Γεφύρι στου "Λατίφι". Καρδαμάς - Ηλείας.

“...αμέσως μετά διαβήκαμε το ποτάμι του Καρδαμά, κι οχτώ λεπτά αργότερα τον Βουβό, που τον περνάμε πάνω από ένα πέτρινο γεφύρι, ένα γεφύρι χαρακτηριζόμενο ειδικότερα με την ονομασία Λιάφυτο” (1)

   Προφανώς, στην περιγραφή αυτή του Πουκεβίλ, πρόκειται για παραφορά του ονόματος του γεφυριού στη θέση “Λατίφι”, λίγο έξω από τον Καρδαμά προς Πύργο και Ολυμπία.

   Το όνομα “Καρδαμάς”, το συναντάμε ήδη από την Οθωμανική περίοδο και λέγεται ότι προέρχεται από το φυτό Κάρδαμο, που φύτρωνε εκεί και ιδίως στις όχθες του Καρδαμαίϊκου ποταμού (ή Κάρδαμος), που κυλάει δίπλα στο χωριό.

   Παλιά η περιοχή είχε πέντε νερόμυλους για το άλεσμα των “γεννημάτων” των ντόπιων αλλά και των διπλανών χωριών. Μέσα στο χωριό λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι: του “Ανδριόπουλου” και στο “Χορτοκόπι – Τρία γεφύρια” (2)

  Η γέφυρα “Στου Λατίφι” υπήρχε από πολλούς αιώνες πριν επί του Καρδαμαίϊκου ή Κάρδαμου ποταμού, που εκβάλλει στο Ιόνιο και στη θέση “Παλούκι”. Καθώς ο ποταμός έχει πάντα νερό, πολύ περισσότερο τους χειμωνιάτικους μήνες, ήταν απαραίτητη η κατασκευή γεφυριού για τη διάβασή του από τους ντόπιους και τους περιηγητές από Πάτρα προς Πύργο και Ολυμπία και αντιστρόφως.

  Ο Καρδαμαίϊκος ή ποτάμι Κάρδαμου ταυτίζεται από τους αρχαιολόγους με το αρχαίο ποτάμι Έλισα ή Ελίσων και “αφού η λέξη Έλισα είναι σημιτική (Ελισσαίος, Ελισσάβετ, Ελισσά) κατά τους πανάρχαιους εκείνους χρόνους - προ του 1000 και πέραν του 1200 π.χ. - κάποια αποικία πιθανότατα Φοινίκων να άφησε το αμυδρό τούτο τεκμήριο της από τα μέρη μας διάβασή τους.” (3)

Χάρτης από το blog alivathinos/kardamas.

  Η θέση που ήταν χτισμένο το γεφύρι απέχει από το χωριό 800 περίπου μέτρα, επί του παλιού δρόμου Αμαλιάδας – Πύργου, στο Καρδαμαίϊκο ποτάμι.

  Λείψανα της παλιάς γέφυρας υπάρχουν και σήμερα δίπλα στην σύγχρονη, που έχει κατασκευαστεί περίπου 50 χρόνια πριν.

  Το όνομα Λατίφι είναι πολύ παλιό, πιθανόν τούρκικο (Λατίφ είναι συνηθισμένο τούρκικο όνομα) και αναφέρεται από τον Ιταλό Pier Antonio Pacifiko από το 1686 κιόλας και πιθανώς να οφείλεται σε κάποιον Τούρκο κάτοικο της περιοχής. (4)

Υπάρχει ακόμη η σημαντική αναφορά του Ιωάννη Καράγιωργα που λέει: “ Στον Καρδαμά ήλθε και εγκατεστάθη περί το 1723 ως βοηθός του Σουλτάνου, ο αγάς Λατίφ, με την οικογένειά του και τα παλληκάρια του ...ο Λατίφ αναγκάστηκε να φτιάξει με τη βοήθεια των Καρδαμαίων πέτρινο γεφύρι σε γερά θεμέλια...Οι Καρδαμαίοι το ονόμασαν το “γεφύρι του Λατίφι”.(5)

  Όμως η ονομασία αυτή προϋπήρχε κατά τον Pacifiko και αν προήλθε από κάποιον Τούρκο αξιωματούχο, αυτός εγκαταστάθηκε στον Καρδαμά πριν τη μαρτυρία του 1686 του Pacifiko, κατά την πρώτη περίοδο της τουρκοκρατίας στην Πελοπόννησο, πριν το 1685.

  Την παραπάνω εκτίμηση του Ιωάννη Καράγιωργα, όπως και άλλων παρομοίων απόψεων στο διαδίκτυο αντικρούει ο Άγγελος Λιβαθηνός (6) θεωρώντας ότι, “ το όνομα Λατίφι, κατεγράφη υπό του Ιταλού περιηγητή Pacifico ήδη από του έτους 1685-87. Επομένως το όνομα Λατίφι υπήρχε ήδη πριν από το 1685-87. Συνεπώς, εάν το όνομα Λατίφι έλκει την καταγωγή του από κάποιον Τούρκο αξιωματούχο, ονόματι, Λατίφ, αυτός ο αξιωματούχος θα είχε εγκατασταθεί στον Καρδαμά κατά την πρώτη περίοδο της τουρκοκρατίας (προ του 1685), και όχι το 1723, όπως γράφει ο Ι. Καράγιωργας στο ως άνω βιβλίο του”. 

H σημερινή θέση που ήταν το γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Και ακόμη, ο Άγγ. Λιβαθινός, γράφει ότι “ ελέγχονται, ομοίως, ως ανακριβείς οι αναφορές των διαφόρων Ηλειακών ιστοσελίδων στο διαδίκτυο για το Λατίφι, που αναπαράγουν αυτολεξεί τον ανιστόρητον ως άνω ισχυρισμόν. Καλόν θα είναι κάποτε να καταργήσουν αυτές τις ανιστόρητες αναφορές οι υπεύθυνοι των ιστοσελίδων αυτών, που αντιγράφουν, ασυστόλως και ακρίτως, ο ένας τον άλλον! Η τοποθεσία, λοιπόν, Λατίφι, είτε έλαβε το όνομά της από κάποιον επώνυμο Τούρκο αξιωματούχο του Καρδαμά είτε όχι, υπάρχει πριν από το 1685”.

  Αν δεχτούμε ότι ο Βουβός ποταμός είναι το σημερινό “λαγκάδι της Κυράς” (ή Ιάρδανος), που έτσι είναι, τότε κάνει λάθος ο Πουκεβίλ που τοποθετεί εδώ το γεφύρι στου “Λατίφι”, γιατί η απόσταση από το ποτάμι του Καρδαμά ως τον Βουβό ποταμό δεν είναι μόνο οχτώ λεπτά όπως λέει, αλλά πολύ περισσότερο και με τα μέσα μάλιστα που υπήρχαν τότε.
Το γεφύρι φαίνεται ότι υπήρχε και για κάποια χρόνια μετά το 1923, όπως προκύπτει από αναφορά του Γυμνασιάρχη Γεωργίου Παπανδρέου, που τελείωσε το σχολαρχείο του Πύργου και διορίστηκε καθηγητής στην πόλη μετά το τέλος της φοίτησής του στη φιλοσοφική σχολή της Αθήνας και ο οποίος έγραφε το 1923 ότι "Και λοιπόν ο Πουκεβίλ (μετέβη εκ Πατρών δια Γαστούνης εις Ήλιν και εκείθεν δια Γαστούνης εις Πύργον, Ολυμπίαν, Καλάβρυτα, Μέγα Σπήλαιον και εν άλλη πορεία εκ Πατρών εις Πύργον, Αγουλινίτσαν...)...και διέρχεται το ποτάμι του Καρδαμά και είτα δια της γεφύρας του Λατίφη (και νυν υπάρχει τούτο) το σχετικόν ποτάμιον". (7)

Σημειώσεις. 

1. Πουκεβίλ. Ταξίδι στη Ελλάδα. Πελοπόννησος. Εκδόσεις ΣΥΛΛΟΓΗ Αφοί ΤΟΛΙΔΗ σελ. 197 Αθήνα 1995
2. Στοιχεία πάρθηκαν από το πολύ καλό blog alivathinos/kardamas. 
3. Ηλειακά Τριμηνιαίο περιοδικό λαογραφικής-ιστορικής και γλωσσικής σπουδής της Ηλείας. Εκδότης -διευθυντής Ντίνος Δ. Ψυχογιός Τεύχος ΙΔ'-ΙΕ' 1958 Λεχαινά σελ. 338.
4. Pier Antonio Pacifiko. “Breve de scrizzione corografia del Peloponneso con l' origine”, Βενετία 1700
5. Ιωάννης Καράγιωργας. ΚΑΡΔΑΜΑΣ ΗΛΕΙΑΣ Αθήνα 1997, σελ 26-27 
6. Άγγελος Λιβαθηνός, blog: alivathinos/kardamas.
7.  Γεωργίου Παπανδρέου, Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων. Αμαλιάδα 2010. Σελ. 361 και 363.