Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου
Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2023

Το Διβριώτικο ποτάμι, τα γεφύρια και οι παροιμίες.

 Μη πας στην Άρλα δάσκαλος και στο Σκιαδά αστυνόμος, στου Κούμανι δασοφύλακας στη Δίβρη ταχυδρόμος!!!”

   Το Διβριώτικο ποτάμι ή Διβριώτικο ρέμα ή ρέμα Κλομποκής  δημιουργείται από τα ρέματα των συνοικιών της Δίβρης, που μετά από λίγα χιλιόμετρα χύνεται στον Ερύμανθο.

   Μέχρι και πριν λίγα χρόνια λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι (του Μίμη Κουτσόπουλου και του Ηλία Βέρροιου), στους οποίους οι ντόπιοι “άλεθαν τα γεννήματά τους”. Παλιότερα υπήρχαν 8 μύλοι. Σήμερα παραμένει όρθιος αλλά ανενεργός ο ένας από τους ιστορικούς νερόμυλους, του Κουτσόπουλου και ένας μεταγενέστερος.

Δίβρη.

  Ο “Καλογερικός”, τον οποίο λειτουργούσαν οι μοναχοί του Κάτω Μοναστηριού και ως ταμπακόμυλο όπως και εκείνοι του “Πετραλιά”, του “Καζάζη” και του “Κοσμόπουλου” είναι πλέον ερείπια. 

Κατά τη διάρκεια του '21, οι νερόμυλοι μετατράπηκαν από τους ιδιοκτήτες τους σε μπαρουτόμυλους για τις ανάγκες του αγώνα.

   Την πρώτη ύλη από νίτρο έφερνε κρυμμένη μέσα σε άλλα εμπορεύματα στο Κατάκωλο και από εκεί στην Δίβρη ο Άγγελος Πετραλιάς, μεγαλέμπορος της εποχής, στου οποίου την ιδιοκτησία ήσαν πέντε μύλοι.

   Η Δίβρη ήταν το δεύτερο κέντρο προμήθειας μπαρούτης τα χρόνια εκείνα, μετά τη Δημητσάνα.

   Δίπλα στο μύλο “Κουτσόπουλου” βρίσκεται ένα από τα γεφύρια που είχαν φτιάξει οι Διβριώτες για να εξυπηρετούνται σ' όλο το μήκος του Διβριώτικου ποταμού.

   Από το 1800 και μετά τα γεφύρια της “Κλομποκής” (κάποιοι θεωρούν ότι χτίστηκε πολύ πιο πριν, τον 17ο αιώνα), του “Μουρτούκη”  και ο “Βορδολιός” χτίστηκαν με ντόπια πέτρα και ξεχωριστή μαστοριά, λέγεται από Λαγκαδινούς μαστόρους,για τις ανάγκες των ντόπιων και των οδοιπόρων και εξακολουθούν να παραμένουν μέχρι και σήμερα υπέροχα δείγματα παραδοσιακής λαϊκής αρχιτεκτονικής.

   Επιπλέον, μέσα από τις “Παραδόσεις” του μεγάλου μας λαογράφου Νικολάου Πολίτη, είναι γνωστό το “Διαβολογιόφυρο”. Πρόκειται για φυσικό πέρασμα του νερού στο Διβριώτικο ποτάμι, που έχει διαβρώσει το βράχο και έχει δημιουργήσει έτσι ένα φυσικό γεφύρι.

   Όμως ο θρύλος, όπως τον διηγήθηκαν οι Διβριώτες στον Πολίτη πριν το 1900, θέλει το γεφύρι να είναι έργο διαβόλου, που τον κορόϊδεψε ο Διβριώτης μυλωνάς Γιάνναρος.

Το Διβριώτικο ρέμα και τα γεφύρια του. Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

  Η Δίβρη είχε το προνόμιο να έχει ηλεκτρικό ρεύμα πολύ πιο πριν από κάθε άλλο χωριό ή και πόλη της Πελοποννήσου. Αυτό το κατόρθωσε λόγω της εξυπνάδας και της εφευρετικότητας του Διβριώτη Γιώργη Κοσμόπουλου ή Μουσιάρη, που από το 1930 μέχρι το 1950 (οπότε ήλθε το δίκτυο της ΔΕΗ) χρησιμοποίησε το νερόμυλό του σαν υδροηλεκτρικό σταθμό. Η πατέντα με το συρματόσχοινο της “Σταματούρας”, προκειμένου να σταματάει και να ξεκινάει η γεννήτρια, ήταν δικής του έμπνευσης για να μην ανεβοκατεβαίνει το ποτάμι.

  Κατά το διάβα των αιώνων η λαϊκή μούσα ανακάλυψε διάφορες εκφράσεις και παροιμίες αναφερόμενες στην περιοχή. (1)

   Σπουδαιότερες από αυτές είναι:

                     Μη πας στην Άρλα δάσκαλος και στο Σκιαδά αστυνόμος, στου Κούμανι δασοφύλακας στη Δίβρη ταχυδρόμος.

                     Οι Δημητσανίτες είναι Εβραίοι και οι Διβραίοι δυο φορές Εβραίοι.

                     Ο θεός να σε φυλάει από τα τρία δέλτα: Δίβρη, Δούκα, Δημητσάνα.

                     Μακριά από Ανδρωναίϊκο βρακί, Κουμαναίϊκο ραβδί κι από Διβριώτικο μουλάρι.

                     Η ενάτη στη Πηνεία  και οι αντάρτες στη Λαμπεία.

                     Κούμανι κι Ανδρώνι ο θεός να σε γλυτώνει. Κι αν περάσεις απ' τη Δίβρη θα σε φάει το μαύρο φίδι.

                     Χιονίζει στον Ωλωνό, καρτέρα λύκους στο χωριό.

                     Του Ωλωνού το χιόνι τον αντάρτη δεν γλυτώνει. (2)


Σημειώσεις-βιβλιογραφία.

1. Κάποια στοιχεία παροιμιών πάρθηκαν από το διαδίκτυο και κάποια άλλα προέρχονται από μαρτυρίες φίλων.

2. Περισσότερα για το ρέμα Κλομποκής, τα γεφύρια, τους νερόμυλους, κλπ. στον σύνδεσμο http://agpelop.blogspot.com/

Σάββατο 14 Ιανουαρίου 2023

Ρωμαϊκό υδραγωγείο Κιζίλτσουλου στον Μπουτζά της Σμύρνης.

 Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό  (53-117 μχ) επί του ποταμού Μέλητα (Meles) στο προάστιο Μπουτζάς της Σμύρνης για να τροφοδοτεί με νερό την φημισμένη πόλη.

Ακολουθεί την κατασκευαστική γραμμή των ρωμαϊκών υδραγωγείων, πολλά εκ των οποίων υπάρχουν και στον τόπο μας με την δημιουργία δύο ή και τριών κάποιες φορές επιπέδων για τις ανισόπεδες περιοχές. 

Στη συγκεκριμένη περιοχή το νεοσυντηρημένο κομμάτι του αποτελείται από δύο επίπεδα με το πάνω να είναι πιο στενό, με άνισα τόξα, κάποια εκ των οποίων είναι οξυκόρυφα και κάποια ημικυκλικά με κάθετα τα πλαϊνά τους και με μια σειρά θολίτες.

 Ο Μπουτζάς, προάστιο από τα πιο σπουδαία της Σμύρνης στην οποία ανήκει διοικητικά,  βρίσκεται 10 περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της και δυτικά του Ιωνικού Ολύμπου (Νιφ Νταγ τουρκ. Νύμφαιο για τους Έλληνες). Βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Μέλητα, αριστερά από τις ονομαστές Καμάρες, του σπουδαίου και επιβλητικού ρωμαϊκού υδραγωγείου, όπως το ονόμαζαν οι Σμυρνιοί.  Ήταν μία κωμόπολη των 12.000 κατοίκων, σχεδόν όλοι Έλληνες.


 Ως προς την ονομασία του της πόλης, λέγεται ότι οι αυτοκράτορες της Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης και Θεόδωρος Λάσκαρης που είχαν την έδρα τους στο Νύμφαιο ή τη Σμύρνη, την αναφέρουν σαν Κόγχη. Από τους Τούρκους η Κόγχη ονομάστηκε Μπουτζάκ (Bucak=γωνιά, κόγχη). Έτσι το Μπουτζάκ ονομάστηκε Μπουτζάς. Καταστράφηκε το 1922.

 Ο Μέλητας εκβάλει στον κόλπο της ιστορικής πόλης της Σμύρνης, περίπου 15 χιλιόμετρα πιο έξω και ανατολικά προς τη Μαγνησία (Manisa). Το ποτάμι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες σχεδόν στερεύει ενώ το χειμώνα έχει πολύ νερό και συχνά «κατεβάσματα».


 

 Ο ποταμός  Meles είναι συνδεδεμένος με τον Όμηρο και τα έπη του, αφού η Σμύρνη είναι μια από τις πόλεις που ερίζουν για την πατρότητα της καταγωγής του μεγάλου Έλληνα ποιητή.  Υπήρχε, λέγεται, και ναός στις όχθες του συγκεκριμένου ποταμού αφιερωμένος στον ποιητή, το «Ομήρειο».

 Κατά μία εκδοχή ο ποταμός Μέλητας και η νύμφη Κριθηίδα ήταν οι γονείς του Ομήρου, του οποίου το πρώτο όνομα ήταν Μελησιγένης ή Μελισiάνακτας και το όνομα Όμηρος του δόθηκε αφού τυφλώθηκε.



 Επί του ποταμού Μέλητα συνατάμε και την περίφημη γέφυρα των Καραβανιών (Kervan koprusu). Είναι μονότοξη, με μήκος 12, 20 μέτρα και στηθαία, χτισμένο επί Οθωμανικής περιόδου, πάνω στα ερείπια πολύ παλιότερης γέφυρας, στον παλιό δρόμο που χρησιμοποιούσαν τα καραβάνια της εποχής για της Ανατολία, απ’ όπου και το όνομά του, «Γεφύρι των καραβανιών». (1)

Γέφυρα Καραβανιών (Kervan koprusu)  

Σημειώσεις-βιβλιογραφία.

1. Πηγές: Ηλίας Καραγιάννης, Γύθειο.

     Elia.

     Kard postals από φίλους Τούρκους.

 Δείτε το παρακάτω video για το Ρωμαϊκό υδραγωγείο στον Μπουτζά της Σμύρνης:


 

 

Δευτέρα 2 Ιανουαρίου 2023

Γεφύρι Πλατανιώτισσας.

 Είναι μονότοξο, σε πολύ καλή κατάσταση, επί του ποταμού Κερυνίτη, στο χωριό Πλατανιώτισσα (πρώην Κλαπατσούνα), του δήμου Καλαβρύτων στο νομό Αχαΐας, δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας της Πλατανιώτισσας, στην κεντρική πλατεία του χωριού και κοντά στον πολύ καλά διατηρημένο νερόμυλο της εκκλησίας.

Το γεφύρι της Πλατανιώτισσας. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.
 

 Παλιά εξυπηρετούσε τους ντόπιους στις επαφές τους με τα χωριά της Αιγιαλείας και των Καλαβρύτων και τους περιηγητές στις εξορμήσεις τους.

Η καμπυλωτή και καλντεριμωτή επιφάνεια διάβασης. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.
 

Είναι χτισμένο από τους ονομαστούς “Κλουκινοχωρίτες” ή Αγιοβαρβαρίτες  μαστόρους, που χρησιμοποιούσαν σαν βάση την πέτρα και το ξύλο και είναι χαρακτηριστικό δείγμα της τεχνικής τους ενώ τώρα αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού της τέχνης των παλιών αυτών μαστόρων της πέτρας, που με μόνα όπλα το μεράκι και τον σεβασμό προς το περιβάλλον μας άφησαν θαυμαστά έργα.


 

 Η επιφάνεια διάβασης. 

       Φώτο: ΑΓΠ.

   

 Το τόξο του είναι καταβιβασμένο, έχει δυο σειρές από θολίτες, καμπυλωτή επιφάνεια διάβασης, χαμηλό στηθαίο και καλντερίμι στην επιφάνειά του από στρογγυλές πέτρες, ενώ κάθετες στερεωμένες πέτρες υπάρχουν σε τακτά διαστήματα για το καλλίτερο στερέωμα της επιφάνειας διάβασής του.

Οι διαστάσεις του είναι:

Άνοιγμα καμάρας: 7,40 μ.

Ύψος: 3,40 μ.

Πλάτος: 3,20 μ.

Μήκος: 13,50 μ.

Ύψος στηθαίου: 0,20 μ.

 

Το γεφύρι της Πλατανιώτισσας από κατάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

   Όσον αφορά την ονομασία του χωριού υπάρχει η μαρτυρία ότι «...η μεν Πλατανιώτισσα εσχάτως και προσφυώς μετονομασθείσα ούτως εκ της παρ’ αυτή μικράς μονής της Πλατανιωτίσσης Θεοτόκου, εν η η επί της πλατάνου αποτύπωσης της εικόνος της Θεοτόκου του Μ.Σπηλαίου, εν ω πρότερον εκαλείτο Κλαπατσούνα.» (1)

 


              Το γεφύρι.  

                  Φώτο: ΑΓΠ.

   

 Ο ποταμός Κερυνίτης (ή Μπαλφούσιας, από το Αλβανικό mbufas που σημαίνει φουσκώνω, εξ αιτίας των πλημμυρών του ποταμού) έχει τις πηγές του στο Χελμό, κυλάει παράλληλα στον δρόμο Κερπινής – Πλατανιώτισσας και εκβάλλει στη παραλία του Ριζόμυλου, στον Κορινθιακό κόλπο, ανατολικά της καταποντισμένης αρχαίας πόλης Ελίκης.

 

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

(1).  Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. 1928. Ιστορία των Καλαβρύτων, Β' έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ). Καλάβρυτα 2011, σελ. 288 και 289.

Δείτε το παρακάτω video  για το γεφύρι της Πλατανιώτισσας: