Τα γεφύρια του Νταρέϊκου κάμπου

   Το χωριό Δάρα (Ντάρα) είναι χτισμένο σε υψόμετρο 600 μέτρων αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Φαλκός, που αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Ορύξεως (των αρχαίων) ή του σημερινού Σαΐτά. Βρίσκεται στην άκρη του Δαρέϊκου (Νταρέϊκου) κάμπου, που είναι γονιμότατος σε σιτηρά, όσπρια και κηπευτικά και που τον διατρέχουν οι ποταμοί Τράγος και Μυλάοντας, οι οποίοι συμβάλλουν κοντά στο χωριό Παναγίτσα. Έχει μπροστά του το Μαίναλο και αριστερότερα τους λόφους του Κνακάλου των αρχαίων (σημερινή Καστανιά). Ο σημερινός “κάμπος του Δάρα” ή “κοιλάδα του Τράγου” ήταν η περιοχή των αρχαίων Αρκαδικών “Νάσων” (νήσων), που προφανώς θα ήταν λιμναίοι οικισμοί σε κάποια λίμνη,που σχημάτιζαν οι ποταμοί Τράγος και Μαλοίτας, όπως γνωρίζουμε από τον περιηγητή Παυσανία και που βρίσκονταν σε ακμή στα προελληνικά χρόνια (εποχή Μινύων ή Πελασγών).

Ο ποταμός Τράγος ξεκινάει από την πηγή στο χωριό Κιούσι, Ρεύνος την ονόμαζαν οι αρχαίοι (Μπαλτζάκος, την λένε τώρα οι ντόπιοι) και σχηματιζόταν δεχόμενος και τα υπόγεια νερά που έρχονται μέσα από καταβόθρες από το βουνό Καστανιά (Κνάκαλος των αρχαίων) και της Καφυατικής λίμνης (λίμνη της Χωτούσας). Φτάνοντας στα Δαρέϊκα Χάνια ενώνεται με τον Μαλοίτα (Ξεριά τον λένε οι ντόπιοι) που κατεβαίνει από τη Βυτίνα και σχηματίζουν τον Τράγο-Μαλοίτα που με τη σειρά του διερχόμενος από τα στενά του Παγκρατίου, χύνεται στο Λάδωνα κοντά στο Φιλέϊκο γεφύρι ή γεφύρι Τσερχοτάμπεη και στη θέση Σμείξι.

Δάρα Αρκαδίας

 

  Το Δάρα βρίσκεται στα όρια των νομών Αχαΐας και Αρκαδίας, στο ύψος της διασταύρωσης προς το χωριό Πράσινο (Καρνέσι) Αρκαδίας. Ο Π. Παπαζαφειρόπουλος στο βιβλίο του “Περισυναγωγή Γλωσσικής Ύλης και εθίμων του Ελληνικού Λαού ιδία δε του της Πελοποννήσου” εν Πάτραις 1887, σελ. 59, αναφέρει το Δάρα ή Ντάρα, ως χωρίον Αλβανικό (Δάρα, λέξη Αλβανική , που σημαίνει μακριά, αλάργα).(1)
 "Ο κάμπος του Δάρα είναι προφανώς αι αρχαίαι Νάσοι (=αι νήσοι, διότι ίσως εσχηματίζοντο νησύδρια μεταξύ των ποταμών Τράγου και Μαλοίτα), εν τούτω δ' ο οδεύων από Μπεζενίκου εις τα Δαρέϊκα χάνια διευθύνεται από Μπεζενίκου προς Δ. δια χαράδρας είτα κάμπτει προς Β. παρά το εξωκκλήσιον του Αγ, Νικολάου (όστις λέγεται κακός Αϊνικόλας), παρ' ω, ως πολλοί είπον μοι, επί βραχώδους χώρου διασώζονται και ίχνη αμαξοτροχιάς αρχαίας αμαξιτής οδού (άρα της Καφυών-Ψωφίδος), και εν ηρεμωτάτη κλίσει δια της υπό του Τράγου αρδευομένης πλέον πεδιάδος φθάνει εις τα Δαρέϊκα χάνια, αφού προηγουμένως διέλθη την επί του Μαλοίτα γέφυραν (το παλιό γεφύρι Δάρα) και ευθύς έπειτα την επί του Τράγου (Καινούργιο γεφύρι Δάρα), αμφοτέρας προ της συμβολής των ποταμών τούτων και βήματα τινα απ' αυτής, διότι εκεί συνενούνται οι Μαλοίτας και Τράγος και ευθύς μετά την συμβολήν είναι είναι τα χάνια. Και ο μεν Τράγος πηγάζων, ως ελέχθη, από του Ρεύνου σηχματίζεται ευθύς εις ποταμόν. Ο δε Μαλοίτας κατέρχεται από Ν. και από των βουνών και χωρών της Βυτίνης και από αποστάσεως ωρών ρέων από Ν. προς Β. εισέρχεται εις τον Δαρέϊκον κάμπον και εν θέρει μεν είναι ξηρότατος, εξ ου και Ξεριάς καλείται, εν χειμώνι δ' όμως είναι ορμητικώτατος και πολύϋδρος, και νυν μεν έχει την κοίτην αυτού κατά το δυτικόν μέρος του κάμπου και εγγύς προς τας ανατολικάς κλιτύς των καρνεσιακών βουνών". (2)

   Από παλιά για τις ανάγκες των ντόπιων, των περαστικών αλλά και των κάθε λογής ταξιδευτών είχαν χτιστεί σ’ όλο το χώρο του κάμπου πολλά πέτρινα γεφύρια, εκ των οποίων σώζονται τα έξι και αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού των νεότερων γενιών. Όλα είναι μονότοξα, χτισμένα με την χαρακτηριστική γκρίζα πέτρα της περιοχής και κάποια εξ αυτών οξυκόρυφα. Κατά μαρτυρίες των παλιότερων ντόπιων τα πιο πολλά είναι χτισμένα από τους περίφημους λαγκαδινούς μαστόρους, που άφησαν το στίγμα τους και στην περιοχή αυτή. Τα τρία εξ αυτών ανήκουν στα γεωγραφικά όρια του χωριού Δάρα, ένα στην Κώμη και δύο στο Πράσινο (Καρνέσι).

   Στον λεγόμενο Δαρέϊκο (Νταρέϊκο) κάμπο υπάρχουν τα παρακάτω γεφύρια:

"Παλιό γεφύρι" Δάρα.

  Bρίσκεται επί του ποταμού Τράγου (Ρεύνος των αρχαίων), που πηγάζει από το κεφαλάρι του χωριού Παναγίτσα, στον Δαρέϊκο κάμπο. Λέγεται “Παλιό γεφύρι” ή σκέτο “Γεφύρι” ή “Γεφύρι στο χωριό Δάρα”, πρόκειται για ένα πανέμορφο  μονότοξο γεφύρι, χωρίς στηθαία  και οξυκόρυφο. Δεν είναι σε καλή κατάσταση και χρειάζεται άμεσες εργασίες επισκευής και συντήρησης για να αντέξει στο πέρασμα του χρόνου και στα "κατεβάσματα" του Τράγου. Βρίσκεται ένα περίπου χιλιόμετρο δυτικά του γεφυριού του “Πόρου”, ακριβώς δίπλα στον καινούργιο δρόμο.

"Παλιό γεφύρι" Δάρα. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Οι ντόπιοι πιστεύουν ότι χτίστηκε επί τουρκοκρατίας αν και υπάρχουν και κάποιες άλλες απόψεις που θεωρούν ότι είναι βυζαντινή κατασκευή. Βρίσκεται στη θέση “Χάνι του Μάντη”. Δίπλα του ήταν το κτήμα του ιστορικού, υπασπιστή και γραμματέα του Κολοκοτρώνη Φωτάκου, όπου έγραψε τα γνωστά απομνημονεύματά του. Σήμερα το κτήμα ανήκει σε κάποιον Δημακόπουλο.

Γεφύρι στη θέση "Ρίζα" Δάρα.

  Πρόκειται για ένα μικρό μονότοξο γεφυράκι στο Δαρέικο κάμπο στη θέση “Ρίζα”. 

   Βρίσκεται στον παλιό δρόμο που οδηγεί στο γεφύρι του “Πόρου” και λέγεται ότι είναι πιο παλιό απ' αυτό. Δεν έχει στηθαία, αποτελείται μόνο από μιά σειρά καμαρολιθιών μεγάλου μήκους και η βάσητου είναι ευθεία. 

Γεφύρι Στη θέση "Ρίζα". (Φωτο: ΑΓΠ)

Χρησιμοποιείται για τις αγροτικές δουλειές των ντόπιων και βρίσκεται σ' ένα μυλαύλακο, που οι παλιοί λένε ότι φτιάχτηκε από τους Τούρκους για να έρχεται από τον Τράγο νερό στους μύλους, που είχαν στην περιοχή και να αλέθουν τα γεννήματά τους. Οι μύλοι αυτοί λέγεται ότι ανήκαν σε κάποιον Τούρκο τσιφλικά που λεγόταν Αρναούτογλου.

Γεφύρι στην Κώμη.

  Το συναντάμε κάτω από το χωριό Κώμη και επί του χειμάρρου “Βυτικώμη” ή “Ξεροπόταμου”, η κοίτη του οποίου έχει μετατοπισθεί 50 μέτρα πιο δεξιά. 

Γεφύρι στην Κώμη. (Φωτο: ΑΓΠ)

Βρίσκεται αριστερά του δρόμου προς την Κώμη και  σχεδόν αόρατο από το δημόσιο δρόμο.  Έχει μείνει σκέτη η καμάρα στο μέσο ενός μικρού κάμπου ενώ το γεφύρι είναι πια σε αχρησία. Δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση και χρειάζεται άμεση επισκευή και συντήρηση. Έχει μείνει σχεδόν μόνο η καμάρα, με μια σειρά μεγάλου μήκους επιμελώς δουλεμένα καμαρολίθια και δεν φαίνεται να είχε στηθαία.

Γεφύρι "Πόρου" Δάρα.

  Βρίσκεται κάτω από το χωριό Δάρα, στον Δαρέικο κάμπο, επί του ποταμού Τράγου. "Εκλήθη δ' ο Τράγος ούτος ίσως δια το ορμητικόν αυτού, όπερ φαίνεται μάλλον μετά την συμβολήν αυτού μετά του Μαλοίτα, οι δε περίοικοι ορθώς ίσως, ως ελέχθη, και το όλον μετά την συμβολήν ποταμόν Τράγον καλούσι νυν". (3)
Είναι μονότοξο, χωρίς στηθαία,  με μια σειρά από καλοδουλεμένα καμαρολίθια μεγάλου μήκους και η βάση του έχει καλυφθεί με τσιμέντο και άσφαλτο, προφανώς για εξυπηρέτηση των γεωργικών οχημάτων των ντόπιων..

Γεφύρι στον "Πόρο" Δάρα. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Οι ντόπιοι πιστεύουν ότι χτίστηκε επί τουρκοκρατίας και σίγουρα είναι νεότερο απ’ αυτό στη θέση «Χάνι του Μάντη» (Παλιό γεφύρι Δάρα). Δεν έχει στηθαία και χρειάζεται και αυτό συντήρηση και επαναφορά στην αρχική του κατάσταση.

Του "Μπαμπαλή" το γεφύρι.

  Ο Παναγιώτης Μπαμπαλής γεννήθηκε το 1852 στο Πράσινο και μετανάστευσε στην Αμερική, όπου απέκτησε περιουσία. Πήρε πολλά παιδιά από το χωριό κοντά του και γι' αυτό οι μανάδες τον καταριόντουσαν με τη φράση : “ ανάθεμά σε Μπαμπαλή που πήρες τα παιδιά μας στην Αμερική”. Γύρισε και πήρε μέρος στον Α' παγκόσμιο πόλεμο και με δικά του χρήματα έχτισε το υδραγωγείο και το ομώνυμο γεφύρι στο χωριό του. Έζησε κοντά στον Αλ. Παπαναστασίου από το Λεβίδι και πέθανε “στην ψάθα” στην Αθήνα, όπου κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη, το 1935.

Του "Μπαμπαλή" το γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Το γεφύρι είναι χτισμένο επί του Καρνεσέικου ποταμιού, στον κάμπο προς τη μεριά του Πράσινου (Καρνέσι). Χτίστηκε περί το 1910 από λαγκαδινούς μαστόρους και είναι μονότοξο, με στηθαία, μικρό αλλά πανέμορφο και κυρίως χρήσιμο για τους ντόπιους και περαστικούς εκείνη την εποχή.

  Το Καρνεσέικο ποτάμι είναι παρακλάδι του Τράγου και πηγάζει από την περιοχή “Μάτι” ή “Παλιόπυργος”, όπως το λένε οι ντόπιοι. Ονομάστηκε έτσι γιατί επί τουρκοκρατίας εκεί υπήρχε πύργος και κάτι λίγα σπίτια. Έχει νερό χειμώνα – καλοκαίρι αλλά τα τελευταία χρόνια στερεύει μερικές φορές. Πότιζαν απ' αυτό τα χωράφια τους τέσσερις μέρες οι Καρνεσαίοι (γιατί είχαν και μύλο) και τρεις οι Δαραίοι. Χύνεται στον Τράγο και το σημείο αυτό λέγεται “ Σμίξη”, στην περιοχή “Κάτω Μηλιανός”.

Γεφύρι "στο Μυλαύλακο".

  Το γεφύρι στο Μυλαύλακο είναι μονότοξο και βρίσκεται στον κάμπο προς τη μεριά του Πράσινου. Είναι παλαιότερο από αυτό του “Μπαμπαλή” γιατί τροφοδοτούσε με νερό το μύλο πιο κάτω πιο κάτω, που λειτουργούσε επί τουρκοκρατίας. Χτίστηκε κατά πάσα πιθανότητα από λαγκαδινούς μαστόρους και βρίσκεται σε γεωργικό δρόμο, χωρίς στηθαία και μια σειρά καμαρολιθιών. 

Στο "Μυλαύλακο". (Φωτο: ΑΓΠ)

Ο παραπάνω μύλος ανήκε επί τουρκοκρατίας στον οπλαρχηγό Νικ. Ταμπακόπουλο, που σκοτώθηκε στα Τρίκορφα της Κορινθίας το 1826. Κατόπιν περιήλθε σε κάποιον Καρβούνη (μύλος Καρβούνη), έπειτα στα χέρια κάποιου Θλιβέρη και μετά τον αγόρασαν οι Καρνεσαίοι σε διάφορα μερίδια. Ένα μερίδιο αγόρασε ο Αθαν. Νικολόπουλος (Καραθανάσης), που το 1866 αναφέρεται στους εκλογικούς καταλόγους σαν “μυλωθρός” δηλαδή μυλωνάς και ήταν γαμπρός από το Αγρίδι, ένα ο Κωνσταντίνος Σμυρνής (Τούντας) που ήταν στην Αμερική, ένα ο Γεώργιος Κατσιμαλής (Γαλάνης) και άλλα διάφοροι άλλοι. Το μυλαύλακο έχει τις πηγές του στην περιοχή “Μάτι” ή “Παλιόπυργος” και χύνεται στο Καρνεσέικο ποτάμι. (4)
"Προς Δ. του Μαλοίτα υπό τον Παλαιόπυργον του γορτυνιακού Καρνεσίου και εν τη περιοχή του χωρίου τούτου εν κλιτύϊ άλλου βουνού κειμένου προς Δ. της όλης πεδιάδος υπάρχει και άλλη πηγή τόσου σχεδόν ύδατος, όσον είναι και το εν Ρεύνω, και ότι το ύδωρ τούτο αποτελούν ωσαύτως ποταμόν σχεδόν και αρδεύει την εκεί πεδιάδα και κινεί υδρομύλους και διευθυνόμενον ως ίδιος ποταμός από Ν. προς Β. μετά ρουν ημισείας ώρας από της πηγής χύνεται εις τον ηνωμένον Τράγον-Μαλοίταν 1000 περ. μέτρα προς Δ. της συμβολής αυτών...Από των Νταρεϊκών χανίων ο ηνωμένος Τράγος-Μαλοίτας (μετά του ύδατος της πηγής του Παλαιοπύργου) διευθύνεται προς Δ. δια μέσου αυλώνος και είτα χαράδρας (εν ταις περιφερείαις Δάρα και Παγκρατίου από Β. και δεξιόθεν, εν ταις Καρνεσίου δε και Τοπορίστης από Ν. και αριστερόθεν) με υδρομύλους και ολίγους εκατέρωθεν ποτιστικούς αγρούς και εις απόστασιν 1 1/2 ώρας διέρχεται υπό το Παγκρατέϊκο γεφύρι και την θέσιν Πολέμους, η δε σχετική οδός η από των νταρεϊκών χανίων προς Δ. ακολουθεί την δεξιάν όχθην του αυτού ποταμού, και διέρχεται δια της άνω λεχθείσης γεφύρας εις την αριστερήν όχθην, ην παρακολουθεί μέχρι του Φιλέϊκου γεφυριού εις απόστασιν 25΄της ώρας, ενταύθα μόνον σχηματισθείσα προ τινος εις αμαξιτήν οδόν δια μέσου τελμάτων, και ψαύουσα τον μύλον του Καμπά κινούμενον δι΄αφθόνων υδάτων του αυτού Τράγου-Μαλοίτα και εν περιοχή Παγκρατίου (των Καλαβρύτων) και Τοπορίστης (Γόρτυνος) και εν πεδιάδι αρδευομένη επ΄ίσης υπ΄ αυτών". (5)

Παναγιώτης Σκαλτσάς. (Φωτο: ΑΓΠ)

Βιβλιογραφία-σημειώσεις

(1). Ηλίας Π. Τουτούνης. “Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους”. Εκδόσεις Κοκλάκι, σελ. 36. Αμαλιάδα 2009.

(2).   Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. 1928. Ιστορία των Καλαβρύτων, Β΄έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ). Καλάβρυτα 2011, σελ. 89

(3).  Ομοίως, σελ. 90

(4).  Τις πληροφορίες , με προθυμία, μας έδωσε ο ντόπιος (από το Καρνέσι) Παναγιώτης Σκαλτσάς, που μας συνόδευσε σ' αυτό μας το οδοιπορικό. Οι ευχαριστίες μας είναι αυτονόητες.

(5).   Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. 1928. Ιστορία των Καλαβρύτων, Β΄έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ). Καλάβρυτα 2011, σελ. 90-91.

Δείτε περισσότερα για τα γεφύρια στον Νταρέϊκο κάμπο στα παρακάτω videos: