Οι μύλοι, τα γεφύρια, η «σταματούρα», το διαβολογέφυρο, οι παροιμίες…
Το ρέμα της Κλομποκής ή Διβριώτικο ποτάμι σχηματίζεται από τα ρέματα των συνοικιών της Δίβρης (Λάμπεια) και μετά από λίγα χιλιόμετρα χύνεται στον Ερύμανθο.
Μέχρι πριν λίγα χρόνια λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι, του Μίμη Κουτσόπουλου και του Ηλία Βέρροιου, στους οποίους οι ντόπιοι άλεθαν «τα γεννήματά» τους. Παλιότερα υπήρχαν 8 μύλοι. Σήμερα στέκει όρθιος, αλλά ανενεργός ο ιστορικός μύλος του Κουτσόπουλου. Ο μεταγενέστερος «Καλογερικός», που τον λειτουργούσαν οι καλόγεροι της μονής της Κάτω Δίβρης και σαν ταμπακόμυλο, όπως επίσης και αυτοί του «Πετραλιά», του «Καζάζη» και του «Κοσμόπουλου» είναι ερείπια.
Μύλος Βέρροιου.
Κατά την περίοδο του ’21 οι νερόμυλοι είχαν μετατραπεί από τους ιδιοκτήτες τους σε μπαρουτόμυλους για να βγάζουν μπαρούτι καλύπτοντας τις ανάγκες του αγώνα και καθιστώντας έτσι τη Δίβρη σαν το δεύτερο κέντρο παραγωγής μπαρούτης μετά την Δημητσάνα. Την πρώτη ύλη από νίτρο έφερνε κρυμμένη μέσα σε άλλα εμπορεύματα στο Κατάκολο και κατόπιν στη Δίβρη ο Αγγελής Πετραλιάς, έμπορος της περιοχής, στην κατοχή του οποίου υπήρχαν πέντε μύλοι.
Σ’ όλο το μήκος του διβριώτικου ρέματος οι Διβριώτες έχτισαν για την εξυπηρέτησή τους πέτρινα γεφύρια όπως αυτό του «Κουτσόπουλου» δίπλα στον ομώνυμο μύλο, της «Κλομποκής», του «Μουρτούκη» και το «Βορδολιό». Χτίστηκαν με ντόπια πέτρα και μεράκι για να καλύπτουν τις ανάγκες μετακίνησης ντόπιων και οδοιπόρων και παραμένουν μέχρι σήμερα υπέροχα δείγματα της λαϊκής μας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
 | |
| Μεγάλο Πετραλαίκο γεφύρι. | |
Ακόμη, μέσα από τις «Παραδόσεις» του μεγάλου λαογράφου μας Νίκου Πολίτη, μας είναι γνωστό το «Διαβολογιόφυρο», ένα φυσικό πέρασμα του νερού μέσα από τον διαβρωμένο βράχο. Όμως το φυσικό αυτό γεφύρι, σύμφωνα με το θρύλο όπως τον διηγήθηκαν οι ντόπιοι στον Πολίτη πριν το 1900, είναι έργο του διαβόλου που τον κορόιδεψε ο ντόπιος μυλωνάς Γιάνναρος.
Γεφύρι Μουρτούκη.
Όμως η Δίβρη κατέχει και τα πρωτεία στην ύπαρξη ηλεκτρικού ρεύματος πολύ πιο πριν από τα άλλα χωριά και κωμοπόλεις της περιοχής. Αυτό οφειλόταν στον ντόπιο Γιώργη Κοσμόπουλο ή Μουριάρη, που μετέτρεψε το μύλο του σε ηλεκτροπαραγωγική μονάδα. Εξυπηρετούσε τη Δίβρη μέχρι το 1950, όταν ήλθε η ΔΕΗ στο χωριό. Είχε ανακαλύψει επίσης και ένα έξυπνο σχέδιο για να μην ανεβοκατεβαίνει στο ρέμα και να σταματάει ή να ξεκινάει τον μηχανισμό. Κατασκεύασε τη «σταματούρα», που από κάτω έφτανε επάνω και έτσι με διάφορες κινήσεις ξεκίναγε το πρωί το μηχανισμό και τον έκλεινε τη νύχτα.
Βορδολιός.
Και σήμερα ακόμη υπάρχει μικρή ηλεκτρική μονάδα παρέχοντας ρεύμα στην περιοχή, που όμως παρά την αντίδραση τοπικών φορέων, οικολογικών κινήσεων της περιοχής και πολιτιστικών σωματείων προξένησε πολλά προβλήματα στο οικοσύστημα της περιοχής με τη διάνοιξη δρόμων, επιχωματώσεις, κοπή δένδρων και προξενώντας ιδιαίτερα προβλήματα στη θέση που βρίσκεται το διαβολογέφυρο.
Παροιμιώδεις είναι οι εκφράσεις και οι παροιμίες που αναφέρονται στην Δίβρη και την περιοχή γενικότερα. Μερικές απ’ αυτές είναι:
Διαβολογέφυρο.
Χιονίζει στον Ωλωνό, καρτέρα λύκους στο χωριό.
Σαν γαϊδούρι Μοστενιτσιάνικο. (Μοστενίτσα, η Ορεινή)
Μη πας στην Άρλα δάσκαλος και στο Σκιαδά αστυνόμος, στου Κούμανη δασοφύλακας, στη Δίβρη ταχυδρόμος.
Μακριά από Ανδρωναίϊκο βρακί, Κουμαναίϊκο ραβδί κι από Διβριώτικο μουλάρι
Η ενάτη στη Πηνεία και οι αντάρτες στη Λαμπεία.
Οι Δημητσανίτες είναι Εβραίοι και οι Διβραίοι δύο φορές Εβραίοι.
Ο θεός να σε φυλάει από τα τρία δέλτα: Δίβρη, Δούκα, Δημητσάνα.
Του Ωλωνού το χιόνι τον αντάρτη δε γλυτώνει.
Τα θεριά στη Μπουκοβίνα και στην Κάπελη τ’ αγρίμια.
Στο Κούμανη σαν παντρευτείς, άσπρη μέρα δε θα δεις.
Μηλιές,
Δούκα, Λάλα, τους έχει ο διάολος καβάλα.
 |
| Σχεδιάγραμμα γεφυριών Διβριώτικου ρέματος. |
Κούμανη κι Ανδρώνι, ο θεός να σε γλυτώνει. Κι αν περάσεις απ’ τη Δίβρη θα σε φάει το μαύρο φίδι.
Κοπαδιάζουν οι Κερτιζέοι, κλέβουν οι Τσιπιαναίοι.
Η Στρέζοβα βγάζει όμορφες, το Κούμπαρι αφράτες και κες στο Κουμανέϊκο είν’ όλες τους βαρβάτες.
Ηγούμενος στα Τριπόταμα, διάβολος διακονιάρης.
Έχει ο Πανόπουλος λεφτά και τάχει και σε μετρητά.
Γουρούνι Καπελιώτικο από κουμάσι δεν ξέρει.
Βρέχει στο Ανδρωναίϊκο, κατεβάζει το Λαγαναίϊκο.
Βογκάει ο Ωλωνός για το Γιαννιά, βογκάει και η Μπροστοβίτσα.
Βλάχος απ’ την Κάπελη, άρχοντας στον κάμπο. (1)
Σημειώσεις-βιβλιογραφία.
1. Κάποια στοιχεία παροιμιών πάρθηκαν από το διαδίκτυο και κάποια άλλα προέρχονται από μαρτυρίες φίλων.