Γεφύρι του Λίθου. Κέρτεζη Καλαβρύτων.

 Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, επί του ποταμού Λίθου ή Μοναστηριά στην περιοχή «Τσιρικέϊκα», από το προεπαναστατικό σόι Τσιρίκος της Κέρτεζης.

Ο ποταμός Λίθος έχει τις πηγές του στη Νερομάνα και δευτερευόντως στην μικρή πηγή στη θέση Κυρά-Μαριώ, που όταν δεν αρδεύει, το νερό της πάει κι αυτό στον Λίθο που πιο κάτω ενώνεται με τον Κερτεζίτικο Βουραϊκό. 

Η πηγή του νερού στην περιοχή της Νερομάνας βγαίνει από την πλαγιά, βόρεια της πηγής, που λέγεται "Στου Μοναστηριού το πλάι". Οι δύο πηγές απέχουν σε ευθεία γραμμή περίπου 150 μέτρα.

Το γεφύρι ένωνε και ενώνει την Νοτιοδυτική με την κεντρική Κέρτεζη και κατά μαρτυρίες των ντόπιων χτίστηκε τα χρόνια 1933-36 από άγνωστο πρωτομάστορα, αν και κάποιες μαρτυρίες λένε ότι κατασκευαστές του είναι οι φημισμένοι Λαγκαδινοί μαστόροι της πέτρας.

Και τα τέσσερα γεφύρια της Κέρτεζης, διαφορετικών διαστάσεων, χτίστικαν την ίδια χρονική περίοδο από τους ίδιους μαστόρους, την ίδια μορφή, καταβιβασμένα με κάθετα τα βάθρα τους.

Το γεφύρι και οι τσιμεντένιες παρεμβάσεις. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Η δεξιά πλευρά του από κατάντη έχει στηριχτεί και καλυφτεί με τσιμέντο σε μήκος περίπου 1,5 μέτρα για να κρατηθεί το γεφύρι που πάνω του περνάει ο δρόμος που ενώνει τις γειτονιές του χωριού καθώς επίσης έχει γίνει επέκταση, από κατάντη και δεξιά του γεφυριού, του τοίχου ενός σπιτιού καλύπτοντάς το σχεδόν. Αποτέλεσμα των ακαλαίσθητων αυτών παρεμβάσεων είναι η πλήρης αλλοίωση της αρχικής μορφής του γεφυριού.

 Όλες αυτές οι παρεμβάσεις με αποτέλεσμα την αλλοίωση της αρχικής φυσιογνωμίας των γεφυριών του χωριού έγιναν επί χούντας.

Πρόκειται για ένα μεγάλο μονότοξο γεφύρι, καταβιβασμένο, χωρίς στηθαία, με μια σειρά καλοπελεκημένους θολίτες, κάθετα βάθρα και το οποίο έχει επεκταθεί από ανάντη με τσιμέντο για να καλύψει τις αυξημένες συγκοινωνιακές ανάγκες.

Οι διαστάσεις του είναι:

Άνοιγμα καμάρας: 8 μ.

Ύψος: 4 μ. καθαρό

Πλάτος: 2 μ. στην αρχική του μορφή.

Μήκος: 10 μ.

Μήκος καμαρολιθιού: 0,38 μ.

                Διάστημα από κεντρικό θολίτη (Κλειδί) με επιφάνεια διάβασης: 0,60 μ.

 

                     Από κατάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Μία μαρτυρία ενός ντόπιου μας δίνει κάποια σημαντικά στοιχεία για το γεφύρι ειδικά και την περιοχή γενικότερα.

«Βρισκόμαστε 100 μέτρα από την απαρχή του Βουραϊκού της επαρχίας Καλαβρύτων και Διακοφτού. Στα 100 μέτρα συναντιώνται τρεις παραπόταμοί του, ο ένας είναι αυτός που βλέπουμε και λέγεται ποταμός Λίθος, διότι προέρχεται από μια περιοχή που έχει πέσει ένας τεράστιος βράχος σε μια λαγκαδιά δύο χιλιόμετρα πίσω μας, ή αλλιώς Μοναστηριάς διότι η πηγή που βγαίνει το περισσότερο νερό λέγεται νερομάνα και δίπλα του ήτανε μετόχι της Αγίας Λαύρας μέχρι την εποχή του Όθωνα. Το Καλοκαίρι το νερό δεν το αφήνουμε να έλθει στο ποτάμι, το παίρνουμε για ύδρευση και άρδευση των διαφόρων περιοχών. Μέχρι το 1990 το νερό μέσω του ειδικού συστήματος αυλάκων πότιζε τους κήπους του χωριού και κάποια χωράφια διότι εκεί δεν έφτανε το νερό της μεγαλύτερης πηγής που θα δούμε σε λίγο, του Κεφαλόβρυσου. Στο σημείο αυτό, αρχές της δεκαετίας του 1930 τίστηκε ένα από τα τέσσερα πέτρινα γεφύρια, ένα είναι αυτό, το οποίο λόγω των πολλών αυτοκινήτων αργότερα σκεπάστηκε και διαπλατύνθηκε με τσιμέντο και σίδερα βέβαια και επειδή φοβόντουσαν, μηχανικούς αποκλείεται να είχαν βάλει, την εποχή της χούντας φέρανε και ρίξανε ένα στηθαίο στη μέση του γεφυριού, όπως βλέπουμε, γιατί φοβόντουσαν μην πέσει από τα πολλά αυτοκίνητα και ταυτόχρονα το 1972 το Καλοκαίρι σκεπάστηκε γύρω στα 50 μέτρα ακόμα του παραπόταμου αυτού, του Λίθου και έγινε ένα υπέργειο γκαράζ, όχι γκαράζ, πάρκιγκ που βοηθάει τους καλοκαιρινούς μήνες που συσωρεύεται πολύς κόσμος στο παρκάρισμα των αυτοκινήτων.

Στην πρώτη μορφή, είπαμε  (ότι χτίστηκε), αρχές της δεκαετίας του 1930, μάλλον το 1932 αν θυμάμαι καλά απέξω, μαζί με άλλα τρία γεφύρια που θα δούμε σήμερα.

Δεν έχω μάθει (από ποιούς χτίστηκε), προσπάθησα να πάρω πληροφορίες, οι άνθρωποι που ζούσαν τότε ήταν παιδιά και δεν θυμόντουσαν ούτε βρήκα σε έγγραφα άρα το ποιοι το χτίσανε μάλλον πρέπει να το βγάλουμε δια της ανάποδης πορείας, δηλαδή να δούμε τη δομή του, την κατασκευή του και να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα. Θα δούμε και τα υπόλοιπα, γιατί ήτανε τετράδα, θα τα δούμε, εγώ δεν είμαι ειδικός, τα άλλα δύο είναι παρόμοια. Το τρίτο έχει μια ιδιαιτερότητα, το οποίο όμως είναι πλήρως εμφανές διότι από κει δεν περνάει αυτοκίνητο. Έχουμε αυτό το καλό.» (1)

 

              Το εύρος των παρεμβάσεων. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

 1.Μαρτυρία στις 11/02/2025 του ντόπιου Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα. Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη, τελείωσε το Φυσικό τμήμα του Πανεπιστημίου της Πάτρας και το Θεολογικό τμήμα του Α.Π.Θ. και εργάστηκε για 33 χρόνια σαν καθηγητής φυσικής σε σχολεία της Αχαίας. Έχει εκδόσει αρκετά βιβλία για τον τόπο του και όχι μόνο και συμμετέχει ενεργά στην κοινωνικοπολιτιστικη ζωή του τόπου του.

 Δείτε τα παρακάτω βίντεο για το γεφύρι: 

 

Συνέντευξη στην εφημερίδα "Πατρίς".

 

Ο ερευνητής Θοδωρής Χαμάκος στην εφ. «Πατρίς»: 83 πέτρινα γεφύρια έχουν καταγραφεί επίσημα μέχρι σήμερα στην Ηλεία.

Νάντια Μανιάτη 6 Μαρτίου 2025 - 10:45

Μιλώντας στην εφημερίδα «Πατρίς» και τη Νάντια Μανιάτη αναφέρει το πώς ξεκίνησε η επαφή του με τα γεφύρια, το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου που δημιούργησε, τα βιβλία που έχει γράψει και άλλα ενδιαφέροντα.

Θοδωρής Χαμάκος, Οικονομολόγος - Ερευνητής.

 

Ακούστε το άρθρο:

Χτισμένα αιώνες πριν στις όχθες των ποταμών, ή ανάμεσα σε βουνά, τα γεφύρια αναμφισβήτητα αποτελούν σήμερα διάσπαρτα στολίδια στην ελληνική επικράτεια.

 

Στο Κάστρο της Γλαρέντζας στην Κυλλήνη. Γεφύρωνε την τάφρο στην Ανατολική είσοδο του Κάστρου.

Είναι οι θησαυροί που δημιούργησαν οι πρόγονοί μας για να εξυπηρετούν ανάγκες τους … άλλα μικρά, άλλα μεγάλα, και άλλα ιδιαίτερα ξακουστά! Καθένα από αυτά με τη δική του ιστορία και χρησιμότητα να ζωντανεύει μέσα από θρύλους και μύθους που περνούν από γενιά σε γενιά.

Στην Ηλεία μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί 83 πέτρινα γεφύρια, ενώ σε όλη την Πελοπόννησο εκτιμάται ότι πάνω από 1500 μονότοξα, δίτοξα και πολύτοξα πετρογέφυρα, γεφυρώνουν ρυάκια, ρέματα και ποτάμια για τα οποία έχει κάνει έρευνα ο Οικονομολόγος – Ερευνητής Θοδωρής Χαμάκος ο οποίος κατάγεται από τον Άγιο Ηλία Πύργου Ηλείας.

Ο κ. Χαμάκος είναι Γενικός Γραμματέας του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών, και το 1998 ίδρυσε το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου, έχει δημοσιεύσει άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες και έχει λάβει μέρος σε ημερίδες και σεμινάρια σχετικά με τα πετρογέφυρα.

Μιλώντας στην εφημερίδα «Πατρίς» και τη Νάντια Μανιάτη αναφέρει το πώς ξεκίνησε η επαφή του με τα γεφύρια, το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου που δημιούργησε, τα βιβλία που έχει γράψει και άλλα ενδιαφέροντα.

 

Στη θέση «Πετρωτό», έξω από το Κακοτάρι προς Κρυόβρυση, σε ένα παρακλάδι του Πηνειού.

Εκτός από την ενασχόλησή του με τα πέτρινα γεφύρια, σημειώνει λαμπρή πορεία και στον χώρο του αθλητισμού καθώς είναι Αντιπρόεδρος  της Διεθνούς Ομοσπονδίας Πάλης, ενώ έχει διατελέσει και Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας του αθλήματος, μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής και εκπρόσωπός της στην Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004».

«Τρανό» γεφύρι, κάτω από το χωριό Χρυσοχώρι επί του αρχαίου ποταμού Διάγοντα που χύνεται στον Αλφειό.

 

Κύριε Χαμάκο, πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας για την ανάδειξη των πέτρινων γεφυριών ;

 Οδοιπορώντας στην Ήπειρο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 «έπεσα» πάνω στο πέτρινο γεφύρι του Κόκκορου, κάτω από το χωριό Κήποι στο Ζαγόρι. Αυτό ήταν! Η αρχή μιας ωραίας περιπέτειας που συνεχίζεται. Άρχισε η μελέτη, μέτρηση, φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση των γεφυριών στον Ελλαδικό χώρο και όχι μόνο. Εκμεταλλευόμενος την συμμετοχή μου στην Παγκόσμια Ομοσπονδία Πάλης μπορώ να κάνω καταγραφή πέτρινων γεφυριών σε Ασία, Ευρώπη, Αμερική και Βαλκάνια.

«Στρουσέϊκο» γεφύρι, επί του επαρχιακού δρόμου Ανδραβίδας –Στρουσίου-Νεοχωρίου – Κυλλήνης.

 

Από πού αντλείτε στοιχεία για την κατασκευή και την ιστορία τους ;

Κυρίως, μέσω του Αρχείου Γεφυριών Πελοποννήσου γίνεται η καταγραφή και μελέτη των πετρογέφυρων. Όλα τα γεφύρια έχουν την δική τους ιστορία. Εκείνο που σε συγκλονίζει είναι οι μάστορες εκείνοι της πέτρας, που με μόνα όπλα το μεράκι και τη δύναμη της ψυχής τους, άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση. Τα στοιχεία προέρχονται από την πολύχρονη μελέτη διαφόρων έργων περιηγητών, παλιών ερευνητών και στρατιωτικών αποστολών, και άλλων, από πάμπολλες επιτόπιες επισκέψεις και βεβαίως εκεί που δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία έρχεται η στοματική παράδοση και καλύπτει το κενό.

Μιλήστε μας για το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου…

Το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου www.agpelop.blogspot.gr παρουσιάζει ολοκληρωμένη εικόνα των γεφυριών της πέτρας σε όλα τα επίπεδα (ιστορικά, αρχιτεκτονικά, κατασκευαστικά, οικονομικά, κοινωνικά, λαογραφικά, πολιτιστικά). Χώρος έρευνας και καταγραφής είναι η Πελοπόννησος, όπου η κατεργασία και η χρήση της πέτρας άκμασε από τον 17ο αιώνα έως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου τα πέτρινα γεφύρια δεν καλύπτουν μόνο τις ανάγκες επαφής και επικοινωνίας αλλά στην ουσία εξελίχθηκαν σε αξιοθαύμαστα έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής που στέκουν αγέρωχα στο χρόνο, ενώνοντας το παλιό με το καινούργιο, ενώνοντας στην ουσία τον…κόσμο.

Γεφύρι «Σμέρνας», κάτω από το χωριό Σμέρνα στη Ζαχάρω.

 

Μπορούμε να υπολογίσουμε πόσα γεφύρια συναντάμε στην Ηλεία και πόσα στην Πελοπόννησο ;

Η καταγραφή γίνεται ανά νομό, δήμο και ποταμό. Αυτή την στιγμή η καταγραφή έχει ξεπεράσει τα 900 γεφύρια και συνεχίζεται γιατί πολλές φορές πηγαίνεις για ένα γεφύρι και βρίσκεις άλλα 2-3. Πολλές φορές δεν τα ξέρουν ούτε και οι ντόπιοι. Οι καλλίτερη πηγή είναι οι κυνηγοί, οι τσοπάνηδες και οι πυροσβέστες. Και βέβαια καταγράφονται όλα. Όρθια, γκρεμισμένα, χωμένα, καλυμμένα, ακόμα και οι θέσεις των εξαφανισθέντων.

Στην περιοχή της Ηλείας ο αριθμός των καταγραφέντων γεφυριών είναι 83 χωρίς να έχει τελειώσει η διαδικασία ενώ σε όλη την Πελοπόννησο εκτιμάται ότι πάνω από 1500 μονότοξα, δίτοξα και πολύτοξα πετρογέφυρα γεφυρώνουν ρυάκια, ρέματα και ποτάμια.

Έχουμε εικόνα για τους Τεχνίτες και τα γεφύρια εκείνης της εποχής ;

Οι σπουδαιότεροι τεχνίτες της πέτρας ήταν οι ξακουστοί Λαγκαδινοί μάστορες, των οποίων η συμβολή στη διαμόρφωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής είναι τεράστια. Ισορρόπησαν απόλυτα το σεβασμό προς το ορεινό τοπίο της Πελοποννήσου με τις ανάγκες των κατοίκων. Ιστορίες, μύθοι, ανέκδοτα, παροιμίες, συνθηματικές λέξεις και φράσεις διασώθηκαν μαρτυρώντας και αναδεικνύοντας τη ζωή και τη δράση των φημισμένων αυτών μαστόρων της πέτρας.

Γεφύρι Καζάρμας στο Αρκαδικό Αργολίδας χτισμένο πριν από 3.300 χρόνια.

Τα ξεχωριστά και αξιοθαύμαστα αυτά έργα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, που στέκουν καμαρωτά στο χρόνο ενώνοντας το θρύλο με την πραγματικότητα και στεριώνοντας δρόμους με ποτάμια πρέπει να αποτελούν σήμερα αντικείμενο θαυμασμού και μελέτης. Έχουν τεράστια καλλιτεχνική και πολιτιστική αξία και αποτελούν εφόδια για την αισθητική ανάπλασή μας.

 

Το γεφύρι του Κόπανου στον Ευρώτα, σε σκίτσο του Χριστόφορου Μελλίδη.

 

Μπορούμε να προσδιορίσουμε ποιο είναι το αρχαιότερο γεφύρι στην Πελοπόννησο ;

 

Το «Παραλλογίτικο» γεφύρι στον Ερύμανθο κοντά στο χωριό Παραλλογοί της Γορτυνίας χτίστηκε το 1877.

Τα πιο παλιά γεφύρια -περισσότερα από 3.300 χρόνια-, βρίσκονται στο Αρκαδικό της Αργολίδας πάνω στους αρχαίους Μυκηναϊκούς δρόμους (Καζάρμα, Γιαλούση, κλπ).

Τα τέσσερα γεφύρια του Μοριά, Αλφειού στην Καρύταινα, Βαλύρας στη Μεσσηνία, Ρασίνας στο Ξηροκάμπι Λακωνίας και Κόπανου (γκρεμισμένο τώρα) στον Ευρώτα είναι αυτά που σχολιάστηκαν, σχεδιάστηκαν και δημοσιεύθηκαν σε ξένα περιοδικά και εφημερίδες περισσότερο απ’ όλα τ’ άλλα από ιστορικούς, ερευνητές και περιηγητές.

Το 2021 εκδόθηκε το βιβλίο σας «Πετρογέφυρα Πελοποννήσου» και το 2003 συμμετείχατε στην συγγραφή του βιβλίου «Η σκάλα του Βραδέτου, Οδοιπορώντας στο Ζαγόρι». Ετοιμάζετε κάτι άλλο ;

Αυτή την περίοδο τελειώνει η καταγραφή, μελέτη, μέτρηση, φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση των πετρογέφυρων του δήμου Καλαβρύτων που θα εκδοθεί με την ευθύνη του ομώνυμου δήμου, ελπίζουμε μέσα στο 2025. Και έπονται τα γεφύρια της Γορτυνίας, Μεσσηνίας, του ποταμού Σμήνου στη Λακωνία, κλπ.

Γεφύρι Αμπίμπ-Αγά. Άρμπουνα Καλαβρύτων.

   Λέγεται και του “Μπίσμπαγα” ή “Μπίμπαγα” στην Κατσάνα της περιφέρειας Καλαβρύτων και βρίσκεται σε απόσταση 5 χιλ. από την Κλειτορία, κάτω από το χωριό Άρμπουνα και επίσης κοντά στο χωριό Τουρλάδα, που είναι χτισμένο στη βόρεια πλευρά του βουνού “Κουρκουλίτσα”, του ευρύτερου συγκροτήματος του Χελμού. Η ονομασία του προήλθε από τη μορφολογία του χαμηλού αυτού βουνού ή του λόφου “Τσούγκα” στα δυτικά του χωριού, τα οποία μοιάζουν με τρούλους. Από κει προήλθε το τοπωνύμιο Τρουλάδα και κατά παραφθορά Τουρλάδα. Η γέννηση του χωριού δεν είναι πλήρως εξακριβωμένη. Πρώτη φορά αναφέρεται σε επίσημο κείμενο με τη λατινική λέξη “Turlada” στην απογραφή των Ενετών, που συντάχθηκε τον Αύγουστο του 1699 και δημοσιεύθηκε στη Βενετία το 1704.(1)

Απο κατάντη. Φώτο Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

 Η παράδοση λέει ότι το γεφύρι χτίστηκε από τον Αμπίμπ – Αγά στον Αροάνιο, για να ενώσει το δρόμο Καλαβρύτων – Τρίπολης, κάτω από τα Άρμπουνα όπου λέγεται  ότι ήταν η κρυψώνα του περιβόητου Παπουλάκου.

  Κάποιες μαρτυρίες παλιών κατοίκων της περιοχής λένε ότι τα πολύ παλιά χρόνια είχε τρία τόξα, κάτι που δεν αναφέρεται από κανέναν περιηγητή, ούτε και τα διάφορα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκεί μαρτυρούν κάτι τέτοιο και ούτε κάποια ίχνη στο χώρο του γεφυριού συνηγορούν σ’ αυτό. Πιθανόν αυτές οι μαρτυρίες να αναφέρονται στο γεφύρι που υπάρχει στην παλιά έξοδο του δρόμου της Κλειτορίας για Τρίπολη, που τώρα έχει δύο τόξα και που κατά πολλούς παλιότερα είχε τρία και το οποίο έχει μείνει στη μνήμη των ντόπιων ακόμα και μνημονεύεται σαν τρικάμαρο.

Το γεφύρι το 1950. Φώτο Σωτήρης Δουκλιάς.

 Κατά τα Ορλωφικά (1769) ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης, πατέρας του Θεόδωρου, με Τοποριστινούς και Καλαβρυτινούς “ παρά το χωριό Μαζέικα (Κλειτορία) Κατσάνας της επαρχίας Καλαβρύτων, αφού έστησε ενέδρα στο γεφύρι του Αμπίμπαγα σκότωσε τον ανδρείο και σκληρό Αλβανό Μπεκιάρη με 36 άνδρες του, όπου επί χρόνια καταλήστευε και αφάνιζε ολόκληρα χωριά, ιδίως στο Βόρειο Μοριά”. (2)

 

Το Τούρκικο φρουραρχείο της εποχής. 

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου. (?)

   Στην έναρξη της επανάστασης του '21, όταν ο διοικητής του Μοριά ζήτησε από τους προκρίτους να παρουσιαστούν στην Τρίπολη “...οι πρόκριτοι με τη συνοδεία Τούρκων αστυνομικών, προερχόμενοι από Καλάβρυτα έφθασαν κοντά στο χωριό Βρώσθαινα στο χάνι του Δημόπουλου, όπου πληροφορήθηκαν ότι οι γνωστοί αντάρτες Χονδρογιανναίοι είχαν περάσει από ΄κει και είπαν μαζί με τον άλλο αντάρτη Γαλάνη, θα πήγαιναν να στήσουν καρτέρι στο γεφύρι του Μπίρμπαγα, όπως λεγόταν” (3)

   Το 1826 ο Γ. Λεχουρίτης απώθησε από το χωριό Καρνέσι (Άνω Κλειτορία) τους στρατιώτες του Ιμπραήμ όταν προσπάθησαν να περάσουν το γεφύρι. Και ο Θεόδωρος  Κολοκοτρώνης “ είχε πολεμήσει εις την γέφυραν του Μπίμπαγα, εις Κατζάνας της επαρχίας Καλαβρύτων”.(4)

  Κατά την έναρξη της επανάστασης του '21, στις 17 Μαρτίου, στο γεφύρι συνελήφθη από τους επαναστάτες Έλληνες, ο Σελίμ–αγάς, κλειδούχος του Ναυπλίου, προερχόμενος από την Πάτρα.

   Το γεφύρι βρισκόταν επί της δημοσίας οδού (επί Τουρκοκρατίας) Καλάβρυτα – Άνω Λουσοί – κάτω από τα Καστριά – γεφύρι Αμπίμπαγα – Φροξυλιά – Πλατανιά – Χελωνοσπηλιά – Λάδωνας – Δάρας – Τρίπολη.

   Πρέπει να είναι το ίδιο γεφύρι από τα τοπικά χαρακτηριστικά που περιγράφει ο Πουκεβίλ λέγοντας ότι “...από τους μύλους του Πλανητέρου κι έπειτα, ο δρόμος προς την Τριπολιτσά ανηφορίζει συνεχώς μέχρι το οροπέδιο της Τεγέας. Το πρώτο ποτάμι που διασταυρώνεται μ' αυτό το μονοπάτι είναι το ποτάμι του κλείτορος, και το διαβαίνουμε πάνω από ένα σκιασμένο από επιβλητικά πλατάνια γεφύρι. Από εδώ κι εμπρός ακολουθούμε, επί τρεις λεύγες, την αριστερή όχθη του Λάδωνα, ο οποίος στρέφεται στο σημείο αυτό προς τα νοτιοδυτικά. Μια ώρα νοτιοανατολικά χάνι του Δάρα. Τρεις ώρες νοτιοανατολικά, Βαλίδι. Δυόμιση ώρες νοτίως, Τριπολιτσά”.(5) (?)

 

Η επιφάνεια διάβασης. 

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Μήπως είναι το γεφύρι στα Καστριά, του Ρακιά και έχει κάνει λάθος στο όνομα του ποταμιού, κάτι σύνηθες γι’ αυτόν? Εκεί υπάρχουν πολλά και τεράστια πλατάνια. Και βέβαια, αν ήταν το γεφύρι του Αμπίμπαγα, καταρρίπτεται η φήμη ότι ήταν τρικάμαρο γιατί προφανώς θα το ανέφερε ο Πουκεβίλ. Το πιο πιθανό είναι να πρόκειται για το γεφύρι στα Καστριά, έχοντας υπ’ όψη ότι πραγματικά ο δρόμος, ο δεύτερος δρόμος, που ερχόταν από τα Καλάβρυτα, ερχόταν στο ρίζωμα των βουνών, περνούσε από τη Φροξυλιά και ήταν ανηφορικός, όπως ακριβώς αναφέρει ο Πουκεβίλ. Εξ όλων αυτών συμπεραίνεται με σχετική ασφάλεια ότι ο σπουδαίος περιηγητής και πολιτικός αναφέρεται  στο γεφύρι Ρακιά, στο χωριό Καστριά και αυτό δένει με τις μαρτυρίες των ντόπιων που λένε ότι το γεφύρι αυτό υπήρχε πολύ πριν το 1821.

  Όσον αφορά στην κατασκευή του είναι προϊόν χορηγίας, αφού “...στον χώρο της Πελοποννήσου συναντάμε παραπάνω χορηγίες για το ομώνυμο γεφύρι στον Ερύμανθο από τον Σείντ-Αγά και το γεφύρι του Αμπίμπ-Αγά στο Πλανητέρο Καλαβρύτων”. (6)

  Πρόκειται για ένα μικρό σχετικά γεφύρι, που γεφυρώνει τον Αροάνιο πάνω στον δεύτερο δρόμο από Καλάβρυτα για Τρίπολη,  οξυκόρυφο, με μια σειρά θολίτες, χωρίς στηθαία, με καμπυλωτή επιφάνεια διάβασης  καλυμμένη με τσιμέντο, πριν 30-35 χρόνια.

Το γεφύρι από ανάντη. Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 Φαίνεται ότι είναι το ίδιο γεφύρι που αναφέρει ο Γεώργιος Παπανδρέου, λέγοντας ότι « ...Κατσάνα καλείται γενικώς η περιφέρεια των τέως δήμων Κλειτορίας και Λαυκασίου, όνομα ενθυμίζων ίσως την αρχαίαν Αζανίδα, εξ ης ίσως παρεφθάρη. Η οδός  διασχίζει την πεδιάδα από του μύλου του Θωμά δι΄αμαξιτής οδού και γεφύρας επί του Αροανίου και φθάνει εις την πέραν της δεξιάς όχθης κλιτύν των βουνών, όπου ενώνεται με την άνω ρηθείσαν οδόν Κοτσολέτη-Μαζείκων».  Και πιο κάτω αναφέρει ότι στην εξολόθρευση του Μπεκιάρη στη γέφυρα του Μπίμπαγα πήραν μέρος «οι κλεφταρχηγοί εκ Καλαβρύτων Γ. Πετμεζάς, Δ. και Άργ. Στριφτόπολας και Γ. Και Άθ. Ντελής, ο εκ Γαστούνης Πέρας κ.» (7).

   Ο ντόπιος Δουκλιάς Σωτήρης, αντιδήμαρχος Κλειτορίας μας δίνει κάποια ιστορικά στοιχεία και κάποια γεγονότα που έχουν διαδραματισθεί στον ευρύτερο χώρο του γεφυριού, λέγοντας:

 «Βρισκόμαστε στη γέφυρα του Αμπίμπ-Αγά. Η γέφυρα βρίσκεται στο χωριό Άρμπουνα, στα διοικητικά όρια του χωριού Άρμπουνα, απ’ όπου περνάει ο ποταμός Αροάνιος, που πηγάζει από τις παρυφές του όρους Χελμός, όπως βλέπετε πίσω η μία κορυφή του είναι εδώ. Οι πηγές του δεν σταματούν ποτέ, ο ποταμός έχει πάντοτε νερό και αυτός είναι ο πλούτος της περιοχής μας. Στη γέφυρα εδώ του Αμπίμπαγα υπήρχε τούρκικο φρουραρχείο, το οποίο είναι αριστερά μου όπως βρίσκομαι και παλιός υδρόμυλος. Οι Τούρκοι από εδώ ελέγχαν τους πολίτες που περνούσαν από Καλάβρυτα προς Κλειτορία και Τριπολιτσά και έπαιρναν τους ανάλογους φόρους. Ακριβώς δεξιά μας και πάνω στον βράχο μπορούμε να δούμε στην Κοκκινιά αλλά μέσα στο ρέμα, εκεί υπάρχει ο μύθος “η Παναγιά με το λύκο”, όπου ένα ζευγάρι της εποχής εκείνης, ιερέας με την παπαδιά του, έσπερναν και είχαν το παιδάκι τους σε μια στρώση, στην περιοχή μας το λέμε στο σαμάρι, τη στρώση του σαμαριού και το παιδί το είχαν βάλλει μέσα, το είχαν ακουμπήσει δεμένο με τις φασκιές. Ο λύκος πήρε το παιδί και ακολούθησε το δρομολόγιο όπου κατέληξε στο Παλιομονάστηρο της Αγίας Λαύρας. Ο παππάς και η παπαδιά ακολούθησαν το λύκο για να πάρουν το παιδί και ο λύκος το εναπόθεσε στην πόρτα του μοναστηριού. Από τότε, αυτοί οι δύο, ο ιερέας μαζί με την παπαδιά έμειναν εκεί και υπηρέτησαν το μοναστήρι πιστά.

Στην περιοχή του γεφυριού όμως εδώ έχουν γίνει δύο γεγονότα. Το ένα είναι όπου έγιναν τα γεγονότα τώρα της Φροξυλιάς  και Χελωνοσπηλιάς όπου χτυπήθηκαν κατ’ εντολή του Ζαίμη, οι Χοντρογιανναίοι χτύπησαν τους Τούρκους που πήγαιναν στην Τριπολιτσά, επέστρεψαν εδώ στο χάνι που υπήρχε εδώ, κατάλαβαν το φρουραρχείο και στο χάνι που ήταν εδώ έκαναν την πρώτη σύσκεψη και να δουν τι θα κάνουν με τα λύτρα και που θα προχωρήσουν όπου κατέληξαν τα λύτρα και τα πήγαν στη μονή της Αγίας Λαύρας για να χρηματοδοτηθεί ο αγώνας. 

 

Με τον Σωτήρη Δουκλιά.

Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

 

Επίσης φημολογείται πολύ πριν τα γεγονότα αυτά, ο πατέρας του Κολοκοτρώνη, ο Κωνσταντής, έστησε ενέδρα στον Σελίμ-Αγά σ’ αυτήν εδώ την τοποθεσία.

Όχι, δεν γνωρίζουμε (πότε και από ποιον χτίστηκε), δεν έχουμε γεγονότα. Το μόνο που φημολογείται από παλιούς κατοίκους της περιοχής, όπως είναι η Σωτηροπούλου Παγώνα, όπου ανέφερε στην κόρη της την Αρχοντούλα ότι η γέφυρα αυτή είχε τρεις καμάρες. Εμείς τη βρήκαμε σε αυτή την κατάσταση που βλέπετε και γι’ αυτό προσπαθούμε και να τη συντηρήσουμε και να την αναδείξουμε. Αυτό είναι φήμες, αυτός είναι ο μύθος (ότι χτίστηκε από κάποιον Αμπίμπ-Αγά) γι’ αυτό λέγεται και γέφυρα του Αμπίμπ-Αγά.

  Μεταγενέστερα τώρα, στα χρόνια τα δίσεκτα να τα πούμε του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, πίσω μας στο όρος Χελμός, εδώ ήτανε οι αντάρτες, εκεί κρυβόντουσαν σ’ αυτό το βουνό δεξιά που δεν το βλέπουμε αυτή τη στιγμή και δεξιά του ήτανε τα αντάρτικα σώματα, είχαν κρυφτεί και έκαναν τον αγώνα τους. Και μετά εξελίχτηκε ο εμφύλιος, όπου εκεί έγινε το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι αντάρτες και τελείωσε ο πόλεμος.Απ’ τη μία τους έπιασε το πολύ χιόνι απ’ την άλλη ήλθε η 9^η μεραρχία και έτσι τελείωσαν όλα. Δύσκολα πράγματα και πρέπει να τα αποφεύγουμε. Δεν πρέπει να ξανά χουμε πόλεμο, εμφύλιο πόλεμο στη χώρα μας».

Οι διαστάσεις του είναι:

                     Ανοιγμα καμάρας: 4,40 μ.

                       Υψος: 2,10 μ.

                       Πλάτος: 1,55 μ.

                       Μήκος: 13,50 μ.

                       Μήκος καμαρολιθιού:0,35 μ.

Δείτε το παρακάτω βίντεο για το γεφύρι: 

 Βιβλιογραφία:

1.   Η αναφορά του χωριού υπάρχει στο κεφάλαιο “Regno del Peloponiso – Terro  Terretorio di Calanti”, δηλαδή “Βασίλειο της Πελοποννήσου – τρίτη περιοχή Καλαβρύτων”.

2.   Ηλίας Π. Τουτούνης, “ Η γενιά των Κολοκοτροναίων και τα τραγούδια τους”, σελ. 61, 62. Εκδόσεις Κοκλάκι, Αμαλιάδα 2009

3.   Νίκος Ιωαν. Γιαννόπουλος. “Άνω Κλειτορία {Καρνέσι} Καλαβρύτων”. Ιστορία – Λαογραφία. Σελ. 63. Εκδόσεις Παρασκήνιο. Αθήνα 1995

4.   Αναφορά Αμβρόσιου Φραντζή.

5.(?) Πουκεβίλ. Ταξίδι στη Ελλάδα. Πελοπόννησος Εκδόσεις ΣΥΛΛΟΓΗ. Αφοί Τολτίδη, Αθήνα 1995.

6. Παν. Ιωαν. Καμηλάκης. “Οι χορηγοί κατασκευής των πέτρινων γεφυριών στη μεταβυζαντινή και Νεοελληνική περίοδο”. ΚΕΜΕΠΕΓ. Α' Επιστημονική Συνάντηση  “Περί Πετρογέφυρων-10 εισηγήσεις  και 1 Μουσική αφήγηση”. Αθήνα  2003 σελ. 52

7.  Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. 1928. Ιστορία των Καλαβρύτων, Β΄έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ). Καλάβρυτα 2011, σελ. 94 και 216