Το Πουρνογιόφυρο στον Ερύμανθο

   Βρίσκεται επί του Ερύμανθου και απέχει πέντε χιλιόμετρα από την Αχλαδινή (Ντάρτιζα ή Δάρδιζα μέχρι το 1928) του δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Λέγεται και ¨Πρινογιόφυρο¨ ή ¨Γέφυρα του Ερύμανθου¨, είναι τρίτοξο και βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων.
   Εξυπηρετούσε τα κοντινά χωριά Ηλείας και Αρκαδίας και κυρίως τα χωριά Λυκοχώρι (ακατοίκητο τώρα) και Μοναστηράκι. Χτίστηκε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας από Έλληνες τεχνίτες και είναι κατασκευασμένο από ντόπιο πωρόλιθο, ενώ τα τσιμέντα στη βάση και τα στηθαία έγιναν για τη συντήρησή του (;) πολύ αργότερα. Λέγεται και επιπλέον ¨Πουρναρογέφυρο¨, ενώ εικάζεται ότι χτίστηκε από τον Βοεβόδα του Πύργου (ή κατ' άλλους του Λάλα) Σείντ Αγά , γιου της Πυργιωτοπούλας Ζωής Πολέμη. (1)

Το Πουρνογιόφυρο στον Ερύμανθο. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Κατά μαρτυρίες, κυρίως των ντόπιων, χτίστηκε το 1750 και το βάθος του νερού στη μεγάλη καμάρα και υπό ομαλές συνθήκες ροής, που έχει λαξεύσει το βράχο στο διάβα του χρόνου, είναι τρία μέτρα. Οι άλλες δύο καμάρες ¨χρησιμοποιούνται¨ως βοηθητικές κατά τη διάρκεια των ¨κατεβασμάτων¨του ποταμού.
   Το 1912 δύο από τα τρία τόξα καταστράφηκαν από ένα δυνατό ¨κατέβασμα¨ του Ερύμανθου και ξαναχτίστηκαν. Κατά τους Π. Σαραντάκη - Ν. Πετρούλια (2) "...τόφτειαξαν Λαλαίοι Τούρκοι για να περνάνε το ποτάμι (Ερύμανθο) και να ρημάζουν τον τόπο μας".

Πουρνογιόφυρο. (Φωτο: ΑΓΠ)

Είναι σε πολύ καλή κατάσταση αλλά χρειάζεται παρεμβάσεις από ειδικούς, διότι έχει αλλοιωθεί η αρχική του μορφή του από διάφορες επεμβάσεις, κυρίως στα στηθαία με τσιμέντα, για την αποκατάστασή του.
Δίπλα στο γεφύρι για την εξυπηρέτηση των περιηγητών και των ντόπιων στα ταξίδια και τις επαφές τους, υπήρχε ένα χάνι που ανήκε στον κουμπάρο του Καλυβάκη.
  Οι παρακάτω ιστορικές μαρτυρίες είναι ενδεικτικές για το ρόλο και τη σημασία του Πουρνογιόφυρου κατά τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων αλλά και της κοινωνικής ζωής των ντόπιων.
* Κατά την καταδίωξη του Θ. Κολοκοτρώνη από τον Βελή (γιου του Αλή πασά της Ηπείρου)το 1808 αναφέρεται "...κι έφυγε με τους δεκατρείς ανθρώπους του - τρεις είχαν φονευθεί - και ομήρους. Σούκου μνήμα - Πουρνογιόφυρο - Βοντίτσα - Λάλα, όπου διανυκτέρευσαν, και εκείθεν εις Πύργον. Από το Πυργί (ΒΔ του Πύργου, στην περιοχή του χωριού Αγίου Ηλία σήμερα, του δήμου Πύργου) μπάρκαρε στο Τζάντε (Ζάκυνθος) λίγη ώρα πριν φτάσουν οι διώκτες του Αλβανοί." (3). Συγκεκριμένα, ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης αναφέρει στη ¨Διήγησιν συμβάντων της Ελληνικής φυλής¨ στον Γεώργιο Τερτσέτη, μας λέει ότι "...επήγα εις το Πυργί και εμβαρκαρισθήκαμε, και απόλυσα τα ενέχυρα, και έστειλα γράμμα του Αλή Φαρμάκη (αδελφοποιτού του Κολοκοτρώνη), ότι εμβαρκαρίσθηκα υγιής. Το Πυργί από τον Πύργο είναι δύο ώρας και έως Γαστούνη έξη. Μόλις είχαμεν μακρυνθή δύο μίλια, και τα τούρκικα στρατεύματα από τη Γαστούνη είχαν έλθει να πιάσουν το Πυργί, αλλ' ήμεθα μακρυσμένοι. Αφού επήγε είδησις του Αλή Φαρμάκη ότι εμβαρκαρίσθηκα, εβγήκε και αυτός και επήγε εις την Τριπολιτσά και επροσκύνησε τον Βελήπασα."

Η μεγάλη καμάρα. (Φώτο: ΑΓΠ)

*  "Το 1809 ικανή δύναμη Λαλαίων, σε δυο τμήματα, ακολουθούσα το δρομολόγιο Βοντίτσα - Πουρνογιόφυρο - Βιδιάκι - Πέτα, επεχείρησε να χτυπήσει αιφνιαδιαστικά την ανυπότακτη Δίβρη." (5)
*   "...ο ονομαστός Σείνταγας επιστρέφων εκ Τριπόλεως εις Λάλα, ήλθε στα Τριπόταμα, που ήσαν ιδιοκτησία του. Από κει όμως φοβηθείς να διέλθει από τη Δίβρη, επέστρεψε στο Λάλα από Πέτα - Βυδιάκι - Κάπελη - Πουρνογιόφυρο." (6)
*  "Μόλις ακούστηκε το επαναστατικό τουφέκι ο Αγάς του χωριού μόλις πήρε το χαμπέρι, τα μαζεύει αλαφισμένος, φορτώνει ό,τι μπορεί και με την οικογένειά του πρωί μπονώρα, σιάζει τον κατήφορο του Κουρκουτάρι, τα Πωριά, για Πουρνογιόφυρο, Βοντίτσα, Λάλα." (7)
* Από τις ιστορίες που διηγήθηκαν το 1970 οι Π. και Α. Καψαλιάρης, στον Κ.Ι. Κηπουρό: 
"...οι Καψαλιαραίοι, ο Κοσμάς ο Γιοβάνης σημαιοφόρος, τριάντα εν όλω Βιδιακίτες. Ήρθανε και οι Σουλιμιωταίοι (από Παραλογγούς), οι Βελημαχίτες, οι Μοναστηραίοι, επήρανε και τους Λυκοχωρίσιους κι από το Πουρνογιόφυρο απάνου, εβγήκαν στο Πούσι...Από του Σειντάγα εβγήκαν απάνου...Ούλοι - ούλοι τρακόσιοι νομάτοι...Από του Σειντάγα εβγήκαν απάνου...Όχι, από το Πουρνογιόφυρο, τη ρεματιά εβγήκαν όλοι οι Γορτύνιοι απάνου στα Κεφάλια...Εκεί βγήκαν απάνου (Πουρνογιόφυρο) κι ώσπου ν' ανάψουν τα γκζιώτια (τα καψούλια) και τα στουρνάρια θαν' τους κι'ωναν οι Τούρκοι..." (8)
*  "Ο πατέρας μου Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος (Κώτσος) διατηρούσε κατάστημα στη Βάχλια, από το 1910, το οποίο διατηρώ και εγώ σήμερα. Τα παλιά χρόνια πηγαίναμε στον Πύργο για να προμηθευτούμε τα απαραίτητα για το μαγαζί. Πιο κοντινό μέρος δεν υπήρχε...Κινάγαμε πρωί - πρωί, δεκαοχτώ ώρες δρόμο, και φτάναμε τις περισσότερες φορές μονομερινά στον Πύργο. Περνάγαμε από τη Δίβριτσα (Δήμητρα), Κοντοβάζαινα, Βαχλαίϊκο πέρασμα, Μοναστηράκι, φτάναμε στο Πελέκι, στο Πουρνογιόφυρο, όπου υπήρχε ένα χάνι, που το είχε ο κουμπάρος του Καλυβάκη. Μετά πηγαίναμε στην Βοντίτσα και φτάναμε πάνω στην Κουτσιουρούμπα, όπου ήταν άλλο χάνι. Από κει πέφταμε στο λαλέϊκο κάμπο. Εκεί περνούσαν αυτοκίνητα, κάτι παλιοσακαράκες, αλλά εμείς πηγαίναμε με τα ζώα. Μετά του Λάλα φτάναμε στου Μάγερα, όπου διανυκτερεύαμε καμιά φορά. Μετά στην Καρούτα και από εκεί στον Πύργο. Ψωνίζαμε διάφορα πράγματα, όπως αλάτι, πετρέλαιο, βακαλάο, ζάχαρι, ρύζι, καφέ, κλπ και κινάγαμε να γυρίσουμε πίσω, συνήθως απόγευμα, δύο - τρεις ώρες μέρα, διανυκτερεύαμε στου Μάγερα και γυρίζαμε από τον ίδιο δρόμο. Τα πράγματα αυτά του φέρναμε ήταν είδη πολυτελείας για το χωριό, αφού το καλλίτερο σπίτι δεν είχε πάνω από 50 δράμια ζάχαρι ή καφέ. Φέρναμε και κάνα πορτοκάλι, για ¨φάρμακο¨ μπορώ να πω. Τη φλούδα τη χρησιμοποιούσαμε για τα λουκάνικα. Τα μικρά παιδιά εκείνα τα χρόνια σε σταυρώνανε να τα φιλέψεις ένα κομμάτι φλούδα πορτοκαλιού, έτσι για να τη γλωσσιάσουνε έστω. Ακόμα και από τα χειμωνικά, όπως λέγανε τα καρπούζια, δεν έμενε ούτε φλούδα, την τρώγαμε κι αυτήν." (9)

Το βάραθρο. (Φώτο: ΑΓΠ)

*  Πέραν των παραπάνω, πρέπει να μνημονεύσουμε και μια αναφορά του Γεωργίου Παπανδρέου, που λέει ότι "Προχωρεί προς τα νότια (ο Ερύμανθος) με μεγάλη ορμή και γίνεται αδιάβατος κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Μόνο δύο γέφυρες επιτρέπουν τη διάβασή του μέχρι το σημείο που εκβάλλει στον Αλφειό. Η μια τώρα χτίζεται κάτω από το χωριό Παραλογγοί (πρόκειται για το παραλογγίτικο γεφύρι), που χτίστηκε το 1877) και η άλλη, προς το Πρινογέφυρο (το Πουρνογιόφυρο), που έχει φτιαχτεί στα χρόνια της Οθωμανικής δυναστείας, ανατολικά της ιστορικής από την επανάσταση θέσης ¨Πούσι του Λάλα¨." (10)

Βιβλιογραφία-σημειώσεις
1.  Κ.Π. Δάρμος. Οι αρχαίοι ποταμοί της Πελοποννήσου, σελ. 116 εκδόσεις Ανοιχτή Πόλη, Αθήνα 2007.
2.  "Αρκαδία. Τόποι και δρόμοι του νερου".Π. Σαραντάκης-Ν. Πετρούλια.
3.  "Βιδιάκι Γορτυνίας - η γενέτειρά μου". Κ.Ι. Κηπουρός. Αθήνα 1988 σελ. 64.
4.  Ομοίως, σελ. 55.
5.  Ομοίως, σελ. 55.
6. Γ. Χρυσανθακόπουλος. Η Ηλεία επί τουρκοκρατίας, σελ. 135.
7. "Βιδιάκι Γορτυνίας - η γενέτειρά μου". Κ.Ι. Κηπουρός. Αθήνα 1988 σελ. 64.
8.   Ομοίως, σελ. 154-155.
9.   "Η Βάχλια". Τριμηνιαία έκδοση της Ένωσης Βαχλιαίων. Τεύχος 6 Οκτώβριος 1991 σελ. 31. Μαρτυρία Γεωργίου Κ. Νικολετόπουλου στον Α.Β. Παπαπετρόπουλο.
10.  Γεωργίου Παπανδρέου. Δ.Φ. ΑΖΑΝΙΑΣ, Εν Πύργω εκ του τυπογραφίου της εφημ. ΗΛΕΙΑΣ. 1886 Σελ. 63.

 Δείτε το παρακάτω video για το Πουρνογιόφυρο