Τα πέτρινα γεφύρια του Νέδοντα στη Μεσσηνία

"Ο ποταμός Νέδοντας συλλέγει τα νερά του από τρεις λεκάνες. Από τη νότια λεκάνη, στην οποία είναι χτισμένα αριστερά και δεξιά τα χωριά Λαδά και Καρβέλι, από την κεντρική λεκάνη, στην οποία είναι τα χωριά Αρτεμισία, Πηγές και Αλαγονία και από τη βόρεια λεκάνη, στην οποία είναι χτισμένο το χωριό Νέδουσα".

Πέντε γεφύρια ενώνουν τις όχθες του Νέδοντα και των παραποτάμων του. Ας τα γνωρίσουμε.

 

Γεφύρι Αγίου Πολυκάρπου.

  Εξάτοξο χτισμένο το 1901, όπως λέγεται από Λαγκαδινούς μαστόρους  στην κεντρική λεκάνη των πηγών του Νέδοντα και επί δημαρχίας του τότε Δημάρχου Αλαγωνίας Χρήστου Β. Μασουρίδη. Το μήκος και η μορφή του διαμορφώθηκε από το πλάτος της κοίτης του Νέδοντα.

   Πρόκειται για ένα πανέμορφο και εντυπωσιακό γεφύρι,  σε καλή κατάσταση, χτισμένο με την χαρακτηριστική γκρίζα πέτρα της περιοχής, με ομοιόμορφα, ημικυκλικά και ισομεγέθη τόξα, που ενώνουν με τρόπο ασφαλή τις όχθες του Νέδοντα και μια σειρά καμαρολιθιών (θολίτες). 

Γεφύρι Αγίου Πολυκάρπου. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

  

 Τα στηθαία έχουν υποστεί κάποιες φθορές αφού μερικές πέτρες λείπουν, ενώ ζημιές έχουν υποστεί τα δύο πρώτα τόξα στη βάση του νότιου τμήματος του γεφυριού. Η βάση του ήταν καλντεριμωτή, ίχνη του οποίου διακρίνονται στην  επιφάνειά του, ενώ από ανάντη έχει στρογγυλούς προβόλους για τη μείωση της έντασης του νερού σε περιόδους κατεβασμάτων.

   Εξυπηρετούσε κυρίως τους κατοίκους των χωριών Τσερνίτσας (Αρτεμισίας), Μικρής Αναστάσοβας (Πηγών) και Σίτσοβας (Αλαγονίας).

Ηλίας Αθ. Λάζαρος. (Φωτο: ΑΓΠ)

Βρίσκεται στη θέση Άγιος Πολύκαρπος ή “Χάνι Λαγού” , τέσσερα περίπου χιλιόμετρα πριν τη Νέδουσα, εντός όμως των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας.

   Ο Σμήναρχος ε.α. Ηλίας Αθανασίου Λάζαρος από την Αρτεμισία (Τσερνίτσα) μας λέει για το γεφύρι, την ιστορία του και την ευρύτερη περιοχή:

  “Ονομάζομαι Ηλίας Λάζαρος του Αθανασίου και κατάγομαι από την τοπική κοινότητα Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας. Θα σας δώσω λίγες πληροφορίες για τα γεφύρια, τα οποία βρίσκονται στους παραπόταμους και τον ποταμό Νέδοντα. Βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή στο εξάτοξο γεφύρι του Αγίου Πολυκάρπου. Βρίσκεται εντός των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας. Χτίστηκε το 1901 επί δημαρχοντίας του Χρήστου Βασιλείου Μασουρίδη, Δημάρχου του τότε δήμου Αλαγωνίας.

   Από το γεφύρι αυτό περνάνε τα νερά, τα οποία συγκεντρώνονται από τη βόρεια λεκάνη του ποταμού Νέδοντα, που είναι χτισμένο το χωριό Νέδουσα που παλιότερα λεγόταν Μεγάλη Αναστάσοβα. Ονομάζεται Αγίου Πολυκάρπου από το ομώνυμο εκκλησάκι, που υπάρχει εδώ δίπλα, ο Άγιος Πολύκαρπος ή Ζωοδόχου Πηγής. Εορτάζει και του Αγίου Πολυκάρπου και της Ζωοδόχου Πηγής. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες έχει χτιστεί από λαγκαδινούς μαστόρους. Δεν είμαι όμως βέβαιος γι' αυτό. Κάτι τέτοιο έχω ακούσει αλλά δεν είναι κάπου καταγεγραμμένο. 

Οι μεσαίες καμάρες. (Φωτο: ΑΓΠ)

 

   Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε κατά κύριο λόγο τους κατοίκους της Τσερνίτσας, όπως λεγόταν τότε η σημερινή Αρτεμισία, για να πηγαίνουν προς την Καλαμάτα αλλά και στα σταροχώραφα της ευρύτερης περιοχής της Ρογκοζονίτσας (1). Παράλληλα εξυπηρετούσε και τους κατοίκους της Σίτσοβας, σημερινής Αλαγονίας και των Πηγών για να κατεβαίνουν στην Καλαμάτα και αντιστρόφως.

   Εδώ τα παλιά τα χρόνια υπήρχε ένα χάνι, που σταματούσαν οι ταξιδιώτες για να πιουν λίγο νερό ή να ταΐσουν τα ζώα τους που ερχόντουσαν από την Καλαμάτα γιατί εκτός από τα χωριά εδώ εξυπηρετούσε και ταξιδιώτες από το Δυρράχι, από την Καστανιά, από το Γεωργίτσι και τα άλλα χωριά που βρίσκονται πίσω από το βουνό του Αγίου Παντελεήμονα. Το χάνι το είχε κάποιος Ηλιόπουλος ή Λαγός γι' αυτό λεγόταν και του "Λαγού το χάνι". Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα απ' αυτό το χάνι διότι με τη διάνοιξη του δρόμου προς Νέδουσα γκρεμίστηκε.

Η επιφάνειά του. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Σ' αυτό εδώ το γεφύρι του Αγίου Πολυκάρπου το 1825, τις πρώτες μέρες του Ιουλίου συναντήθηκε ο Γεώργιος Βασιλάκης, χιλίαρχος από την Σίτσοβα, ο Στρούμπος από την Αρτεμισία και ο Μασουρίδης προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα αποσπάσματα του Ιμπραήμ, τα οποία ερχόντουσαν από την Καλαμάτα. Την πληροφορία την έλαβαν από έναν κάτοικο της Αρτεμισίας, ο οποίος είχε καταφέρει να γλυτώσει από τις αψιμαχίες οι οποίες έγιναν κοντά στο ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος (2), όπου είναι το εκκλησάκι της Παναγίας της Βολιμιώτισσας ή Κατάθεσης Τιμίας Εσθήτας της Παναγίας (3). Στη συνέχεια μετά από σκέψη αποφάσισαν ότι τα αποσπάσματα του Ιμπραήμ θα κινηθούν μέσω της Μεγάλης Αναστάσοβας και σαν προσφορότερο μέρος για την αντιμετώπισή τους θεώρησαν ότι είναι τα στενά που οδηγούν στη Νέδουσα, κοντά στο σημερινό εκκλησάκι του Αγίου Στρατηγίου (4). Πράγματι εκεί κατάφεραν να απωθήσουν τους αραπάδες του Ιμπραήμ και να μην καταφέρουν να μπουν στη Μεγάλη Αναστάσοβα”.

"Γκρεμισμένες Γυναίκες". (Φωτο: ΑΓΠ)

   Προηγουμένως όμως, όπως λέει ο θρύλος, σε μια απότομη και κρημνώδη πλαγιά, πάνω από το φαράγγι του Νέδοντα, οι γυναίκες από την Αρτεμισία και κάποιες από την Πολιανή που δούλευαν στην περιοχή, κυκλωμένες από τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ για να μην πέσουν στα χέρια τους έπεσαν από το γκρεμό στο απότομο φαράγγι. Από τότε η θέση αυτή ονομάζεται “Γκρεμισμένες Γυναίκες”.

Γεφύρι Βυρού

   Γεφυρώνει τον ποταμό Νέδοντα, στη θέση “Βυρός”. Είναι δίτοξο, με τη δεξιά από ανάντη καμάρα να προεξέχει πάνω από την βάση της επιφάνειας του γεφυριού, που πιθανόν να σημαίνει ότι  είναι μεταγενέστερη προσθήκη ή αποτέλεσμα επέμβασης για μεγάλωμα του τόξου προκειμένου να αντέχει σε μεγαλύτερα κατεβάσματα του ποταμού.

   Το γεφύρι βρίσκεται εντός των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας και πρέπει να κατασκευάστηκε πριν το 1907 για να εξυπηρετεί κυρίως τους κατοίκους της Τσερνίτσας.

Γεφύρι Βυρού. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

   

   Είχε καλντεριμωτή επιφάνεια, ίχνη της οποίας διακρίνονται καθαρά, στηθαία που έχουν φθαρεί σε πολλά σημεία ενώ το μεσόβαθρο και το αριστερό ακρόβαθρο, από ανάντη, πατάνε σε βράχο προσδίδοντας έτσι στερεότητα στο γεφύρι.

   Ο Ηλίας Αθανασίου Λάζαρος μας δίνει τις εξής πληροφορίες για το γεφύρι:

Η βάση του. (Φωτο: ΑΓΠ)

“ Βρισκόμαστε στην κεντρική λεκάνη των πηγών του ποταμού Νέδοντα και συγκεκριμένα στο γεφύρι του Βυρού. Το γεφύρι αυτό βρίσκεται όπως και τα δύο προηγούμενα εντός των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες πρέπει να είναι το παλαιότερο γεφύρι και από το γεφύρι της Ματζίνειας και από του Αγίου Πολυκάρπου. Χτίστηκε για να εξυπηρετεί τους κατοίκους κυρίως της Τσερνίτσας, σημερινής Αρτεμισίας για να πηγαίνουν προς την Καλαμάτα και αντιστρόφως αλλά και στα σιταροχώραφά τους, που βρίσκονταν στην ευρύτερη περιοχή της Ρογκοζονίτσας. Το όνομά του το πήρε επειδή εδώ δίπλα υπήρχε μια ρουφήχτρα και ένα μέρος του νερού βυθιζόταν μέσα σε αυτή και χανότανε, γι' αυτό και την ονόμασαν την περιοχή εδώ Βυρός”.

Γεφύρι Ματζίνειας.

  Βρίσκεται επί του Νέδοντα ποταμού (ή φαράγγι του Νέδοντα), κοντά στην Αρτεμισία (Τσερνίτσα=περιοχή με πολλές μουριές) της Αλαγωνίας, στη θέση “Ματζίνεια”.

  Είναι μονότοξο και διακρίνονται τα ίχνη του καλντεριμιού, που κάλυπτε την επιφάνειά του. Έχει μια σειρά από καμαρολίθια (Θολίτες) και βρίσκεται σε καλή κατάσταση.

   Το αριστερό βάθρο από ανάντη πατάει σε γερό έδαφος, το δεξί του σε λιθοδομή ενώ και οι δυο όχθες του ποταμού έχουν χτιστεί με πέτρα για να προστατεύονται τα βάθρα του γεφυριού και να διοχετεύονται τα νερά στο κέντρο της καμάρας.

Γεφύρι Ματζίνειας. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

   

Βρίσκεται εντός των ορίων της τοπικής κοινότητας Αρτεμισίας του δήμου Καλαμάτας και κατά μαρτυρίες των γεροντότερων χτίστηκε πριν το 1907. Εξυπηρετούσε κυρίως τους κατοίκους της Σίτσοβας (Αλαγονίας) στις επαφές τους με τα άλλα χωριά, την Καλαμάτα και στις αγροτικές τους εργασίες.

Το καλντερίμι. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Ο Ηλίας Αθ. Λάζαρος μας λέει για το γεφύρι και την περιοχή:

“ Βρισκόμαστε στην κεντρική λεκάνη των πηγών του ποταμού Νέδοντα και συγκεκριμένα στο πέτρινο γεφύρι της Ματζίνειας. Το όνομά του το πήρε από την ομώνυμη περιοχή, η οποία ονομάζεται Ματζίνεια. Η ακριβής ημερομηνία που χτίστηκε το γεφύρι μας είναι άγνωστη. Σύμφωνα με μαρτυρίες των γεροντοτέρων εκτιμάται ότι έχει χτιστεί πριν το 1907. Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε κατά κύριο λόγο τους κατοίκους της τότε Σίτσοβας, της σημερινής Αλαγονίας και της Μικρής Αναστάσοβας, σημερινές Πηγές. Εξυπηρετούσε τους κατοίκους που ήθελαν να πάνε κυρίως προς την Καλαμάτα αλλά και τανάπαλιν”.

Γεφύρι Νέδουσας.

 

   Βρίσκεται στη βόρεια λεκάνη του ποταμού Νέδοντα, στη θέση "Παντελικό" της παλιάς εισόδου της τοπικής κοινότητας Νέδουσας (Μεγάλη Αναστάσοβα), του δήμου Καλαμάτας.

   Χτίστηκε το 1906 με ενέργειες του τότε Δημάρχου Αλαγωνίας Χρήστου Β. Μασουρίδη, με έξοδα του κρατικού προυπολογισμού και κόστος 8.500 δραχμές.

Γεφύρι Νέδουσας. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

    

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μονότοξο γεφύρι, με μια σειρά καμαρολιθιών (θολίτες) και στηθαία, που εξυπηρετούσε κυρίως τους κατοίκους της Μεγάλης Αναστάσοβας. Στο δεξιό άκρο του, από κατάντη και προς το μέρος του χωριού, βρίσκεται ο νερόμυλος του Χούφτιαρη.

Η καμάρα. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Έχει υποστεί ακαλαίσθητες επεμβάσεις με την τοποθέτηση σιδερένιων σωλήνων πάνω στα στηθαία, την τσιμεντοποίηση της βάσης της επιφάνειάς του και τις παρεμβάσεις στα στηθαία, που έχουν αλλοιώσει σε μεγάλο βαθμό την αρχική του μορφή.

Ο σμήναρχος ε.α. Λάζαρος Αθανασίου Ηλίας μας δίνει τις εξής πληροφορίες για το γεφύρι:

  “Βρισκόμαστε στη βόρεια λεκάνη απορροής των υδάτων του ποταμού Νέδοντα και συγκεκριμένα στη θέση Παντελικό. Είναι δίπλα από το χωριό Νέδουσα, το οποίο ονομαζόταν Μεγάλη Αναστάσοβα. Το γεφύρι αυτό κατασκευάστηκε επί δημαρχοντίας Χρήστου Βασιλείου Μασουρίδη το 1906. Την εργασία ανέλαβε ο εργολήπτης Βασίλης Μπακόπουλος και ήταν προϋπολογισμού 8,500 δραχμών.

 

Ο νερόμυλος του "Χούφτιαρη". (Φωτο: ΑΓΠ)

 Το γεφύρι αυτό χρησιμοποιούσαν όχι μόνο οι κάτοικοι της Μεγάλης Αναστάσοβας, όπως ονομαζόταν τότε το χωριό, για να πηγαίνουν στην Καλαμάτα και στα κτήματά τους αλλά και οι κάτοικοι του Αρκαδικού Ταϋγέτου, από τα χωριά του Αρκαδικού Ταϋγέτου όπως Δυρράχι, του Λακωνικού Ταϋγέτου Γεωργίτσι, Καστόρι και Λογκανίκο. Με λίγα λόγια τα χρόνια αυτά γνώρισε μεγάλη άνθηση το χωριό αυτό διότι οι άνθρωποι αυτοί οι οποίοι εκινούντο σταματούσαν εδώ για να ξεκουραστούν, για να ταΐσουν τα άλογά τους. Ακριβώς πίσω μου βλέπουμε έναν παλιό νερόμυλο, ο λεγόμενος νερόμυλος του Χούφτιαρη. Η τοπική κοινότητα Νέδουσας ανήκει και αυτή στον δήμο Καλαμάτας”. (5)

Λαδοκαρβελιώτικη γέφυρα

  

   Γεφυρώνει το Λαδοκαρβελιώτικο ποτάμι ή Μύτικας ή Δαφναίος και έχει δύο τόξα, με το δεξιό από ανάντη να είναι το μικρότερο.

   Βόρεια είναι το χωριό Λαδά και νότια το χωριό Καρβέλι με τα όριά τους να αποτελεί το ποτάμι, ενώ η γέφυρα ανήκει κατά το ήμισυ στο κάθε χωριό. Η μεγαλύτερη καμάρα είναι προς τη μεριά του Λαδά και η μικρότερη προς το Καρβέλι. Είχε καλτερίμι στη βάση της επιφάνειάς του, ίχνη του οποίου διακρίνονται καθαρά ενώ τα στηθαία έχουν φθαρεί και ως εκ τούτου χαμηλώσει πολύ.

Λαδοκαρβελιώτικο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Και τα δυο τόξα του έχουν μια σειρά καμαρολιθιών (θολίτες), το μεσόβαθρο πατάει στην κοίτη ροής του ποταμού ενώ τα δύο ακρόβαθρά του σε σαθρό έδαφος και για το λόγο αυτό και οι δύο όχθες του ποταμιού κάτω από το γεφύρι έχουν ενισχυθεί με λιθοδομή.

   Βρίσκεται στη νότια λεκάνη των πηγών του Νέδοντα, στη θέση “Μάτια” και συνδέει τα χωριά Καρβέλι και Λαδά.

   Από το γεφύρι αυτό περνούσαν και οι ταξιδιώτες από Μυστρά και Σπάρτη προς Καλαμάτα και αντιστρόφως. Από εδώ πέρασαν το 1862 οι βασιλείς Όθωνας και Αμαλία, όταν επισκέφθηκαν την Καλαμάτα προερχόμενοι από Σπάρτη και Μυστρά.

   Κατά μαρτυρίες των γεροντότερων ντόπιων χτίστηκε στα πριν του 1800 χρόνια και μέχρι το 1960 ήταν σε χρήση για τους κατοίκους του χωριού Λαδά, αφού δημόσιος δρόμος δεν υπήρχε ακόμα.

Ο Σμήναρχος Ηλίας Αθανασίου Λάζαρος μας λέει για το Λαδοκαρβελιώτικο γεφύρι:

“ Ο ποταμός Νέδοντας συλλέγει τα νερά του από τρεις λεκάνες. Από τη νότια λεκάνη, στην οποία είναι χτισμένα αριστερά και δεξιά τα χωριά Λαδά και Καρβέλι, από την κεντρική λεκάνη, στην οποία είναι τα χωριά Αρτεμισία, Πηγές και Αλαγονία και από τη βόρεια λεκάνη, στην οποία είναι χτισμένο το χωριό Νέδουσα.

Η επιφάνειά του. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Εδώ βρισκόμαστε στη νότια λεκάνη, από την οποία συλλέγει τα νερά του ο παραπόταμος του Νέδοντα, Μύτικας ή Δαφναίος, ο οποίος αποτελεί και το φυσικό όριο ανάμεσα στα χωριά Λαδά και Καρβέλι. Το γεφύρι αυτό έχει χτιστεί σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες πριν το 1800. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1862 από δω πέρασαν οι βασιλείς Όθωνας και Αμαλία προκειμένου να επισκεφθούν από τη Σπάρτη και Μυστρά την Καλαμάτα. Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε τους κατοίκους του Λαδά προς την Καλαμάτα και αντιστρόφως και όχι μόνο. Το χρησιμοποιούσαν και τα υπόλοιπα χωριά, από την Αρτεμισία, από τις Πηγές ακόμα και από τη Νέδουσα και τη Σίτσοβα, που έφερναν τα εμπορεύματά τους και τα πήγαιναν προς πώληση στην Καλαμάτα. 

Λαδοκαρβελιώτικο γεφύρι. Φώτο: Γιάννης Λάσκαρης.

 

Το χωριό Λαδά μάλιστα μέχρι το 1960 εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί το γεφύρι αυτό, επειδή δεν είχε γίνει η διάνοιξη δρόμου, για να πηγαίνει με τα μουλάρια και με τα γαϊδούρια που είχαν και αυτά που ήθελαν να φέρουν στην Καλαμάτα απ' αυτόν εδώ το δρόμο περνούσαν, από το Καρβέλι, πάνω από το Καρβέλι και μετά πήγαιναν προς Καλαμάτα. Το γεφύρι αυτό είναι παλαιότερο απ' όλα τα γεφύρια των παραποτάμων του ποταμού Νέδοντα”.

Γεφύρι Αγίου Γεωργίου Σίτσοβας

 Πρόκειται για ένα μονότοξο πετρογέφυρο, ημικυκλικό, με μια σειρά από θολίτες, χωρίς στηθαία, βάθρα να πατάνε σε σαθρό έδαφος επί του δημόσιου δρόμου προς το χωριό Αλαγονία (Σίτσοβα) του δήμου Καλαμάτας και δύο περίπου χιλιόμετρα πριν από το χωριό, επί του Σιτσοβίτικου ρέματος.
   Πιθανολογείται ότι είναι χτισμένο από τους σπουδαίους λαγκαδινούς μαστόπους της πέτρας, όπως και όλα τα γεφύρια του Νέδοντα.

   Ο ντόπιος, από την Αρτεμισία (Τσερνίτσα), σμήναρχος ε.α Ηλίας Αθανασίου Λάζαρος, μας λέει για το γεφύρι:

   “Το Μονότοξο Πέτρινο Γεφύρι του Αγίου Γεωργίου Σίτσοβας (σημερινής Αλαγονίας ), βρίσκεται στην κεντρική λεκάνη από όπου συλλέγει τα νερά του ο ποταμός Νέδοντας .

Το όνομα του το πήρε από το παρακείμενο ομώνυμο εκκλησάκι .

Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες χτίστηκε τη δεκαετία του 1920 και είναι το νεότερο απ' όλα τα πέτρογέφυρα του Νέδοντα. Εξυπηρετούσε τους κατοίκους της Σίτσοβας, σημερινής Αλαγονίας, για να πηγαινοέρχονται στα χτήματα τους και στην Καλαμάτα.           

 Παράλληλα εξυπηρετούσε και τους κατοίκους της Μικρής Αναστάσοβας, σημερινών Πηγών, για να πηγαίνουν στην Καλαμάτα και αντιστρόφως .

Γεφύρι Αγίου Γεωργίου, από κατάντη. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

 Την δεκαετία του 1950 με την διάνοιξη αγροτικού δρόμου από το 20^ο  χιλιόμετρο της Ε.Ο. Καλαμάτας – Αρτεμισίας – Σπάρτης μέχρι το παρακείμενο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου , αφαιρέθηκαν τα στηθαία του γεφυριού και η καλντεριμωτή επιφάνεια της βάσης στρώθηκε με τσιμέντο με στόχο την διαπλάτυνση του, προκειμένου να είναι ευχερέστερη η διακίνηση οχημάτων . Παράλληλα για την ασφάλεια των διερχομένων στη θέση των στηθαίων τοποθετήθηκαν σιδερένια κιγκλιδώματα .

   Την δεκαετία του 1990 συνεχίστηκε ή διάνοιξη του αγροτικού δρόμου από τον Άγιο Γεώργιο μέχρι την Αλαγονία και στη συνέχεια ο αγροτικός αυτός δρόμος και η τσιμεντοστρωμένη επιφάνεια του γεφυριού ασφαλτοστρώθηκαν .

Από το γεφύρι αυτό διαρρέουν τα νερά του Σιτσοβίτικου ρέματος ή ρέματος της Αλαγονίας, τα οποία 250 μέτρα περίπου παρακάτω  ενώνονται με τα νερά του Μικροαναστασοβίτικου ρέματος ή ρέματος των Πηγών, το οποίο αποτελεί και την Κεντρική Αρτηρία του ποταμού Νέδοντα, μιας και είναι η μεγαλύτερη αρτηρία σε μήκος.

Ηλίας Λάζαρος στο γεφύρι. (Φώτο: ΑΓΠ)

  Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφτεί το γεφύρι αυτό ακολουθώντας την παράκαμψη της Ε. Ο. Καλαμάτας – Αρτεμισίας – Σπάρτης στο 20^ο χιλιόμετρο από Καλαμάτα με κατεύθυνση την Αλαγονία , διανύοντας 4 χιλιόμετρα ασφαλτοστρωμένου δρόμου. Εναλλακτικός τρόπος είναι μέσω της Αλαγονίας , αφού στρίψουμε αριστερά όταν φτάσουμε στο πρώτο σπίτι του χωριού και διανύσουμε 2 χιλιόμετρα περίπου ασφαλτοστρωμένου δρόμου.

  Επισημαίνεται ότι οι μεταγενέστερες παρεμβάσεις είχαν σαν αποτέλεσμα το γεφύρι αυτό να χάσει μέρος της αρχικής του ομορφιάς.

  Τα γεφύρια, όλα τα γεφύρια του Νέδοντα, πιθανολογείται ότι έχουν χτιστεί από Λαγκαδιανούς μαστόρους. Αυτό όμως δεν είναι κάπου καταγεγραμμένο. Ίσως ερευνώντας τα αρχεία της εφημερίδας Θάρρος, κάποια στιγμή να μπορέσουμε να να αποκομίσουμε κάποια στοιχεία για τα γεφύρια αυτά, αν και πάνω σ' αυτό έχω σοβαρές επιφυλάξεις, διότι η εφημερίδα Θάρρος για το γεφύρι του Αγίου Πολυκάρπου, που έχει γράψει, ενώ είναι εξάτοξο αναφέρει ότι είναι πεντάτοξο. Και φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού και από έναν άνθρωπο που δεν είναι ειδικός ότι το γεφύρι κατασκευάστηκε από την αρχή με έξι τόξα και δεν έγινε παρέμβαση μετά. Άρα πρέπει να είμαστε και σ' αυτά που αναφέρουν οι εφημερίδες επιφυλακτικοί”

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

1. Περιοχή που ανήκει στην ευρύτερη περιφέρεια της Αρτεμισίας.
2. Ιερό της θεάς Αρτέμιδας στη Μεσσηνία. Αναφέρεται από διάφορους ιστορικούς και περιηγητές (Τάκιτος, Στράβων κλπ)
3. Ιερός χιτώνας (εσθήτα) της Παναγίας
4. Άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης εκκλησίας. Υπέστη μαρτυρικό θάνατο μαζί με τον στρατιώτη Ευτυχιανό. Η μνήμη του τιμάται στις 19 αυγούστου.
   5. Οι ευχαριστίες και η εκτίμησή μου προς τον φίλο Ηλία Αθ. Λάζαρο, Σμήναρχο ε.α. για τη βοήθειά του στην καταγραφή των πέτρινων γεφυριών του Νέδοντα, είναι απεριόριστες. Η προσήλωσή του στην ανάδειξη και τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου του, μόνο συγχαρητήρια και επαίνους αξίζουν.
   
   
   Δείτε τα παρακάτω videos για τα γεφύρια του Νέδοντα: