Πετρογέφυρο στον Πλάτανο Κυνουρίας

Βρίσκεται κάτω από το χωριό Πλάτανος, του δήμου Βόρειας Κυνουρίας, στην θέση Πηγαδίτης και είναι μονότοξο, με στηθαία, μια σειρά από θολίτες, πανέμορφο και εντυπωσιακό, κομμάτι της ιστορίας και της παράδοσης του χωριού. Το τόξο του είναι ημικυκλικό και γεφυρώνει τον παραπόταμο του Βρασιάτη, Λεπίδα, στο φαράγγι Σπηλάκια.

Γεφύρι στον Πλάτανο. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου. ΑΓΠ)

  Κατά μαρτυρίες των ντόπιων χτίστηκε το 1826 από τους Οθωμανούς, και συγκεκριμένα από τον Ιμπραήμ προκειμένου να περάσει τα κανόνια του από εκεί για να καταλάβει το κάστρο της Καστάνιτσας.

  Εξυπηρετούσε τις ανάγκες των ντόπιων κατοίκων και των περιηγητών από τον Πλάτανο προς τα παράλια της Κυνουρίας, αφού ήταν η μοναδική έξοδος για τους αγρότες και τους τσοπάνηδες, που μετέφεραν τα προϊόντα και τα κοπάδια τους χρησιμοποιώντας το γεφύρι  προς την ανατολική Κυνουρία και την Αργολίδα. Επιπλέον, οι κάτοικοι των διπλανών χωριών Αϊ-Γιάννης, Μελιδού και Χάραδρος μετέφεραν τα δημητριακά τους προς τους νερόμυλους του Πλάτανου, που ήταν κοντά στο γεφύρι. Ήταν σπουδαία η θέση του, γιατί ένωνε τα χωριά Καστάνιτσα-Σίταινα-Πλάτανος-Χάραδρος με Άγιο Πέτρο-Αι-Γιάννη-Ορεινή Μελιγού και περιοχή Άστρους, ακόμη μέχρι και Λεωνίδιο.

Το πρόβλημα στο τόξο. (Φώτο: ΑΓΠ).

  Η περιοχή κοντά στο γεφύρι είχε παλιότερα τέσσερις μύλους και ένα νεροπρίονο και εξυπηρετούσε τους ντόπιους και τους κατοίκους των γύρω χωριών. Κατά σειρά υπήρχαν οι νερόμυλοι του Μηνά Πετρίδη, που πριν ανήκε στον Παρατζανή, που δεν υπάρχει πλέον. Κατόπιν υπήρχε ο Λατσαίϊκος μύλος, που και αυτός δεν υπάρχει πια. Κατόπιν ο Βογιατζαίϊκος που σώζεται και τέλος ο Μπαρκαίϊκος, που και αυτός σώζεται. Πιο κάτω από τον Μπαρκαίϊκο μύλο υπήρχε η Περραίϊκη νεροτριβή, που δεν υπάρχει και αυτή.

  Το κατάστρωμα του γεφυριού είναι ελαφρώς καμπυλωτό και καλντεριμωτό, ίχνη του οποίου φαίνονται ακόμα παρά την επίστρωση τσιμέντου, που έχει γίνει πάνω του κατά περιόδους.

  Το μονοπάτι που κατηφόριζε από το χωριό προς το γεφύρι ήταν καλτερίμι, σημεία του οποίου διακρίνονται ακόμη. Αποτελούσε κομμάτι του σπουδαίου σε σημασία μονοπατιού-δρόμου που ξεκινά από το χώρο στάθμευσης του χωριού, και αφού περάσει από τον παλιό νερόμυλο κοντά στο ποτάμι συναντιέται με το παλιό γεφύρι και συνεχίζοντας απαντάει το μονοπάτι προς Άγιο Ιωάννη και κατόπιν μέσα από μια ανηφορική διαδρομή από τα υψώματα ανάμεσα στα δύο χωριά, συναντά το δημόσιο δρόμο που τα ενώνει. Και οι δύο παλιές διαδρομές-μονοπάτια, ¨Πλάτανος-Χάραδρος¨ και ¨Άγιος Ιωάννης-Πλάτανος¨, περνάνε από το γεφύρι του Πλάτανου. Η ανάδειξη και διαμόρφωση των μονοπατιών της λεκάνης Τάνου και Βρασιάτη για πεζοπορία και προστασία του τοπίου πρέπει να είναι στόχος όλων των τοπικών φορέων σε συνεργασία με την πολιτεία, μέσω του Φορέα Διαχείρησης Όρους Πάρνωνα-Υγροτόπου Μουστού.

  Το γεφύρι έχει προβλήματα στα βάθρα λόγω της ορμής του νερού σε περιόδους κατεβασμάτων  και το τόξο και χρειάζεται άμεσες επισκευές, αφού η πρώτη έγινε το 1936 επί προεδρίας Παναγιώτη Κούκλη, με προσθήκη τσιμέντου στο δεξιό από ανάντη βάθρο, ενώ το 1984 έγιναν επιπλέον αυτοσχέδιες επεμβάσεις χωρίς να λύσουν το πρόβλημα και χωρίς την συνδρομή των ειδικών, εντελώς ακαλαίσθητα και απ΄ότι αποδείχθηκε και αναποτελεσματικά. Από τότε μέχρι και σήμερα έχει αφεθεί στο έλεος των καιρικών συνθηκών και των μεγάλων κατεβασμάτων του ποταμού με αποτέλεσμα τα σημάδια της εγκατάλειψης να είναι φανερά και ο κίνδυνος κατάρρευσης μεγάλος. Ο κισσός έχει καλύψει σχεδόν το μισό γεφύρι, εισχωρώντας στη δομή του γεφυριού με κίνδυνο τελικής κατάρρευσή του ενώ από τα δυνατά κατεβάσματα του ποταμιού η βάση του δεξιού από ανάντη βάθρου έχει φθαρεί σε τέτοιο βαθμό, με τον κίνδυνο καταστροφής, αν δεν παρθούν γρήγορα μέτρα, να είναι ορατός.
  Απαιτείται άμεσο ξερίζωμα του κισσού που σκεπάζει περίπου το μισό γεφύρι, μέτρα προστασίας, στήριξης και ενίσχυσης των βάσεων των βάθρων γιατί υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης του γεφυριού καθώς επίσης και επεμβάσεις στο τόξο, μέσα από μια ολοκληρωμένη στατική μελέτη από ειδικούς επιστήμονες, γνώστες του αντικειμένου.

  Ο Πλάτανος έχει χαρακτηρισθεί παραδοσιακός οικισμός με το προεδρικό διάταγμα 13/11/1978 (ΦΕΚ 594 τ. Δ'). Απαγορεύεται οποιαδήποτε μεταβολή στα σπίτια χωρίς την άδεια των αρμοδίων αρχών. Κατά μαρτυρίες των ντόπιων οι χτίστες των σπιτιών του χωριού ήταν κυρίως ντόπιοι αλλά και Λαγκαδινοί, Καστρίτες και μαστόροι από τον Άγιο Ανδρέα. Κατά το ξεκίνημα του χτισίματος ακολουθιόταν όλο το ισχύον τελετουργικό, σφάξιμο κόκορα κλπ.

  Αναφέρουμε εδώ μια θαυμάσια όσο και παραστατικότατη μαρτυρία του Βασ. Κούκλη (1) για τον πιθανολογούμενο χρόνο κατασκευής του γεφυριού, τους συντελεστές και τη χρησιμότητά του.
“ Η ακριβής χρονολογία κατασκευής του γεφυριού στον Πλάτανο δεν είναι γνωστή. Κανένας από τους σημερινούς Πλατανίτες δεν μπόρεσε να μας δώσει την πληροφορία αυτή. Όσοι ρωτήθηκαν απάντησαν αρνητικά. Η μόνη Πλατανίτισσα που προσδιόρισε τη χρονική περίοδο κατασκευής του ήταν η Ασπασία Κοψαύτη, η οποία μας διηγήθηκε ότι το γεφύρι κατασκευάστηκε στα χρόνια του παπα-Τζανή. Ο παπα-Τζανής βρέθηκε από διάφορα συμβολαιογραφικά έγγραφα ότι, κατά το έτος 1878, ήταν ιερέας στον Πλάτανο. Θα πρέπει όμως ιερέας να είχε γίνει πολύ παλαιότερα, αφού κατά την πλατανίτικη παράδοση το έτος 1826, όταν τα βάρβαρα στίφη του Άραβα επιδρομέα Ιμπραήμ έφτασαν στον Πλάτανο, ήταν ιερέας και μάλιστα μεγάλωνε στο σπίτι του ένα ορφανό Τουρκόπουλο, το οποίο ακολούθησε στη συνέχεια τα στρατεύματα του Ιμπραήμ και εγκατέλειψε τον Πλάτανο.

Το πρόβλημα στα βάθρα. (Φώτο: ΑΓΠ).

Το Τουρκόπουλο το πήρε στο σπίτι του ο Παπαγιάννης Τζανής από φιλεσπλαχνία και του παρείχε τροφή και κατοικία για να ζήσει. Ο παπα-Τζανής το Τουρκόπουλο το βάφτισε χριστιανό και του έδωσε το όνομα Σάββας. Η βάφτιση δεν έγινε στην εκκλησία του χωριού, αλλά στη Νεροτριβή του χωριού που βρισκόταν κάτω από του Σταύρου του Γαρδελίνου το σπίτι και πάνω από τις Σχαρές. Ο παπα-Τζανής φοβότανε να έχει το Τουρκόπουλο μέσα στο σπίτι του, επειδή είχε τρία κορίτσια για το λόγο αυτό του κατασκεύασε ένα πρόχειρο καλύβι στην τοποθεσία Άλβες ή Άλοβες, όπου έμενε το χειμώνα και ένα καλύβι στους Ταταρήδες όπου έμενε το καλοκαίρι. Εκεί η παπαδιά του πήγαινε το φαγητό και ότι άλλο μπορούσε για να το βοηθήσει να επιζήσει. Το Τουρκόπουλο, όπως η παράδοση μας λέει, έγινε η αιτία πολλά από τα Πλατανίτικα σπίτια να γίνουν παρανάλωμα της φωτιάς, αφού υπέδειξε το ίδιο στα στρατεύματα του Ιμπραήμ τα σπίτια εκείνων των Πλατανιτών, που του είχαν συμπεριφερθεί σκληρά, ενώ αντιθέτως δεν πειράχθηκαν τα σπίτια εκείνων που του είχαν συμπεριφερθεί με αγάπη και συμπόνια.

Από όλα τα πιο πάνω συνάγεται ότι το γεφύρι πρέπει να χτίστηκε μετά το 1826.

Η αναφορά στον παπα-Τζανή γίνεται, γιατί ήταν ένας από του συντελεστές στο να κατασκευαστεί το γεφύρι στη σημερινή του θέση.

Οι Πλατανίτες είχαν επιλέξει ως πιο πρόσφορο σημείο κατασκευής του γεφυριού εκείνο που βρίσκεται ανατολικά και στο ίδιο ύψος του Λατσαίικου μύλου. Ο παπα-Τζανής αντέδρασε έντονα και κατασκευάστηκε εκεί που σήμερα βρίσκεται, για να έχει το προνόμιο πρώτος να δέχεται στο μύλο του τους πελάτες, που θα έρχονταν να αλέσουν τα σιτάρια τους και τους άλλους δημητριακούς καρπούς από τα γειτονικά χωριά, Αγιάννη, Μελιγού, Χάραδρο, κλπ.

Οι χτιστάδες του γεφυριού δεν είναι γνωστοί. Να ήταν Πελοποννήσιοι...ή Ηπειρώτες από την Πυρσόγιαννη, που ήταν ξακουστοί στο χτίσιμο των γεφυριών;

Τούτο το γεφύρι έδωσε στον ξωμάχο αγρότη, στον απλοϊκό τσοπάνο, στον ανήσυχο αγωγιάτη, στον κάθε ταξιδευτή περισσή ασφάλεια και τον έκανε να αισθάνεται δέος αλλά συγχρόνως και ευγνωμοσύνη για το δημιουργό του. Το Πετρογέφυρο του Πλατάνου το χάρηκαν πιο πολύ απ' όλους οι ταλαιπωρημένοι Πλατανίτες αγωγιάτες και τσοπάνηδες, που ανηφορίζανε στην καλντεριμένια σκάλα, οι πρώτοι για να μεταφέρουν την πραμάτεια τους στην παραλιακή Κυνουρία και Αργολίδα και οι δεύτεροι για να βοσκήσουν τα κοπάδια τους στα βοσκοτόπια που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του χωριού. 

Η βάση του. (Φώτο: ΑΓΠ).

 

Το γεφύρι αποτελούσε κυρίως το χειμώνα την μοναδική δίοδο προς την παραλιακή Κυνουρία.

Συντηρήθηκε για πρώτη και τελευταία φορά το έτος 1936 επί προεδρίας Παναγιώτη Κούκλη και έκτοτε παλεύει μόνο του και αντιστέκεται τόσο στα χιονοβόρια, όσο και στις ορμές των υδάτινων όγκων που συγκεντρώνονται από τη Λεπίδα και τους γύρω χειμάρρους.

Το πανέμορφο τούτο πετρογέφυρο με την πλούσια βλάστηση, που αγκαλιάζει το Βρασιάτη ποταμό, άκουσε και είδε πολλά στην πολυετή ζωή του. Άκουσε τα πρόσχαρα και αθώα χαμόγελα των παιδιών που κολυμπούσαν στις λιμνούλες που υπήρχαν κοντά του. Άκουσε τα τραγούδια των των Πλατανιτών που το διάβαιναν μέρα και νύχτα και τους μελωδικούς ήχους από τις φλογέρες των τσοπάνηδων που τις συντρόφευαν τα αρμονικά κουδουνίσματα των κοπαδιών τους, όταν κατηφόριζαν για να δροσιστούν στα γάργαρα νερά του ποταμιού.

Ένιωσε καυτό το δάκρυ των Πλατανιτών που ξενιτεύτηκαν και δεν ξαναγύρισαν από τη μακρινή ξενιτειά.

Το όμορφο αυτό γεφύρι που αποτελεί μνημείο για τον παραδοσιακό Πλάτανο, πρέπει να συντηρηθεί και να ζήσει, για να το βλέπουν οι γενιές που θα ακολουθήσουν και για να εκτιμήσουν τα έργα των προγόνων τους.”

Σημειώσεις-βιβλιογραφία.

(1). Βασίλειος Χ. Κούκλης. “Αναζητώντας τις ρίζες μας. Ο Πλάτανος” Το δροσόλουστο χωριό της Κυνουρίας από το λυκαυγές του βίου του. Αθήνα 1993. Εκδόσεις Καλαμάς, σελ. 238-239-240.
Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι στον Πλάτανο Κυνουρίας.