Ο ερευνητής Θοδωρής Χαμάκος στην εφ. «Πατρίς»: 83 πέτρινα γεφύρια έχουν καταγραφεί επίσημα μέχρι σήμερα στην Ηλεία.
Νάντια Μανιάτη 6 Μαρτίου 2025 - 10:45
Μιλώντας στην εφημερίδα «Πατρίς» και τη Νάντια Μανιάτη αναφέρει το πώς ξεκίνησε η επαφή του με τα γεφύρια, το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου που δημιούργησε, τα βιβλία που έχει γράψει και άλλα ενδιαφέροντα.
Ακούστε το άρθρο:
Χτισμένα αιώνες πριν στις όχθες των ποταμών, ή ανάμεσα σε βουνά, τα γεφύρια αναμφισβήτητα αποτελούν σήμερα διάσπαρτα στολίδια στην ελληνική επικράτεια.
Στο Κάστρο της Γλαρέντζας στην Κυλλήνη. Γεφύρωνε την τάφρο στην Ανατολική είσοδο του Κάστρου.
Είναι οι θησαυροί που δημιούργησαν οι πρόγονοί μας για να εξυπηρετούν ανάγκες τους … άλλα μικρά, άλλα μεγάλα, και άλλα ιδιαίτερα ξακουστά! Καθένα από αυτά με τη δική του ιστορία και χρησιμότητα να ζωντανεύει μέσα από θρύλους και μύθους που περνούν από γενιά σε γενιά.
Στην Ηλεία μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί 83 πέτρινα γεφύρια, ενώ σε όλη την Πελοπόννησο εκτιμάται ότι πάνω από 1500 μονότοξα, δίτοξα και πολύτοξα πετρογέφυρα, γεφυρώνουν ρυάκια, ρέματα και ποτάμια για τα οποία έχει κάνει έρευνα ο Οικονομολόγος – Ερευνητής Θοδωρής Χαμάκος ο οποίος κατάγεται από τον Άγιο Ηλία Πύργου Ηλείας.
Ο κ. Χαμάκος είναι Γενικός Γραμματέας του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών, και το 1998 ίδρυσε το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου, έχει δημοσιεύσει άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες και έχει λάβει μέρος σε ημερίδες και σεμινάρια σχετικά με τα πετρογέφυρα.
Μιλώντας στην εφημερίδα «Πατρίς» και τη Νάντια Μανιάτη αναφέρει το πώς ξεκίνησε η επαφή του με τα γεφύρια, το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου που δημιούργησε, τα βιβλία που έχει γράψει και άλλα ενδιαφέροντα.
Στη θέση «Πετρωτό», έξω από το Κακοτάρι προς Κρυόβρυση, σε ένα παρακλάδι του Πηνειού.
Εκτός από την ενασχόλησή του με τα πέτρινα γεφύρια,
σημειώνει λαμπρή πορεία και στον χώρο του αθλητισμού καθώς είναι
Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας
Πάλης, ενώ έχει διατελέσει και Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας του
αθλήματος, μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής και εκπρόσωπός της στην
Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004».
«Τρανό» γεφύρι, κάτω από το χωριό Χρυσοχώρι επί του αρχαίου ποταμού Διάγοντα που χύνεται στον Αλφειό.
Κύριε Χαμάκο, πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας για την ανάδειξη των πέτρινων γεφυριών ;
Οδοιπορώντας στην Ήπειρο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 «έπεσα» πάνω στο πέτρινο γεφύρι του Κόκκορου, κάτω από το χωριό Κήποι στο Ζαγόρι. Αυτό ήταν! Η αρχή μιας ωραίας περιπέτειας που συνεχίζεται. Άρχισε η μελέτη, μέτρηση, φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση των γεφυριών στον Ελλαδικό χώρο και όχι μόνο. Εκμεταλλευόμενος την συμμετοχή μου στην Παγκόσμια Ομοσπονδία Πάλης μπορώ να κάνω καταγραφή πέτρινων γεφυριών σε Ασία, Ευρώπη, Αμερική και Βαλκάνια.
«Στρουσέϊκο» γεφύρι, επί του επαρχιακού δρόμου Ανδραβίδας –Στρουσίου-Νεοχωρίου – Κυλλήνης.
Από πού αντλείτε στοιχεία για την κατασκευή και την ιστορία τους ;
Κυρίως, μέσω του Αρχείου Γεφυριών Πελοποννήσου γίνεται η καταγραφή και μελέτη των πετρογέφυρων. Όλα τα γεφύρια έχουν την δική τους ιστορία. Εκείνο που σε συγκλονίζει είναι οι μάστορες εκείνοι της πέτρας, που με μόνα όπλα το μεράκι και τη δύναμη της ψυχής τους, άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση. Τα στοιχεία προέρχονται από την πολύχρονη μελέτη διαφόρων έργων περιηγητών, παλιών ερευνητών και στρατιωτικών αποστολών, και άλλων, από πάμπολλες επιτόπιες επισκέψεις και βεβαίως εκεί που δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία έρχεται η στοματική παράδοση και καλύπτει το κενό.
Μιλήστε μας για το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου…
Το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου www.agpelop.blogspot.gr παρουσιάζει ολοκληρωμένη εικόνα των γεφυριών της πέτρας σε όλα τα επίπεδα (ιστορικά, αρχιτεκτονικά, κατασκευαστικά, οικονομικά, κοινωνικά, λαογραφικά, πολιτιστικά). Χώρος έρευνας και καταγραφής είναι η Πελοπόννησος, όπου η κατεργασία και η χρήση της πέτρας άκμασε από τον 17ο αιώνα έως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου τα πέτρινα γεφύρια δεν καλύπτουν μόνο τις ανάγκες επαφής και επικοινωνίας αλλά στην ουσία εξελίχθηκαν σε αξιοθαύμαστα έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής που στέκουν αγέρωχα στο χρόνο, ενώνοντας το παλιό με το καινούργιο, ενώνοντας στην ουσία τον…κόσμο.
Γεφύρι «Σμέρνας», κάτω από το χωριό Σμέρνα στη Ζαχάρω.
Μπορούμε να υπολογίσουμε πόσα γεφύρια συναντάμε στην Ηλεία και πόσα στην Πελοπόννησο ;
Η καταγραφή γίνεται ανά νομό, δήμο και ποταμό. Αυτή την στιγμή η καταγραφή έχει ξεπεράσει τα 900 γεφύρια και συνεχίζεται γιατί πολλές φορές πηγαίνεις για ένα γεφύρι και βρίσκεις άλλα 2-3. Πολλές φορές δεν τα ξέρουν ούτε και οι ντόπιοι. Οι καλλίτερη πηγή είναι οι κυνηγοί, οι τσοπάνηδες και οι πυροσβέστες. Και βέβαια καταγράφονται όλα. Όρθια, γκρεμισμένα, χωμένα, καλυμμένα, ακόμα και οι θέσεις των εξαφανισθέντων.
Στην περιοχή της Ηλείας ο αριθμός των καταγραφέντων γεφυριών είναι 83 χωρίς να έχει τελειώσει η διαδικασία ενώ σε όλη την Πελοπόννησο εκτιμάται ότι πάνω από 1500 μονότοξα, δίτοξα και πολύτοξα πετρογέφυρα γεφυρώνουν ρυάκια, ρέματα και ποτάμια.
Έχουμε εικόνα για τους Τεχνίτες και τα γεφύρια εκείνης της εποχής ;
Οι σπουδαιότεροι τεχνίτες της πέτρας ήταν οι ξακουστοί Λαγκαδινοί μάστορες, των οποίων η συμβολή στη διαμόρφωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής είναι τεράστια. Ισορρόπησαν απόλυτα το σεβασμό προς το ορεινό τοπίο της Πελοποννήσου με τις ανάγκες των κατοίκων. Ιστορίες, μύθοι, ανέκδοτα, παροιμίες, συνθηματικές λέξεις και φράσεις διασώθηκαν μαρτυρώντας και αναδεικνύοντας τη ζωή και τη δράση των φημισμένων αυτών μαστόρων της πέτρας.
Γεφύρι Καζάρμας στο Αρκαδικό Αργολίδας χτισμένο πριν από 3.300 χρόνια.
Τα ξεχωριστά και αξιοθαύμαστα αυτά έργα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, που στέκουν καμαρωτά στο χρόνο ενώνοντας το θρύλο με την πραγματικότητα και στεριώνοντας δρόμους με ποτάμια πρέπει να αποτελούν σήμερα αντικείμενο θαυμασμού και μελέτης. Έχουν τεράστια καλλιτεχνική και πολιτιστική αξία και αποτελούν εφόδια για την αισθητική ανάπλασή μας.
Το γεφύρι του Κόπανου στον Ευρώτα, σε σκίτσο του Χριστόφορου Μελλίδη.
Μπορούμε να προσδιορίσουμε ποιο είναι το αρχαιότερο γεφύρι στην Πελοπόννησο ;
Το «Παραλλογίτικο» γεφύρι στον Ερύμανθο κοντά στο χωριό Παραλλογοί της Γορτυνίας χτίστηκε το 1877.
Τα πιο παλιά γεφύρια -περισσότερα από 3.300 χρόνια-, βρίσκονται στο Αρκαδικό της Αργολίδας πάνω στους αρχαίους Μυκηναϊκούς δρόμους (Καζάρμα, Γιαλούση, κλπ).
Τα τέσσερα γεφύρια του Μοριά, Αλφειού στην Καρύταινα, Βαλύρας στη Μεσσηνία, Ρασίνας στο Ξηροκάμπι Λακωνίας και Κόπανου (γκρεμισμένο τώρα) στον Ευρώτα είναι αυτά που σχολιάστηκαν, σχεδιάστηκαν και δημοσιεύθηκαν σε ξένα περιοδικά και εφημερίδες περισσότερο απ’ όλα τ’ άλλα από ιστορικούς, ερευνητές και περιηγητές.
Το 2021 εκδόθηκε το βιβλίο σας «Πετρογέφυρα Πελοποννήσου» και το 2003 συμμετείχατε στην συγγραφή του βιβλίου «Η σκάλα του Βραδέτου, Οδοιπορώντας στο Ζαγόρι». Ετοιμάζετε κάτι άλλο ;
Αυτή την περίοδο τελειώνει η καταγραφή, μελέτη, μέτρηση, φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση των πετρογέφυρων του δήμου Καλαβρύτων που θα εκδοθεί με την ευθύνη του ομώνυμου δήμου, ελπίζουμε μέσα στο 2025. Και έπονται τα γεφύρια της Γορτυνίας, Μεσσηνίας, του ποταμού Σμήνου στη Λακωνία, κλπ.