Τα πετρογέφυρα στο δρόμο Μαυρομάτι – Αρσινόη - Λάμπαινα Μεσσηνίας

      «…έγινε χειροποίητος ο δρόμος, με τη σκαπάνη…τάησε λέει τον μηχανικό έναν κόκορα και τον κατάφερε να περάσει ο δρόμος εδώ που περνάει τώρα…γι’ αυτό το μαγαζί που υπάρχει, του Ποντιώτη, λέγεται το Κολονάκι…»

  Τα γεφύρια του δρόμου Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα, αποτελούν κομμάτι του παραπάνω δημόσιου δρόμου, είναι όλα καλυμμένα με άσφαλτο, μονότοξα, ημικυκλικά με μια σειρά θολίτες και  κατά σειρά είναι τα εξής

Γεφύρι στο Μαυρομάτη

   Μονότοξο. ημικυκλικό με μια σειρά θολίτες, που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Αρχαίας Μεσσήνης (Μαυρομάτι), στο κέντρο του χωριού επί του ρέματος Σορμπά.
 

Στο Μαυρομάτι. (Φώτο: ΑΓΠ)

 Πάνω του περνάει ο δημόσιος δρόμος Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα. Το γεφύρι έχει καλυφθεί από χώματα και άλλα φερτά και μη υλικά και το ύψος της καμάρας τώρα δεν ξεπερνά το μισό μέτρο. Το ρέμα Σορμπά, όπως και τα άλλα ρέματα της περιοχής χύνονται στον ποταμό Βαλύρα.

Του Σταθακόγιαννη 

  Είναι το δεύτερο γεφύρι, αμέσως αυτό του Μαυροματίου, επάνω στον δημόσιο δρόμο Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα. Είναι σκεπασμένο από τσιμέντο και άσφαλτο.

                                                          

                                                               Γκούρα 1

Βρίσκεται στην περιοχή Γκούρα, όπου υπάρχουν άλλα δύο γεφύρια.

Γκούρα 1. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

  Έχει μήκος 11, άνοιγμα καμάρας 3 και ύψος 4 μέτρα. Το τόξο του έχει καμαρωτή χροιά με κάθετα τα πλαϊνά του.

Γκούρα 2

  Είναι το δεύτερο και μεγαλύτερο γεφύρι στην περιοχή Γκούρα, πενήντα μέτρα κάτω από το πρώτο. Μεγάλο και εντυπωσιακό γεφύρι, χτισμένο με την χαρακτηριστική άσπρη πέτρα της περιοχής όπως και όλα τα άλλα, αλλά σκεπασμένο και αυτό από άσφαλτο και τσιμέντο όπως και όλα τα άλλα.

Γκούρα 2. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

 Κατά την επέκταση του δρόμου μεγάλωσε και το γεφύρι με τσιμεντένια προσθήκη, όπως έγινε και με όλα τα άλλα, γιατί στην πρώτη τους κατασκευή εξυπηρετούσαν καλντεριμωτό δρόμο, όπως αναφέρουν οι παλιοί ντόπιοι κάτοικοι. Το τόξο του είναι καμαρωτό με ύψος 5 και άνοιγμα 7 μέτρα, δεν είχε στηθαία στην πρώτη του μορφή, όπως και κανένα από τα υπόλοιπα γεφύρια του δρόμου αυτού. Εκτείνεται σε μήκος 16 μέτρα.

Γκούρα 3

Είναι το τρίτο γεφύρι στην περιοχή Γκούρα, πενήντα μέτρα από το δεύτερο και το πιο μικρότερο. Καλυμμένο εντελώς από την άσφαλτο και το τσιμέντο και δεν μπορεί να μετρηθεί και να φωτογραφηθεί. 

 Χτίστηκε και αυτό περίπου το 1900, γιατί τότε ανοίχτηκε ο δρόμος με τα αξινάρια των παππούδων των ντόπιων και με προσωπική εργασία.

Κόστριζα

Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Αρσινόη, λίγο πριν τα πρώτα σπίτια. Είναι καλυμμένο από τσιμέντο και άσφαλτο και αδύνατο να μετρηθεί και να φωτογραφηθεί.

Γιαννακόπουλου 

Γιαννακόπουλου. (Φώτο: ΑΓΠ)

   Βρίσκεται μέσα στο χωριό Αρσινόη, κοντά στο σπίτι του Γιαννακόπουλου γι' αυτό και πήρε και αυτή την ονομασία.

   Οι ντόπιοι μου παρέδωσαν και δύο παλιές φωτογραφίες του γεφυριού αυτού. Έχει μήκος 2,20, άνοιγμα τόξου 1,20 και ύψος 1 μέτρο.

Πομπή γάμου πάνω από το γεφύρι Γιαννακόπουλου. (Φώτο: Οικονομόπουλος Δημήτρης)

Χαραλαμπόπουλου

Βρίσκεται στο μέσον του χωριού Αρσινόη, μετά απ' αυτό του Γιαννακόπουλου και είναι εντελώς καλυμμένο με άσφαλτο και τσιμέντο.

Σπίτι Χαραλαμπόπουλου. (Φώτο: ΑΓΠ)

  Λέγεται έτσι γιατί εδώ ήταν το σπίτι του Χαραλαμπόπουλου, ένα εντυπωσιακό σπίτι, που ήταν το παλιό σχολείο της αρσινόης.

   Ο Χαραλαμπόπουλος είχε έλθει από την Αμερική γύρω στο '30 και έφτιαξε αυτό το σπίτι.

                                                        Στα Γουπατάκια

  Βρίσκεται στο δρόμο Λάμπαινας-Αρσινόης, πριν το εκκλησάκι και 100 μέτρα πριν τη διασταύρωση του δρόμου για Τρίκορφο. 

 

Στα Γουπατάκια. (Φώτο: ΑΓΠ)

Το μήκος του είναι 3, το άνοιγμά του 1,30 και το ύψος 1,70 μέτρα.

  Ονομάστηκε έτσι γιατί ήταν χτισμένο σε γούπατο, χαμήλωμα δηλαδή.

                                                         Στο Πηγαδάκι

  Βρίσκεται 300 μέτρα από το γεφύρι στα Γουπατάκια. 

Στο Πηγαδάκι. (Φώτο: ΑΓΠ)

Το γεφύρι καλύπτει το μισό του νέου δρόμου και το υπόλοιπο είναι τσιμεντένια προσθήκη, που έγινε κατά την διαπλάτυνση του δρόμου.

  Με μήκος 4, άνοιγμα τόξου 1,20 και ύψος 2 μέτρα, ονομάστηκε έτσι γιατί δίπλα του και από ανάντη στα τρία μέτρα υπάρχει πηγάδι με νερό.

Χαλασμένο γεφύρι

  Βρισκόταν 500 μέτρα πιο κάτω από το γεφύρι στο Πηγαδάκι. Λέγεται χαλασμένο ή ανατιναγμένο γεφύρι γιατί ανατινάχθηκε κατά την περίοδο της κατοχής μαζί με αυτά Βαλύρας, Διαβολιτσίου κ. α.

Ο ντόπιος Δημήτρης Κουβελάκης, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Αρχαίας Μεσσήνης μας λέει σχετικά για τα πέτρινα γεφύρια του δρόμου Μαυρομάτι (Αρχαία Μεσσήνη)-Αρσινόη-Λάμπαινα:

  “ Ονομάζομαι Κουβελάκης Δημήτριος, είμαι πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Αρχαίας Μεσσήνης και μόνιμος κάτοικος Αρχαίας Μεσσήνης. Τώρα βρισκόμαστε στο κέντρο του χωριού και είμαστε ακριβώς πάνω από ένα παραδοσιακό γεφύρι, πέτρινο γεφύρι, το οποίο δυστυχώς είναι καλυμμένο με τσιμέντα και με άσφαλτο. Αυτό έγινε για να γίνει ο δρόμος και να γίνει και η πλατεία. Η περιοχή μας έχει πάρα πολλά τέτοια πέτρινα γεφύρια, διότι το επιβάλλει η μορφολογία του εδάφους.

 Είναι επικλινές το έδαφος και σε τέτοια σημεία μαζεύονται αρκετά νερά και έπρεπε να γίνουν αυτά τα γεφύρια για να διοχετεύονται τα νερά προς τα κάτω. Δεν μπορώ να ξέρω την χρονολογία, πάντως έχουν χτιστεί πάρα πολλά χρόνια αυτά τα γεφύρια διότι απ' ότι έχουμε ακούσει από τους προγόνους μας λόγω των αρχαιοτήτων στην αρχαία Μεσσήνη ο δρόμος αυτός, τώρα έχει διαπλατυνθεί ενώ πρώτα ήταν καλντερίμι, έχει πάρα πολλά χρόνια. Δηλαδή ο παππούς μου τον θυμήθηκε το δρόμο που είχε γίνει. Τα πρώτα αυτοκίνητα απ' ότι έχω ακούσει έφτασαν εδώ το 1920-1924. πάντως είναι στο κέντρο του χωριού και θα πρέπει αυτό το γεφύρι αν είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί. Να φύγουν τα τσιμέντα και να μπορέσει να γίνει ένα μνημείο και αυτό. Το ρέμα, επειδή η γειτονιά εδώ λέγεται Σορμπάς, λέγεται Σορμπά. Αυτό χύνεται προς τον αρχαιολογικό χώρο. Και όλα βέβαια τα νερά αυτά. Έχει γίνει μια διευθέτηση στην πηγή, η οποία έχει πολύ νερό, το οποίο και αυτό περνούσε στον αρχαιολογικό χώρο, τώρα έχει γίνει μια παράκαμψη και περνάει στο άκρο του αρχαιολογικού χώρου. Αλλά πάντως μαζεύονται πολλά νερά γιατί είναι το βουνό. Έχει τουλάχιστον δέκα γεφύρια, το λιγότερο δέκα γεφύρια η περιοχή μας, από το Μαυρομάτι μέχρι την Αρσινόη, το επόμενο χωριό. Και μεγάλα γεφύρια, διότι όπως είπαμε μαζεύει πάρα πολλά νερά το χειμώνα η περιοχή. Και στα διπλανά χωριά, Μαγκανιακό, υπάρχουν πολλά γεφύρια. Ένα πολύ καλό γεφύρι είναι στο δρόμο που ξεκινάει από την Ανδρούσα και πηγαίνει προς το Τρίκορφο. Εκεί κατεβαίνει το ποτάμι που έρχεται από το Ανδρομονάστηρο. Είναι ένα πολύ μεγάλο γεφύρι και καλό. Ονομάζεται του Μάμμη το γεφύρι, η περιοχή εκεί.”

Δημ. Κουβελάκης. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Υπάρχει και μια άλλη ενδιαφέρουσα μαρτυρία για τα γεφύρια της περιοχής και την κατασκευή του δρόμου από τον Οικονομόπουλο Δημήτρη, συνταξιούχο αγρότη, από το χωριό Αρσινόη που λέει:

  “ Ονομάζομαι Οικονομόπουλος Δημήτρης, συνταξιούχος αγρότης από την Αρσινόη. Εδώ έχω γεννηθεί και εδώ έχω μεγαλώσει. Αυτά τα γεφύρια εδώ ήταν, απ' ότι ξέρω εγώ, δεν θυμάμαι δεν είχα γεννηθεί, αλλά απ' ότι ακούω από τους μεγαλύτερους περίπου από το 1900, δηλαδή μπρος πίσω, το 1900. δεν νομίζω να είναι πιο παλιά. Εξ άλλου φαίνονται και τα πελεκήματα εδώ που έχουνε και από τη λάσπη. Εάν ήταν επί Επαμεινώνδα ( εννοεί τον Επαμεινώνδα τον Θηβαίο, που με τις δυο νικητήριες μάχες επί των Σπαρτιατών το 371 π.χ. στα Λεύκτρα και το 362 στη Μαντινεία ελευθέρωσε τους Μεσσήνιους. Η μνήμη του σπουδαίου αυτού στρατηγού και πολιτικού είναι ακόμη έντονη στην περιοχή λόγω του κατασκευαστικού του έργου αλλά κυρίως λόγω της απελευθέρωσης των ειλώτων Μεσσηνίων από την πολύχρονη κατοχή των Λακεδαιμόνιων) δεν θα υπήρχε λάσπη στο τοίχωμα. Η λάσπη ήρθε από τους Ιταλούς μετά, τους φίλους μας, που είχαν έρθει εδώ στην, που είχαν καταλάβει την Ελλάδα. Επομένως δεν έχουν χτιστεί επί Επαμεινώνδα. Πρέπει νάχουν χτιστεί γύρω στα 1900., μπρος πίσω. Αυτά τα ρέματα πηγαίνουν στον κεντρικό ποταμό απέναντι σ' εκείνο το βουνό, που λέγεται Βλάσση, το λέμε εμείς εδώ. Πιο κάτω στην Καλογερόραχη, γιατί περνάει από Καλογερόραχη, Εύα, εκεί το λένε Λιγίδι. Και χύνονται όλα μαζί στον Πάμισο. Πηγαίνουν στον Πάμισο.

Έχει ένα στο κέντρο του Μαυροματίου, στην πλατεία ακριβώς κάτω. Ξεκινώντας προς τα κάτω, προς Αρσινόη, φτάνουμε στου Σταθακόγιαννη, είναι το μεθεπόμενο γεφύρι από πάνω. Εδώ έχουμε τρία γεφύρια. Ένα η Γκούρα 1, Γκούρα 2 το κεντρικό και Γκούρα 3 το άλλο. Έχουμε τρία γεφύρια. Και έχουμε και ένα απ' έξω από την Αρσινόη, στην Κόστριζα που λέμε. Ξεκινώντας κάτω από το χωριό έχουμε ένα μέσα στο χωριό, στο κέντρο του χωριού, έχουμε ένα στα Γουπατάκια που το λέμε, στο εκκλησάκι, έχουμε στο Πηγαδάκι άλλο ένα και έχουμε και ένα το Χαλασμένο γεφύρι, το οποίο το είχαν γκρεμίσει την εποχή του πολέμου με τους Γερμανούς, το 1940.

Δημ. Οικονομόπουλος. (Φωτο: ΑΓΠ)

Αυτός ο δρόμος φτιάχτηκε περίπου την ίδια εποχή, που φτιαχτήκανε και τα γεφύρια. Φτιάχτηκε ο δρόμος και συγχρόνως φτιάχτηκαν και τα γεφύρια για να περνάνε. Έγινε χειροποίητος ο δρόμος, με τη σκαπάνη. Με προσωπική εργασία το περισσότερο. Πρώτα ο δρόμος, απ' ότι έλεγαν οι παλιοί, πέρναγε μπροστά, μέσ' την πλατεία και έβγαινε στην Μεσσηνιακή πύλη πούχανε βρει, την αρχαία. Λέγεται ότι το οίκημα του Ποντιώτη του Γιώργη τότε, έχει πεθάνει τώρα, πέρναγε ο δρόμος μπροστά. Για να μη χαλάει την πλατεία και τ' αυτό, τάισε τον μηχανικό λέει έναν κόκορα και τον κατάφερε να κάνει την στροφή και να περάσει ο δρόμος από δω που περνάει τώρα. Το χωριό επαναστάτησε στην αρχή που θα πέρναγε ο δρόμος από δω και για να δικαιολογηθεί ο μηχανικός, τότε λέει ρε παιδιά αφήστε να περάσει ο δρόμος από δω και εδώ πέρα θα έρθει εποχή που θα είναι το Κολονάκι της περιοχής. Γι' αυτό και το μαγαζί που υπάρχει, του Ποντιώτη, λέγεται το Κολονάκι. Το Κολονάκι ανθούσε τότε στην Αθήνα και θάταν το Κολονάκι της περιοχής. Γι' αυτό και το παρατσούκλι του Ποντιώτη του Γιώργη τότε ήταν Κολονάκης και έχει μείνει και στα παιδιά του. Του Κολονάκι το μαγαζί.” 

Σημειώσεις – βιβλιογραφία

Η επίσκεψη στην περιοχή έγινε με την συνοδεία και την βοήθεια του Φίλου Γιάννη Λύρα, καθηγητή, συγγραφέα και ανιδιοτελή ερευνητή της πολιτιστικής παράδοσης της περιοχής της Ιθώμης και της Μεσσηνίας γενικότερα. Ένα μικρό δείγμα της προσφοράς του Γιάννη Λύρα στη Μεσσηνιακή γη είναι και οι παρακάτω εκδόσεις:

Για τα γεφύρια στο δρόμο Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα δείτε τα παρακάτω videos: