Ένας Κλουκινοχωρίτης θυμάται...

Μια μαρτυρία ενός 85χρονου παλιού μάστορα της πέτρας, από την Αγία Βαρβάρα. 

Ανδρέας Λεζές του Βασιλείου, γόνος μιας σπουδαίας οικογένειας Αγιοβαρβαριτών μαστόρων της πέτρας.

«…ο λιθαροβγάλτης έβγαζε την πέτρα…εγώ ήμουν στο μπουλούκι του Παπουτσή του Κώστα…το φαγητό το έδινε το αφεντικό ή παίρναμε τη δουλειά ξέκοπα. Συνήθως στα Τρικαλοχώρια μας τάιζαν… έχουμε χτίσει τα μισά σπίτια του Πόρου…στα θεμέλια, ο πρωτομάστορας με το σφυρί, χτύπαγε το αρνί ή τον κόκορα για το καλό του έργου…»

"...Έχω γυρίσει όλη την Ελλάδα…κουβαλάγαμε και κόβαμε πέτρες…Δούλεψα κοντά στους Λεζέδες από την Αγία Βαρβάρα…χτίσαμε και γεφύρια. Συνήθως σμίγαμε το χειμώνα γιατί τα καλοκαίρια δουλεύαμε στα χωράφια. Δύσκολες εποχές τότε…τι να κάναμε…Έχουμε χτίσει τα μισά σπίτια του Πόρου.

Υπάρχει και ένα γεφύρι στα Γουναριάνικα…στην Αγία Βαρβάρα υπάρχει ένα γεφύρι στου “Διάκου τη Βρύση” ή “Παναγία”. Υπάρχει ακόμα γεφύρι στα “Ριζανά” Ζαρούχλας, στη λάκα στο πλάτωμα, στις “Καντηλιές” και το γεφύρι στα “Άσπρα Λιθάρια” για του “Γιοβά το Βράχο”. Υπήρχε και γεφύρι “στου Καραφωτιά”, που πέρναγε ο κόσμος για το χωριό…στη Ζαρούχλα…το χαλάσανε. Στα “Ζαχέϊκα”, στην πανηγυρίστρα, μεταξύ Σόλοι και Μεσορούγι.

Δούλεψα και στο βγάλσιμο της πέτρας…με βαριά, με λοστό και με φουρνέλο. 

Αγία Βαρβάρα

 Ο λιθαροβγάλτης έβγαζε την πέτρα. Πηγαίναμε τότε τα παιδιά, τα μαστορόπουλα, από το μπουλούκι με τα ζώα και μαζεύαμε τις πέτρες και τις πηγαίναμε στο μέρος του έργου, που τις περιλαμβάνανε οι πελεκάνοι-λιθαράδες. Πελέκημα έκαναν ο γέρο-Σπύρος ο Σουρέλης, ο Λεζές, ο Κρικέτος, ο Κώστας ο Παπουτσής, πρωτομάστορας ήτανε αυτός, ο Σπηλιωτάκος, ο Αραούζος, ο Μπλατσαράς…όλοι πελεκάγανε.

Εγώ ήμουν στο μπουλούκι του Παπουτσή του Κώστα. Ήμαστε 7-8 άτομα. Χτίζανε οι τέσσερεις, οι άλλοι πελεκάγανε, κουβαλάγανε κλπ. Πέτρες κυρίως βγάζαμε στο “Ξερολάγκαδο” στην Αγία Βαρβάρα, στο νεκροταφείο, αλλά όπου αλλού χρειαζότανε να χτίσουμε βγάζαμε εκεί κοντά. Το ίδιο και καμίνι για τον ασβέστη.

Πελεκάνος. (Φωτο: ΑΓΠ)

Η πληρωμή γινόταν με τον παρακάτω τρόπο. Έκοβε για παράδειγμα το έργο 50.000;  Ανάλογα με την αξία τα μοιραζόμαστε. Πόσα θα βγάλουμε στα παιδιά, πόσα οι μαστόροι, πόσα οι άλλοι. Εγώ έπαιρνα ένα μερτικό. Έπαιρνα και 15 και 30 χιλιάδες. Τα μαστορόπουλα μισό.

Ξεκινάγαμε έξι το πρωί και τελειώναμε πολλές φορές αργότερα από το πέσιμο του ήλιου, ανάλογα με το έργο και το δρόμο του.

Στο μπουλούκι είμαστε 8-10 άτομα και ο καθένας το ζώο του. Ο καθένας φρόντιζε το ζώο του. Το βράδυ ένα μαστορόπουλο φύλαγε τα ζώα, τα έβοσκε, τα “κόλαγε” στο βουνό και το πρωί, στο χάραμα, τα έφερνε από το βουνό. Ταλαιπωρία μεγάλη ρε παιδιά…

Εργαλεία χτιστάδων. (Φωτο: ΑΓΠ)

Το φαγητό το έδινε το αφεντικό ή παίρναμε τη δουλειά “ξέκοπα”. Συνήθως στα Τρικαλοχώρια μας τάιζαν...

Στα θεμέλια, ο πρωτομάστορας με το σφυρί, χτύπαγε το αρνί ή τον κόκορα για το καλό του έργου. Ένα δυόροφο σπίτι κάναμε συνήθως 10-15 μέρες, γιατί η δουλειά ήταν μοιρασμένη. Έχτιζαν δύο ζευγάρια μαστόρων. Μέσα και έξω.

Συνθηματική γλώσσα δεν είχαμε. Δεν είχα συνεργαστεί με Λαγκαδινούς και Ηπειρώτες μαστόρους.(2)

Συλιβαινιώτικα Ακράτας

Ξεκίνησα σαν μαστορόπουλο 12 χρόνων. Κουβάλαγα πέτρες. Με την αξία σου ανέβαινες. Συνήθως τα μαστορόπουλα την πληρώνανε. Ήτανε βαριά η δουλειά. Ήτανε το βράδυ να πας με όλων των μαστόρων τα ζώα. Κοιμόμουνα πολλές φορές με τη βροχή…

Η πέτρα σταμάτησε μετά τον πόλεμο. Τελευταία φτιάξαμε την Αγία Σωτήρα στη Ζαρούχλα, πριν 30 χρόνια...". (3)
Για την ιστορία της μετεγκατάστασης του χωριού Συλίβαινα διαβάζουμε ότι "Την κοινότητα Συλιβαίνης απετέλουν τα χωρία Συλίβαινα και Τσιμπλός, αλλ' αμφότερα ταύτα κατεστράφησαν προ ετών ολοσχερώς εκ καθιζήσεως του εδάφους εκατέρωθεν του Κράθιδος, εν ω καταπεσέντος του εδάφους εσχηματίσθη λίμνη πλήρης ιχθύων του ποταμού και ήτις πάλιν συν τω χρόνω διελύθη υπό του ποταμού παρασύραντος τους προς Β. αυτής καταπεσόντας όγκους βουνών και πετρωμάτων και χωμάτων. Ούτω δ' εγκαταλειφθέντων πλέον ολοσχερώς των χωρίων οι μεν Συλιβαινιώται μετώκησαν εις τα παρά την Ακράταν Συλιβαινιώτικα, προτέραν αυτών αποικίαν. Και απετέλεσαν εκεί ανθηράν κοινότητα της Αιγιαλείας, οι δε Τσιμπλιώται εις Τραγανόν Ερινεού Πατρών και αλλαχού, αμφοτέρων δ' οι κάτοικοι μεταβαίνουσι και εις τας περιοχάς Συλιβαίνης και Τσιμπλού προς καλλιέργειαν των εκεί κτημάτων αυτών." (4)

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

(1). Η παραπάνω μαρτυρία έγινε την 13/10/2013 στο σπίτι του παλιού μάστορα, στα Συλιβαινιώτικα της Ακράτας τόπο όπου διαμένουν οι περισσότεροι πια από τα μισοεγκαταλελειμμένα μαστοροχώρια των Κλουκίνων, που όμως γεννήθηκε και μεγάλωσε στο ξακουστό μαστοροχώρι της Αγίας Βαρβάρας. Σεβαστήκαμε απόλυτα την επιθυμία του για διατήρηση της ανωνυμίας του, αν και δεν κατανοούμε  την αναγκαιότητα της άποψης αυτής. Ήταν, πάντως, μια πάγια τακτική των παλιών μαστόρων να μη θέλουν να αφήσουν τα ίχνη της ταυτότητάς τους και των κατασκευών τους, μη ενδιαφερόμενοι στο ελάχιστο για την υστεροφημίας τους, αλλά αποκλειστικά για τα ως προς το ζην αυτών και των οικογενειών τους.

(2). Την Κυριακή 24/3/1913 από το διπλανό βουνό Γερακάρι υπήρξαν μεγάλες κατολισθήσεις, που κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος του χωριού Συλίβαινα, σκοτώνοντας 4 άτομα, φράζοντας τον Κράθι και δημιουργώντας την λίμνη του Τσιβλού. Οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε άλλες περιοχές και κυρίως κοντά στην Ακράτα, όπου η περιοχή ονομάστηκε Συλιβαινιώτικα.
(3).  Mαρτυρία στον γράφοντα του Αγιοβαρβαρίτη Ανδρέα Λεζέ του Βασιλείου, καταγόμενου από την μεγάλη μαστορική οικογένεια των Λεζέδων. Ο αδελφός του πατέρα του, Παναγιώτης, γεννημένος το 1880, σπουδαίος μάστορας και αυτός, αναφέρεται σε αρκετά βιβλία. Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) αναφέρονται και άλλοι ονομαστοί μάστορες της οικογένειας Λεζέ, όπως ο Σταύρος Λεζές (ξακουστός) γεννημένος το 1816 και ο Αναστάσιος Λεζές το 1826. Ήταν αδέλφια του του προπάππου του Ανδρέα Λεζέ. 
Η δημοσιοποίηση του ονόματος του σπουδαίου αυτού Αγιοβαρβαρίτη μάστορα, καθώς και όλα τα στοιχεία για την ονομαστή αυτή οικογένεια των μαστόρων της πέτρας, γίνεται σε δεύτερο βαθμό και σχετικά πρόσφατα, με την άδεια του γιου του Ανδρέα Λεζέ, Βασίλη. Τον ευχαριστώ.
(4).   Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. υμνασιάρχου. 1928. Ιστορία των Καλαβρύτων, Β'έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ). Καλάβρυτα 2011, σελ. 313.