Γεφύρωνε την Σοχιά, στο κέντρο της πόλης της Αμαλιάδας, κοντά στη σημερινή πλατεία Νίκου Μπελογιάννη δίπλα από τον νερόμυλο που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Αρχαίας Ηλιδας και Ρήγα Φεραίου και κοντά στο καφενείο του Κίντου.
Ήταν το πρώτο γεφύρι επί της Σοχιάς και τώρα είναι σκεπασμένο. Πρόκειται για ένα μονότοξο, καταβιβασμένο για να πετύχει ο κατασκευαστής όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αντοχή και δύναμη, κάθετα βάθρα, επίπεδη επιφάνεια διάβασης, μιά σειρά θολίτες και στηθαία που καταστράφηκαν κατά την περίοδο της κάλυψής του.
“Και αυτή η Σοχιά είναι παραφθορά της τοπωνυμίας ή προσωνυμίας: ¨στο ρέμα της Οχιάς¨. Και Οχιά θα τώλεγαν γιατί με τις θέρμες του βάλτου που την τροφοδοτούσε με νερό, φαρμάκωνε και δηλητηρίαζε τους περιοίκους, τους θέριζε και τους αφάνιζε, σαν το θεριό ή στοιχειό του θρύλου του άη Γιώργη, που εικονίζεται σαν ένας απαίσιος δράκοντας, δηλαδή τεράστιο φείδι που στην πραγματικότητα είναι οι θέρμες κια το χτικιό που παλιά θέριζε τους κατοίκους των βαλτότοπων. Απ' όλα αυτά συμπεραίνεται ότι τα τοπωνύμια Καλίτσα, άη Γιώργης, Σοχιά, Αράπη Κοφίνα είναι αλληλένδετα και μαρτυρούν το βαλτώδες, και νοσώδες της τριγύρω περιοχής.” (1)
“Στην Ηλεία και αλλού πιστεύεται ότι ο Αράπης κατοικεί και φανερώνεται στα υγρά και σύσκια βαλτερά μέρη. Με άλλα λόγια, είναι η προσωποποίηση από τον λαό της αρρώστειας που προξενούν τα ελώδη μέρη, είτε θέρμη την λένε, είτε φθίση, είτε ρευματισμούς, είτε υδρωπικία, είτε ότι άλλο. Τούτο το επιβεβαιούν τα σε κάθε βαλτότοπο ή κλεισούρα με νεροσυρμή τοπωνύμια Αραπόλακα, Αραπόρεμα, Αραπόβρυση, και τα όμοια. Άρα η γύρω από την Αράπη Κοφίνα έκταση παληά δεν ήταν παρά ένας βάλτος που πλημμύριζε τον χειμώνα, το δε καλοκαίρι γινόταν με τα λιμνάζοντα νερά του σωστή πληγή. Εκεί κρυβόταν το στοιχειό που έτρωγε ή βύζαινε το αίμα των περιοίκων και που για να προφυλαχτούν απ΄αυτό, στα πρόθυρα του βάλτου, δηλαδή κοντά στην μπούκα της Σοχιάς και πάνω στο ύψωμα της Καλίτσης έχτισαν την εκκλησία του αγίου Γεωργίου, γνωστού σωτήρα των ανθρώπων (γιατί τέτοιον τον πιστεύουν και οι Τούρκοι) από το στοιχειό του βάλτου, δηλαδή την Ελονοσία και την πρωτοξαδέλφη του Φθίση. Με τον καιρό ή καταχώθηκε ο βάλτος, όταν η φωτιά και το τσεκούρι απογύμνωσαν τις ράχες του Γερακιού, από κάποια μεγάλη πλημμύρα, ξανοίχτηκε δίοδος κάτω από τον αη Γιώργη, στράγγισε ο τόπος και έτσι σχηματίστηκε η Σοχιά.” (2)
Όπως αναφέρει ο Ηλίας Τουτούνης «αξιοπερίεργο είναι και αυτό χρειάζεται μια ιδιαίτερη επιστημονική μελέτη, ότι ποτάμια χείμαρροι και μικρά ρέματα, μόνον της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου και ιδιαίτερα της Ηλείας, κατά μεγάλο ποσοστό φέρουν θηλυκά ονόματα, όπως: Η Νέδα, η Τσεμπερούλα, η Κόβιτσα (νυν Αχέρων Ηλείας), η Παρθενία (νυν Μπακιρέϊκα, πηγάζει δυτικά του Λάλα και χύνεται στον Αλφειό), η Ντουάνα ή Δοάνα ή Ντάλομη (νυν ποταμός Ερύμανθος, πηγάζει από το όρος Ερύμανθος και χύνεται στον Αλφειό), η Λεστένιτσα (νυν Ενιπέας), η Σοχιά (διαρρέι την Αμαλιάδα), η Κουρλέσα (βόρεια της Αμαλιάδας), η Μαργαρίτα (μεταξύ Κουρλέσας και Πηνειού), η Βέργα που διασχίζει την Βουπρασία, η Μάνα (νυν Λάρισος), και τέλος η Καμινίτσα (νυν Πείρος νομού Αχαίας). (3)
Η Σοχιά, που είναι το πρώτο παρακλάδι του χείμαρρου Κουρλέσα (το άλλο είναι η Έλισσα, Ελισσών ή ΄Ελισσούς), διαχίζει την πόλη της Αμαλιάδας, είναι σκεπασμένη σε όλη της την πορεία μέσα στην πόλη και είχε νερό μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Κατά τους Καλοκαιρινούς μήνες δεν έχει καθόλου νερό, είναι ξερολάγκαδο, ενώ κατά τους χειμερινούς όταν υπάρχουν έντονες βροχοπτώσεις πολλές φορές ξεχειλίζει.
Κατά τον Ηλία Τουτούνη «οι κύριες πηγές της Σοχιάς βρίσκονται κάτω από τον οικισμό Αστερέϊκα, στο σημείο εκείνο που σμίγουν ακόμη τρία ρέματα: το Μπεσερέϊκο, το Παλιολανθίτικο και το ρέμα του Μύλου, που πηγάζει από τα υψώματα του οικισμού Περιστέρι (πρώην Μπεσερέ) και γενικά από το λόφο Δρυμός που βρίσκεται μεταξύ των οικισμών Ανάληψη και Περιστέρι, επίσης από την τοποθεσία Λιτρίβα, τον Αντίλαλο και την Κουτσουπόλακκα. Βραχίονας της Σοχιάς είναι και το Σιμολάγκαδο. Αυτό είναι ένα μικρό ρέμα που βρίσκεται νοτιοδυτικά του οικισμού Γεράκι και πηγάζει στη συμβολή του Άσπρου Βράχου και του Αρκουδόβατου, όπου εκεί υπάρχει ακόμη μια πηγή στην τοποθεσία με το όνομα Γριά ή Γέρου. Ακόμη στο Σιμολάγκαδο, συμβάλλουν και οι πηγές του κάστρου της Κουκουβίτσας (σημ. Κορυφής). Επίσης στη Σοχιά χύνονταν η Βρύση του Κούνα, που βρίσκεται στην θέση Σφοντύλα, από εκεί υδρεύονταν κάποτε οι κάτοικοι του οικισμού Μάρμαρα και η Βρύση στις Λίμνες. Το ρέμα στην συνέχεια διαρρέει του Αράπη την Κοφίνα, τη Μαθιόλακκα, τη Μαύρη Λάκκα (περιοχή γηπέδου), εκεί παλιά υπήρχε και μια πηγή δίπλα από του Παπαχριστόπουλου κοντά την Πηγάδα ή Παλιοπήγαδο, και στη συνέχεια η Σοχιά ρέει μεταξύ των δύο οικισμών Καλίτζα και Ντερβίς-Τζελεμπή (σημερινή Αμαλιάδα).» (4)
Ο Ηλίας Τουτούνης επίσης, μας πληροφορεί για την ύπαρξη δύο ακόμη πέτρινων γεφυριών επί της Σοχιάς λέγοντας «στο Σιμολάγκαδο υπάρχουν δύο γεφύρια, το ένα εξυπηρετούσε τους διερχόμενους προς την τοποθεσία Ψηλά Αλώνια. Λίγα μέτρα πιο κάτω από τη συμβολή του Σιμολάγκαδου με τη Σοχιά υπάρχει ένα γεφύρι του Βάκρου ή Κάτου Γιοφύρι». (5)
Για άλλο ένα γεφύρι μας μιλάει ο Ηλ. Τουτούνης, που φαίναται ότι υπήρχε μέχρι και το 1928 και έπεσε θύμα της ...ανάπτυξης, αναφέροντας ότι «άλλο ένα μικρό και ασήμαντο ρεματάκι πήγαζε βορειοδυτικά της Αμαλιάδας κοντά στον Άγιο Νικόλα. Αυτό ενώνεται με τον επίσης μεγάλο χείμαρρο της Αμαλιάδας την Σοχιά και στη συνέχεια δυτικότερα με τον Κουρλέσα, νοτιοδυτικά της Ροβιάτας στο ύψος της Εθνικής οδού Πύργου Πατρών. Σ’ αυτό το σημείο ήταν το παλιό πέτρινο γεφύρι, ενώ το έτος 1928 κατασκευάστηκε μια σύγχρονη γέφυρα για τη διέλευση των τροχοφόρων οχημάτων. Από την Εθνική οδό και μετά την τελευταία ένωση, οι χείμαρροι Κουρλέσα και Σοχιά, συνεχίζουν την ροή τους με την ονομασία πλέον Κουρλέσα. Ο εν λόγω χείμαρρος, εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος και συγκεκριμένα στην ομώνυμη παραλία του Κασιδιάρη, αφού τελευταία διαρρέει την τοποθεσία με τ’ όνομα επίσης Κασιδιάρης, που βρίσκεται δυτικά του οικισμού της Μαραθιάς.» (6)
Θα πρέπει να πούμε ότι το κεντρικό γεφύρι επί της Σοχιάς, που ένωνε τους δύο κύριους οικισμούς της Αμαλιάδας Καλίτζα και Ντερβίς Τζελεμπή, κοντά στην σημερινή πλατεία Ελευθερίας, ήταν το Γεφύρι του Κουρουπά και λέγεται ότι χτίστηκε το 1885 επί δημαρχίας Γεωργίου Ξυδιά.
Το γεφύρι της Σοχιάς στο κέντρο της Αμαλιάδας μνημονεύεται από τον Θεόδωρο Αθ. Ανδρουτσόπουλο κατά την μάχη της 24/11/1947, την περίοδο του καταστρεπτικού εμφυλίου πολέμου δείνοντας συγχρόνως και σημαντικές πληροφορίες για την τότε ζωή και τοπογραφία της πόλης, λέγοντας ότι «...μέσα στο ναό ο εσπερινός της γιορτής συνέχιζε αρμονικά, ενώ έξω ο καιρός ψιλόβρεχε...Στο κέντρο της πόλης, πλάϊ στο κεντρικό γιοφύρι τη Σοχιάς, υπήρχανε στα δυτικά του τα καφενεία του Γιώργη και του Διονύση Κίντου. Παραπλεύρως στο στενό και γωνία, ήτανε και το εστιατόριο των αδελφών Καλύβα...Βορειοανατολικά του ιδίου γεφυριού υπήρχανε παράγκες και σπίτι της Σοφίας Γιοβάνη ή Κουρκουμέλη, με το μανάβικο του Θανάση Κοντονή, το κουρείο του Νίκου Σαγιά με βοηθό του τον Κώστα Δρακόπουλο ή Κούνο, που ήτανε και ποδοσφαιριστής, το κρεοπωλείο του Χρήστου Κουρλαμπά και κάποια ταβέρνα...» (7)
Και παρακάτω «...το νεαρό Γιάννη Παπανδρικόπουλο οι πρώτες ριπές τον βρήκανε στη λεωφόρο, έξω από το ξυλουργείο του Διονύση Ξένου. Φοβισμένος καθώς ήτανε μπήκε στο ξέφωτο στενό οικόπεδο, πηγαίνοντας εκεί που ήτανε το σπίτι του Σάκη Πανόπουλου. Μόλις είχε φύγει από το κουρείο του Σαγιά, από το γιοφύρι της Σοχιάς και κατευθυνόταν στο ¨Πάνθεον¨...Ο ψάλτης Θανάσης Ανδρουτσόπουλος ξεκίνησε να γυρίσει στο σπίτι του. Πήρε τον κεντρικό δρόμο με το γιοφύρι της αγοράς, να φτάσει στη Ρήγα Φεραίου...» (8)
Σημειώσεις-βιβλιογραφία
(1). Ηλειακά Τριμηνιαίο περιοδικό λαογραφικής-ιστορικής και γλωσσικής σπουδής της Ηλείας. Εκδότης -διευθυντής Ντίνος Δ. Ψυχογιός Τεύχος ΙΔ'-ΙΕ' 1958 Λεχαινά σελ. 335
(2). Ομοίως, σελ. 33.
(3). ΗΛΕΙΑΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ-ΗΛΕΙΑΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ 18. Ετήσια Ιστορική-Λαογραφική-Λογοτεχνική Έκδοση. Ηλίας Τουτούνης, ¨Ο Χείμαρρος Κουρλέσας¨σελ. 304.
(4). Ομοίως, σελ. 309 και 310.
(5). Ομοίως, σελ. 309.
(6). Ομοίως, σελ. 310.
(7). ΗΛΕΙΑΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ-ΗΛΕΙΑΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ 18. Ετήσια Ιστορική-Λαογραφική-Λογοτεχνική Έκδοση.Θεόδωρος Αθ. Ανδρουτσόπουλος, ¨Η μάχη της Αμαλιάδας¨ Δευτέρα, 24 Νοέμβρη 1947, ώρα 18.45. σελ. 263 και 264.
(8). Ομοίως, σελ. 267 και 269.