Γεφύρι Τριποτάμων ή Ιμπραήμ.

    Το γεφύρι εικάζεται ότι χτίστηκε γύρω στα 1826 κατά την περίοδο της εκστρατείας του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, απ' όπου προέρχεται και μία από τις ονομασίες του.        Γεφυρώνει το δυτικό και κεντρικότερο βραχίονα του Ερύμανθου (Νουσαίτικο ποτάμι) και απέχει 13 χιλιόμετρα από τις πηγές του ποταμού σε υψόμετρο 520μ. 
   Εξυπηρετούσε την Ορεινή (Μοστενίτσα), τη Δίβρη (Λαμπεία) και όλα τα διπλανά της περιοχής Αροανίας χωριά μεταξύ τους και μέσω της διπλανής “Λιβαρτζινής γέφυρας” διευκόλυνε τις μετακινήσεις και τις επαφές με τα χωριά της Γορτυνίας και της Ηλείας. 

 

Γεφύρι Τριποτάμων ή Ιμπραήμ. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Για το γεφύρι στα Τριπόταμα ο Γεώργιος Παπανδρέου μας λέει ότι "Κοντά στη συμβολή του προς τους άλλους δύο (του Αροάνιου και του Σειραίου) πριν από χρόνια φτιάχτηκε μια απόκρημνη και ακανόνιστη γέφυρα, στο δρόμο από Τρίπολη προς Πύργο, που είναι πάρα πολύ χρήσιμη στους ντόπιους και στους οδοιπόρους". (1)
  Ήταν σε χρήση μέχρι το 1930, όταν χτίστηκε καινούργια τσιμεντένια γέφυρα. 

Έχει επισκευαστεί και αρμολογηθεί από το Δήμο Αροανίας το 2005-2006.

   Σήμερα αναφέρεται ευρέως ως “Γεφύρι Τριποτάμων”. Είναι μονότοξο με δύο κλειστά παράθυρα δεξιά και αριστερά της καμάρας, με διπλή σειρά θολίτες, ανηφορική καμπυλωτή-καλντεριμωτή επιφάνεια διάβασης και στηθαία.

   Σαν δωρητές αναφέρονται οι αδελφοί Παπασημακόπουλοι από το κοντινό χωριό Ορεινή (Μοστενίτσα).

Το τόξο. (Φωτο ΑΓΠ)

Οι διαστάσεις του είναι:

Άνοιγμα καμάρας: 12μ

Ύψος: 6.50μ

Πλάτος: 3,40μ

Μήκος: 19,60μ

Πλάτος καμαρολιθιού:0,80μ

Ύψος στηθαίου: 0,70

    Η αρχαία Ψωφίδα, Τριπόταμα σήμερα (Χόζοβα μέχρι το 1929), λόγω της ένωσης στην περιοχή των τριών ποταμών Νουσαίτικου, Αροάνιου και Σειραίου, ανέπτυξε σπουδαίο πολιτισμό για πολλούς αιώνες από την Πελασγική εποχή μέχρι την καταστροφή της από τους Γότθους του Αλάριχου, που έφτασε εδώ καταδιωκόμενος από τούς Βυζαντινούς του αυτοκράτορα Θεοδοσίου.

Συνδέεται με το μύθο του 12ου άθλου του Ηρακλή, του Ερυμάνθιου κάπρου.

 

Η ανηφορική-καλντεριμωτή βάση. (Φωτο: ΑΓΠ)

    Οι κάτοικοι της περιοχής τους αρέσει να λένε ότι "ο τόπος τους βρίσκεται εκεί που χαμηλώνει ο Χελμός και ο Ερύμανθος" και ότι στη γη τους, σύμφωνα με το μαντείο των Δελφών, έζησε "ο ευτυχέστερος των ανθρώπων, ο εκ ψωφίδας Αγλαός", πράγμα που αμφισβητεί ο Παυσανίας. Ο περιηγητής Πουκεβίλ κατά την επίσκεψή του στην περιοχή βρήκε τα ερείπια της Ερυκίνης Αφροδίτης με περιστύλιο 14 κιόνων από λευκό μάρμαρο.

Τα Τριπόταμα ήταν τέως έδρα του δήμου Αροανίας μέχρι το 2010.
 Ο Γυμνασιάρχης Γεώργιος Παπανδρέου, από το Σκούπι (Πάος) Καλαβρύτων που τελείωσε το σχολαρχείο Πύργου και μετά τις σπουδές του στη φιλοσοφική Αθηνών διορίστηκε και δίδαξε στον Πύργο, μας λέει την δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα για την περιοχή: "οι από των χωρίων Γερμανοτσανίου, Πορετσού και Νουσάς χείμαρροι πηγάζοντες από των εκεί νοτίων κλιτύων του Ερυμάνθου όρους και ενούμενοι παρά το Πορετσόν σχηματίζουσι τον βραχίονα Ερύμανθον (νυν Νουσαίτικο ποτάμι), όστις κατά την θέσιν Τριπόταμα (την αρχαίαν Ψωφίδα) ενούται με άλλους δύο χειμάρρους κατερχομένους εκ της των Καλαβρύτων επαρχίας, δηλ. τους Αροάνιον (Λειβαρτζινό ποτάμι) και Σειραίον (Βερτσιώτικο ποτάμι), εξ ου και η θέσις καλείται Τριπόταμα, και ούτως οι τρεις χείμαρροι ενούμενοι σχηματίζουσι περαιτέρω τον πολύν Ερύμανθον (Δοάναν) τον γνωστόν πλέον παραπόταμον του Αλφειού, ο βραχίων Ερύμανθος (το Νουσαίτικο) έχει διεύθυνσιν μάλλον από Β. προς Ν., έχει γέφυραν καμπυλωτήν (πρόκειται για το μονότοξο και ανακαινισμένο σημερινό γεφύρι των Τριποτάμων ή γεφύρι του Ιμπραήμ) ολίγον προ της συμβολής αυτού προς τους άλλους δύο βραχίονας και οροθετεί την Ηλείαν προς την των Καλαβρύτων επαρχίαν". (2)
  Υπάρχει μια μαρτυρία για την ύπαρξη αρχαίας γέφυρας λίγο πιο πάνω από την σημερινή, που φαίνεται ότι είναι λογικό να υπάρχει στην περιοχή, που συνέδεε την σημαντική πόλη της Ψωφίδας με την Λάμπεια, τη Λασσιώνα και άλλες περιοχές της Ηλείας και που αναφέρει ότι "εν τω Ερυμάνθω χειμάρρω (τω Νουσαϊτικώ ποταμώ) ολίγον ανωτέρω (περί τα 20 μέτρα) της σημερινής καμπύλης γέφυρας κείνται καταφανέστατα τα ίχνη της αρχαίας γεφύρας. Και επί μεν της αριστερής όχθης ο αρχαίος πους αυτής είναι ολόκληρον τείχος εξ ογκολίθων ισοδομικώς εκτισμένων πάχους 4 μέτρων και ύψους σωζομένου υπέρ το μέτρον. Τούτο, εφ' όσον γινώσκω, ουδείς των γραψάντων περί Ψωφίδος παρετήρησεν, εφιστώ δε την προσοχήν των αρμοδίων προς περιφρούρησιν και διαφύλαξιν του σπουδαίου τούτου σημείου, διότι ίσως ουδαμού αλλαχού υπάρχει ούτω σαφέστατον μνημείον γεφύρας εκ της κλασικωτάτης αρχαιότητας. Αλλά και επί της απέναντι δεξιάς όχθης του ποταμού επάνω του φυσικού βράχου σώζονται ακόμη κατά χώραν λίθοι και του ετέρου ποδός της αρχαίας γεφύρας, εξ ου φαίνεται ότι ο μεν εκ δεξιών πους αυτής εστηρίζετο επί του νυν υπάρχοντος ασαλεύτου βράχου, ο δ΄ εξ αριστερών επί του πετρώδους εδάφους". (3)

 

 Η επιφάνεια διάβασης. Φώτο: ΑΓΠ)

  Απόδειξη ότι δεν υπήρχε κατά τα προεπαναστατικά χρόνια είναι και η παρακάτω μαρτυρία: "Ούτος λοιπόν (ο περιηγητής Pouqueville) κατά τον Ιούνιον του 1815 διελθών την Ηλείαν βαδίζων από Δίβρης δια της Βρύσις της Κοπέλας και του Αλογοπατήματος και της γεφύρας του Μοστενιτσιάνικου χειμάρρου (κάτωθεν της Μοστενίτσης και νυν υπάρχοντος) διήλθε το ποτάμι της Νουσάς (το νυν Νουσαίτικο, τον Ερύμανθον) εν Τριποτάμοις (δεν σαφηνίζει αν διήλθεν αυτό δια της νυν επ΄αυτού γεφύρας, ήτις ίσως δεν υπήρχε τότε), είτα διήλθε τον χείμαρον του Λειβαρζίου (το νυν Λειβαρζινό ποτάμι, τον Αροάνιον) και ακολουθήσας έπειτα την δεξιάν όχθην του Σκούπι-Δεχούνι χειμάρρου (του νυν Βερτσιωτικού ποταμίου, του Σειραίου, ως εκάλεσα αυτό) παρά και την νυν εκεί οδόν έφθασεν εις το μαγαζείον των Τριποτάμων (τούτο λητο πιθανώς εν χάνι εκεί, όπου είναι νυν ο μύλος των Τριποτάμων επί της δεξιάς όχθης του Βερτσιωτικού)".(4)
   Ο Ερύμανθος (Δοάνα ή Ντοάνα) εμπλουτισμένος με τα νερά του Σειραίου ή Βερτσώτικο ποτάμι, του Αροανίου ή Λειβαρτζινού ποταμιού και του κεντρικού Ερύμανθου ή Νουσαίτικου παίρνει πρώτα πορεία δυτική και κατόπιν από κάποια χιλιόμετρα Νότια και χύνεται στον Αλφειό, κοντά στο χωριό Άσπρα Σπίτια. Ύστερα η  πορεία του γίνεται  δυτική και χύνεται στο Ιόνιο κοντά στο χωριό Επιτάλιο (Αγουλινίτσα). Όλοι οι βραχίονες του Ερύμανθου είναι ορμητικοί και κάποιες φορές καταστροφικοί για τα χωράφια των ντόπιων (κυρίως τις παλιότερες εποχές) ενώ ο Σειραίος και ο Νουσαίτικος έχουν νερά όλο το χρόνο.

Παρατηρίσεις-Βιβλιογραφία

(1). Γεωργίου Παπανδρέου, Δ.Φ. ΑΖΑΝΙΑΣ. Εν Πύργω εκ του τυπογραφείου της εφημ, ΗΛΕΙΑΣ. 1886. Σελ.18.
(2). Γεωργίου Παπανδρέου, Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. Η Ηλεία στο διάβα των αιώνων. Αμαλιάδα 2010. Σελ. 30.
(3).  Γεωργίου Παπανδρέου, Δ.Φ.  Γυμνασιάρχου. Ιστορία των Καλαβρύτων 1928. Β΄έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ), Σελ.81. Καλάβρυτα 2011.
(4).       Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. 1928. Ιστορία των Καλαβρύτων, Β΄έκδοση από την Κοινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Και Κοινωνικής Ανάπτυξης Και Ποιότητας Ζωής Δήμου Καλαβρύτων (ΔΕΠΑΠΟΖ). Καλάβρυτα 2011, σελ.186.

 Περισσότερα για το γεφύρι των Τριποτάμων στο video:

 

Γεφύρια Sheher – Rimski – Konjic στη Βοσνία – Bosnia.

Γέφυρα – most  Sheher

   Είναι μία από τις 13 γέφυρες που χτίστηκαν στο Σαράγιεβο επί Οθωμανικής κυριαρχίας και ενώνει τις όχθες του ποταμού Miliatska, στο κέντρο της πόλης.

Γέφυρα Sheher στο Σαράγιεβο. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

  Έχει 4 τόξα, στηθαία, προβόλους, βάση στρωμένη με λευκή πέτρα και είναι κλειστή για τα οχήματα.

 Σύμφωνα με ένα χρονόγραφο του Mostar, χτίστηκε το 1585/1586 από κάποιον Hafizadic.

  Έχει καταστραφεί λόγω κατεβασμάτων του ποταμού κατά τα έτη  1619, 1629 και 1843 και έχει υποστεί ζημιές κατά το έτος 1880.

Ρωμαϊκή γέφυρα – Rimski most.

   Γεφυρώνει τον ποταμό Bosna κοντά στην πόλη IIidza, λίγο έξω από το Σαράγιεβο, πρωτεύουσα της Βοσνίας.
   Χτίστηκε τον 16^ο αιώνα μεταξύ 1530 και 1550, πιθανόν στη θέση παλιάς ρωμαϊκής γέφυρας, χρησιμοποιώντας  τις πέτρες της.

Ρωμαϊκή γέφυρα. Rimski most. (Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

   Έχει 8 τόξα, στηθαία, προβόλους, ανηφορική καλντεριμωτή βάση και έχει επισκευαστεί σχετικά πρόσφατα, ενώ αποτελεί σημείο αναφοράς των ντόπιων και των κατοίκων της πόλης του Σαράγιεβο και είναι κλειστή για τα οχήματα.

Γέφυρα  Konjic.

   Ενώνει τις δύο όχθες του ποταμού Neretva, στο σημείο όπου η Ερζεγοβίνη συνδέεται με τη Βοσνία.

Γέφυρα Konjic.(Φωτο: ΑΓΠ)

   Χτίστηκε το 1682 και έχει 6 τόξα, ανηφορική βάση στρωμένη με άσπρη πέτρα της περιοχής, στηθαία, προβόλους και είναι κλειστή για τα οχήματα.

   Είναι από τις πιο όμορφες γέφυρες της Βοσνίας μαζί με αυτές στο Mostar, την Arslanagica στο Trebinje και τη γέφυρα Mehmet Pasa Socolovic στο Visegrad.

   Καταστράφηκε τον Μάρτιο του 1945, ημέρα απελευθέρωσης του Konjic και ανακατασκευάστηκε πλήρως το 2006. Από το 2003 αποτελεί εθνικό μνημείο της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης.

Δείτε το video για τα παραπάνω γεφύρια: 

Γεφύρι Αγίου Γεωργίου Σίτσοβας (Αλαγονία) Καλαμάτας.

   Πρόκειται για ένα μονότοξο πετρογέφυρο, ημικυκλικό, με μια σειρά από θολίτες, χωρίς στηθαία, βάθρα να πατάνε σε σαθρό έδαφος επί του δημόσιου δρόμου προς το χωριό Αλαγονία (Σίτσοβα) του δήμου Καλαμάτας και δύο περίπου χιλιόμετρα πριν από το χωριό, επί του Σιτσοβίτικου ρέματος.
   Πιθανολογείται ότι είναι χτισμένο από τους σπουδαίους λαγκαδινούς μαστόπους της πέτρας, όπως και όλα τα γεφύρια του Νέδοντα.

   Ο ντόπιος, από την Αρτεμισία (Τσερνίτσα), σμήναρχος ε.α Ηλίας Αθανασίου Λάζαρος, μας λέει για το γεφύρι:

   “Το Μονότοξο Πέτρινο Γεφύρι του Αγίου Γεωργίου Σίτσοβας (σημερινής Αλαγονίας ), βρίσκεται στην κεντρική λεκάνη από όπου συλλέγει τα νερά του ο ποταμός Νέδοντας .

  Το όνομα του το πήρε από το παρακείμενο ομώνυμο εκκλησάκι .

Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες χτίστηκε τη δεκαετία του 1920 και είναι το νεότερο απ' όλα τα πέτρογέφυρα του Νέδοντα. Εξυπηρετούσε τους κατοίκους της Σίτσοβας, σημερινής Αλαγονίας, για να πηγαινοέρχονται στα χτήματα τους και στην Καλαμάτα.           

 Παράλληλα εξυπηρετούσε και τους κατοίκους της Μικρής Αναστάσοβας, σημερινών Πηγών, για να πηγαίνουν στην Καλαμάτα και αντιστρόφως .

Γεφύρι Αγίου Γεωργίου στη Σίτσοβα. (Φωτο: Α.Γ.Π)

  Την δεκαετία του 1950 με την διάνοιξη αγροτικού δρόμου από το 20^ο  χιλιόμετρο της Ε.Ο. Καλαμάτας – Αρτεμισίας – Σπάρτης μέχρι το παρακείμενο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου , αφαιρέθηκαν τα στηθαία του γεφυριού και η καλντεριμωτή επιφάνεια της βάσης στρώθηκε με τσιμέντο με στόχο την διαπλάτυνση του, προκειμένου να είναι ευχερέστερη η διακίνηση οχημάτων . Παράλληλα για την ασφάλεια των διερχομένων στη θέση των στηθαίων τοποθετήθηκαν σιδερένια κιγκλιδώματα .

   Την δεκαετία του 1990 συνεχίστηκε ή διάνοιξη του αγροτικού δρόμου από τον Άγιο Γεώργιο μέχρι την Αλαγονία και στη συνέχεια ο αγροτικός αυτός δρόμος και η τσιμεντοστρωμένη επιφάνεια του γεφυριού ασφαλτοστρώθηκαν .

  Από το γεφύρι αυτό διαρρέουν τα νερά του Σιτσοβίτικου ρέματος ή ρέματος της Αλαγονίας, τα οποία 250 μέτρα περίπου παρακάτω  ενώνονται με τα νερά του Μικροαναστασοβίτικου ρέματος ή ρέματος των Πηγών, το οποίο αποτελεί και την Κεντρική Αρτηρία του ποταμού Νέδοντα, μιας και είναι η μεγαλύτερη αρτηρία σε μήκος.

  Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφτεί το γεφύρι αυτό ακολουθώντας την παράκαμψη της Ε. Ο. Καλαμάτας – Αρτεμισίας – Σπάρτης στο 20^ο χιλιόμετρο από Καλαμάτα με κατεύθυνση την Αλαγονία , διανύοντας 4 χιλιόμετρα ασφαλτοστρωμένου δρόμου. Εναλλακτικός τρόπος είναι μέσω της Αλαγονίας , αφού στρίψουμε αριστερά όταν φτάσουμε στο πρώτο σπίτι του χωριού και διανύσουμε 2 χιλιόμετρα περίπου ασφαλτοστρωμένου δρόμου.

Σμήναρχος ε.α. Ηλίας Λάζαρος. (Φωτο: ΑΓΠ)

 

  Επισημαίνεται ότι οι μεταγενέστερες παρεμβάσεις είχαν σαν αποτέλεσμα το γεφύρι αυτό να χάσει μέρος της αρχικής του ομορφιάς.

  Τα γεφύρια, όλα τα γεφύρια του Νέδοντα, πιθανολογείται ότι έχουν χτιστεί από Λαγκαδιανούς μαστόρους. Αυτό όμως δεν είναι κάπου καταγεγραμμένο. Ίσως ερευνώντας τα αρχεία της εφημερίδας Θάρρος, κάποια στιγμή να μπορέσουμε να να αποκομίσουμε κάποια στοιχεία για τα γεφύρια αυτά, αν και πάνω σ' αυτό έχω σοβαρές επιφυλάξεις, διότι η εφημερίδα Θάρρος για το γεφύρι του Αγίου Πολυκάρπου, που έχει γράψει, ενώ είναι εξάτοξο αναφέρει ότι είναι πεντάτοξο. Και φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού και από έναν άνθρωπο που δεν είναι ειδικός ότι το γεφύρι κατασκευάστηκε από την αρχή με έξι τόξα και δεν έγινε παρέμβαση μετά. Άρα πρέπει να είμαστε και σ' αυτά που αναφέρουν οι εφημερίδες επιφυλακτικοί”.

Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι στον Άγιο Γεώργιο Σίτσοβας: