτρας και του Νερού

Πέτρα και νερό!
Δύο υλικά, που συναντά κανείς σε αφθονία στην Ελληνική γη.
Πέτρα και νερό!
Δύο στοιχεία, που καθημερινά συναντάμε στη ζωή μας.
Πέτρα και νερό!
Με τη δική του μεταφορική σημασία το καθένα.
Πέτρα και νερό!
Σταυραδέρφια της Μάνας φύσης.

διαδρομές....
Η πέτρα που φανερώνει τις δυσκολίες που περνάμε, μαρτυρά το χρόνο και τις αναμνήσεις, την ανάγκη, την ιστορία.
Το νερό που οδηγεί στη λύτρωση, που δείχνει δρόμους και χαράζει πορεία.
Το ένα συμπληρώνει το άλλο.
Το ένα αποζητά τη βοήθεια του άλλου.
Το ένα σφιχταγκαλιάζει το άλλο.

της φύσης τα καμώματα....
Πολλές φορές "κονταροχτυπιούνται" μεταξύ τους. Μα πάντα νικητής βγαίνει το νερό!
Έτσι, το νερό τρέχει και σμιλεύει την πέτρα φτιάχνοντας κάποτε-κάποτε απαράμιλλα έργα τέχνης.
Στο πέρασμά του από την πέτρα, "γεννά" σπήλαια, φαράγγια, καταβόθρες, βάραθρα, γεφύρια, περίτεχνα σχέδια.

δημιουργήματα....
Κάποιες φορές, είναι ο άνθρωπος, που χρησιμοποίησε την πέτρα για να δαμάσει το νερό.
Και το κατόρθωσε.
Έστησε πέτρινα γεφύρια, ακονίζοντας με τη σειρά του την πέτρα, για να διαβεί το ορμητικό ρέμα.
Γεφύρια, που ακουμπάνε πάνω σε πολλά πόδια.
Δύο, τρία, τέσσερα ή και περισσότερα, για να δρασκελίσει το νερό ενώνοντας τους τόπους.
Και τους ανθρώπους. Και τον κόσμο.
Έτσι, ο άνθρωπος εκμεταλλεύτηκε όλες τις δυνατότητες, που η φύση παρέχει απλόχερα.
Απλόχερα και εμείς εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας σ' αυτούς τους δουλευτάδες, που φτιάξανε γεφύρια με αντοχή και ομορφιά. Σμίξανε χωριά και τάφεραν σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο.

μνήμες....αναφορές....βιώματα....
Στη διαδρομή του χρόνου, μέσα από απάνθρωπες και βέβηλες συμπεριφορές αλλά και φυσικές καταστροφές, έφτασαν στις μέρες μας όπως έφτασαν!
Τα θαυμαστά αυτά έργα της λαϊκής μας γεφυροποιίας πρέπει να παραδοθούν αλώβητα και με σεβασμό, στη μνήμη και τον θαυμασμό των επόμενων γενιών.

Καλώς ήλθατε στους δρόμους του νερού και της πέτρας
Καλώς ήλθατε στον θαυμαστό κόσμο των πετρογέφυρων
Καλώς ήλθατε στο Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Θοδωρής Χαμάκος / Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου (Α.Γ.Π.)
Αγίου Δημητρίου 29
18547 Νέο Φάληρο
Πειραιάς
Τηλ.    210 4829520
Κιν.    693 7433866
Email: theodoros.hamakos@uww.org

thodorischamakos@gmail.com

Youtube: www.youtube.com/agpelop
Blog: www.agpelop.blogspot.gr
Facebook: www.facebook.com/thodorischamakos

Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2025

Scordia bridge. Catania-Sicily. "U tri ponti i puddicinu". Ιταλία.

Βρίσκεται στην πόλη Scordia στην επαρχία της Κατάνια-Σικελίας. Τα τρένα περνούν από πάνω. Λέγεται ότι είναι κτίσμα πάνω από 100 έτη και κατά την άποψη κάποιων γεροντότερων είναι έργο που χρονολογείται από το 1882 ειδικά για το σιδηρόδρομο.

Κατά μαρτυρίες των ντόπιων το γεφύρι στην τοπική διάλεκτο ονομάζεται «U tri ponti i puddicinu».

Κατασκευασμένο με τετραγωνισμένους ογκόλιθους για τα θεμέλια και τα σκαλίσματα ενώ ολόκληρη η μάζα του τοίχου είναι από τοπική πέτρα.

Έχει τρία τόξα, με τον κεντρικό πιο φαρδύ από τα άλλα δύο πλευρικά και είναι κατάλληλο για τρένα.

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

Οι φωτογραφίες και οι πληροφορίες στάλθηκαν από τον φίλο Salvatore Pernagallo.

Τον ευχαριστώ.

Παρασκευή 10 Ιανουαρίου 2025

Στρεφέϊκο γεφύρι.

Βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό (Δ.Δ. Στρέφι του δήμου Μεσσήνης) γι' αυτό λέγεται και γεφύρι στο Στρέφι, λίγο πριν μπούμε στο χωριό από Αριστομένειο, δεξιά, επί του παμπάλαιου ποταμού Βελίκα και στη θέση “Κουφολογγιά”.

Το γεφύρι από κατάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Η περιοχή που είναι χτισμένο, το λεκανοπέδιο δηλαδή, ονομάζεται Ντεμπρίζ (Debruge , η γέφυρα στα Γαλλικά) και έτσι είναι και η δεύτερη ονομασία του, ενώ στην έξοδό του υπάρχει και ο ομώνυμος μύλος. Εξυπηρετούσε την επικοινωνία μεταξύ των κάστρων της περιοχής της Μεσσήνης.
Είναι μονότοξο, οξυκόρυφο (ελάχιστη αμβλεία γωνία), με μια σειρά θολίτες, τραυματισμένα και λεηλατηθέντα στηθαία, καλντεριμωτή και καμπυλωτή επιφάνεια διάβασης, χαλασμένη όμως από τη διέλευση παλιότερα των αυτοκινήτων αλλά και τώρα ακόμη, κατά την χειμερινή περίοδο. Η τεχνοτροπία του είναι γοτθική με ντόπιο ασβεστόλιθο.

Ο ντόπιος, από το Νερόμυλο Παναγιώτης Σγούρος, μας λέει ότι "οι ντόπιοι έχουν διαπράξει ένα ατόπημα. Έχουν καταστρέψει τα χείλια (τα στηθαία) του γεφυριού για να περνούν τα τρακτέρ". (1)

Η ανηφορική και καμπυλωτή επιφάνεια διάβασης. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Το αριστερό από κατάντη βάθρο πατάει σε μικρό βράχο και το δεξί σε μαλακό έδαφος. Έτσι, κατά τα μεγάλα κατεβάσματα του ποταμού τα νερά χτυπάνε στο βράχο, εκτονώνονται και εξοστρακιζόμενα κατευθύνονται προς το άλλο βάθρο, το παρακάμπτουν και ηρεμώντας διασπείρονται στα χωράφια χωρίς να προξενούν πρόβλημα στο γεφύρι. Έτσι σώθηκε το γεφύρι το 1947 από ένα δυνατό κατέβασμα του Βελίκα. Με αυτόν τον τρόπο τα φερτά υλικά ρίζες, δέντρα, κορμοί, βράχοι κλπ, παρέκαμψαν τα βάθρα και το τόξο και σώθηκε το γεφύρι. Θα πρέπει αυτός ο τρόπος της κατασκευής του γεφυριού να πιστωθεί στην εξυπνάδα και το μεράκι των πρωτομαστόρων του.

Το καλντερίμι στην επιφάνεια διάβασης.

Λέγεται ότι είναι Φράγκικης κατασκευής, του 16ου αιώνα, χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία κατασκευής του και απέχει περίπου έξι χιλιόμετρα από την Πελεκανάδα. Εξυπηρετούσε για πολύ καιρό της περιοχές Ανδρούσας και Πύλου, συνέδεε τα χωριά Στρέφι και Δάρα και γενικότερα τη Μεσσήνη και την Ιθώμη με την Τριφυλία. Ένωνε επίσης τα κάστρα της περιοχής, το κάστρο Ντεμπρίζ (ένα χιλιόμετρο από το γεφύρι), το κάστρο της Πελεκανάδας, το κάστρο του Κεφαλόβρυσου και το κάστρο της Άνω Βούταινας. Όλα ήταν σε απόσταση 15 χιλιομέτρων. Είναι από τις παλαιότερες γέφυρες της Μεσσηνίας.

Από κατάντη.Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Σκίτσο του γεφυριού: Παναγιωτόπουλος Νίκος. (Τον ευχαριστώ)

Κατά μαρτυρία του Παναγιώτη Φλαούνα, από το χωριό Πλατανόβρυση Μεσσήνης (8 χιλιόμετρα από το Στρέφι), "οι πηγές (του ποταμού Βελίκα που γεφυρώνει το γεφύρι) βρίσκονται δίπλα στο χτήμα μας όπου ο πατέρας μου είχε τη δέση για το μύλο του Μαργέλη που λειτουργούσε τη δεκαετία του '60 μέχρι και το 1975. Ο Μαργελέϊκος μύλος είναι αυτός που απέκτησε η οικογένειά μου από την οικογένεια Μαργέλη. Μάλιστα τον αγόρασε ο παππούς μου από την πλευρά της μάνας μου, που ήταν επίσης μυλωνάς στο χωριό Ραφτόπουλο προς τα μέρη της Κυπαρισσίας και τον έδωσε προίκα στη μάνα μου. Τον λειτούργησε ο πατέρας μου από το 1955 μέχρι το 1970. Τελευταίος ιδιοκτήτης ήταν μια γιατρός Μαργέλη! Εξ ου και ο μύλος της Μαργέλενας ή Μαργελέϊκος μύλος! Εκεί στο μύλο γεννήθηκαν τα δύο αδέλφια μου. Σήμερα έχει πέσει. Πρέπει να είναι πολύ παλιός γιατί είχε και πανδοχείο για όσους έρχονταν από μακριά". (2)

Το κατέβασμα του νερού. Φώτο: Γιάννης Λάσκαρης.

Ο Γιάννης. Λύρας (Εκπαιδευτικός-βιολόγος και συγγραφέας, από τη Βαλύρα της Ιθώμης) αφηγείται: “...λέγεται και γεφύρι του Τζέφρη, του 16ου αιώνα. Το γεφύρι είναι γοτθικού ρυθμού. Εάν δούμε εδώ απέναντι τα βράχια, που είναι αρχαίες πέτρες, καταλαβαίνουμε τη σημασία αυτού του γεφυριού, που ήτανε ένας κόμβος επικοινωνίας των χωριών που συνδέει τη Μεσσηνία, την επάνω Μεσσηνία με τα χωριά της Τριφυλίας και από εκεί πηγαίνουμε προς την Πύλο ή την Κυπαρισσία.” (3)

Οι διαστάσεις του είναι:

Άνοιγμα καμάρας: 10,50 μ.

Ύψος: 5,60 μ.

Πλάτος: 2 μ.

Μήκος: 32 μ.

Ύψος στηθαίου: 0,42 μ.

Ο Γιάννης Λύρας στο γεφύρι: Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Για την ονομασία του χωριού Πελεκανάδα υπάρχουν τρεις απόψεις. Κατά την πρώτη, επί τουρκοκρατίας κάποιος Πελεκάν-αγάς περνώντας από την περιοχή έδωσε το όνομά του στο χωριό. Κατά την δεύτερη πήρε το όνομά του από τους πελεκάνους, που έβρισκαν καταφύγιο στην περιοχή. Κατά την τρίτη εκδοχή, που είναι και η επικρατέστερη, το όνομα προέρχεται από τους πολλούς μαστόρους της πέτρας, τους πελεκάνους, που ζούσαν στο χωριό.