2. Μαστόροι Φενεού

Γνωστοί χτίστες και μάλιστα οργανωμένοι σε μπουλούκια, ήσαν από τα χωριά του Φενεού, της ορεινής Κορινθίας και συγκεκριμένα από τα Καλύβια, Φονιά, Βίλια, Γκούρα, Ταρσός κ.ά, με σπουδαία μάλιστα συμβολή στον αγώνα του '21.

Το κακό όμως είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές πηγές και υλικό για τη δράση και την τέχνη τους, αφού και αυτοί όπως και οι περισσότεροι μαστόροι της Πελοποννήσου δεν φρόντιζαν για την υστεροφημία τους, αφήνοντας κάποιο ίχνος του ονόματός τους πάνω σε κάποια πέτρα ή κάποιο αγκωνάρι.

Για να μη διαταράξουν το φυσικό περιβάλλον χρησιμοποίησαν την πέτρα και το ξύλο, ντόπια υλικά από το Χελμό και τη Ζήρεια, προκειμένου να χτίσουν με απόλυτο μεράκι και αρμονία αρχοντικά, εκκλησίες, καλντερίμια, βρύσες, γεφύρια, σχολεία, κεφαλόβρυσα κλπ.

Είναι άγνωστο αν είχαν συνθηματική γλώσσα, αν και βρίσκονται κοντά στα Κλουκινοχώρια. Προς τούτο, είναι πολύ πιθανόν να χρησιμοποιούσαν τα “Μπαραμπάτικα”, που ήταν η γλώσσα των Κλουκινοχωριτών μαστόρων. (1)

Γκούρα

Από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους διασώθηκαν κάποιες επιστολές, που δείχνουν με παραστατικό τρόπο τη ζωή και τη δράση των μαστόρων των χωριών της περιοχής του Φενεού, μερικές εκ των οποίων μεταφέρουμε παρακάτω και αναφέρονται στην αποστολή μαστόρων με τα ζώα τους, προκειμένου να φτιάξουν διάφορα οχυρωματικά έργα στη περιοχή των Μεγάρων “Μεγάλα Δερβένια”, εμποδίζοντας έτσι την κάθοδο στην Πελοπόννησο των Κιοσέ Μεχμέτ και Ομέρ Βρυώνη, που σκοπό είχαν την κατάπνιξη της επανάστασης στον Μοριά:

~ Φιλογενέστατε κύριε Ρήγα Παλαμήδη

Αποστέλλεσαι εις Κλουντούνα (εννοεί τις Κλουκίνες) και λοιπά χωρία Καλαβρύτου και Κορίνθου δια να συνάξης εκείθεν μαστόρους και να τους διευθύνης εις Εξαμίλια (εννοεί τα Μεγάλα Δερβένια της Μεγαρίδας) δια να τειχίσωσι εκεί τα πλέον επίκαιρα μέρη. Έτι διορίζεσαι να προβλέπης από την επαρχίαν της Κορίνθου την ζωοτροφήν των στρατιωτών, φροντίζων ακριβώς να είναι ανελλιπής και καλής ποιότητος, ώστε να ευχαριστούνται οι στρατιώται...........

Τη 5 Ιουλίου 1821, εκ του στρατοπέδου Τρικόρφα

Ο πατριώτης

Δημήτριος Υψηλάντης

Πληρεξούσιος (2)

Φενεός

~ Τ.Σ Φιλογενείς πρόκριτοι και πάντες κάτοικοι Κορίνθου

Στέλλω τον ευγενέστατον κύριον Ρήγα Παλαμήδη δια να συνάξη μαστόρους από Κλουντούνα και λοιπά χωρία Καλαβρύτου και Κορίνθου και να τους φέρη εις τα Δερβένια.

Ο αυτός διορίζεται να προβλέπη από την επαρχίαν της Κορίνθου την ζωοτροφίαν των στρατιωτών. Παραγγέλλω λοιπόν εις όλους να είναι πρόθυμοι συνεργοί εις τα κοινά ταύτα συμφέροντα της πατρίδος και απροφασίστως να πείθωνται εις την κοινωφελή διαταγήν του προειρημένου κυρίου Ρήγα........

Τρίκορφα την 5 Ιουλίου 1821

Ο πατριώτης

Δημήτριος Υψηλάντης

Πληρεξούσιος

Στο νώτο: “Τοις προκρίτοις και πάσι τοις κατοίκοις Κορίνθου. (3)

~ Κάτοικοι των χωρίων Καλαβρύτου και Κορίνθου

Ο φέρων το παρόν ευγενέστατος κύριος Ρήγας Παλαμήδης στέλλεται δι' αναγκαίας υπουργίας του κοινού, ήγουν δια την επιστασίαν της ζωοτροφίας των στρατιωτών και δια να συνάξη μαστόρους και να τους φέρη εις τα Δερβένια.

Ο σκοπός της συνάξεως των μαστόρων είναι να ενδυναμώσωμεν εκείνους τους τόπους και με τα αναγκαία του κτίσματα, ώστε να μην έχωμεν πλέον κανένα φόβον μην έμβωσιν Τούρκοι εις την Πελοπόννησον. Δείξετε λοιπόν όλοι προθυμίαν μεγάλην και υπομονήν δια την κοινήν σωτηρίαν και δια το ιδικόν Σας συμφέρον. Όποιος όμως φανή αναίσθητος και παρήκοος, ο τοιούτος έχει να παιδεύεται με όλην την δικαίαν αυστηρότητα.

Υγιαίνετε.

Τη 5 Ιουλίου 1821 εκ του στρατοπέδου Τρίκορφα

Ο πατριώτης

Δημήτριος Υψηλάντης

πληρεξούσιος

Ότι ίσον απαράλλακτον παραβληθέν με το εις χείρας του κυρίου Παλαμήδη πρωτοτύπου.

Τη 3 Αυγούστου 1823, Ναύπλιον

Τ.Σ. Ο Γραμμ. Της Δημ. Ναυπλίου

Ιω. Σαρεγιάννης (4)

Περιοχή χωριών Φενεού

~ Φανερώνω εγώ ο υπογεγραμμένος ότι ελθών ενταύθα ο κύριος Ρήγας Παλαμήδης με τας προσταγάς του Υψηλοτάτου πρίνκιπος και της Γερουσίας δια να εβγάλη τους εδώ μαστόρους, όθεν και έβγαλε τους κάτωθεν εδώ, τόσον και τα ζώα τους, όπου εβρέθηκαν εις τα εδώ. (Τον επληροφόρη). Τον επληροφόρησα ότι ο Μιχάλης Μιχαλόπουλος και Ανδρίκος Ζιζής και Παναγιώτης Θιόφιλος και Κωνσταντής Ντεβεντίνας με το σφυρί του και οι τρεις πρώτοι με τα τουφέκια τους ευρίσκονται εις τα Τερβένια, και αν τούτο είναι ψέμα να έχω εγώ να αποκρένωμαι. Ακόμη υπόσχομαι ότι δια τον Σταμάτη Μπόμπολα, ότι είναι άρρωστος εδώ και ξεγερεύοντας και δια τον Βασίλη του Μυλόπουλου ερχάμενος, να έχω να τους στέλνω εις τα Ντερβένια και αν κάμω το εναντίον να δίδω λόγον και να παιδεύωμαι. Εδώσαμεν δια ταϊνι των ανθρώπων του ένα σφακτό, τρεις μπότζες κρασί και το ψωμί τους τόσον.

1821 Ιουλίου 8, Καλύβια

Σακελλάριος βεβαιώνω

Αναστάσης Παπαδ. Βεβαιώνω (5)

Ταρσός

~ Ως διωρισμένοι από τον κυρ Ρήγα του Παλαμήδογλη ως πρωτομαστόροι και πληρεξούσιοι απάνω εις τα κάτωθεν ονόματα και ζώα, τα οποία μας τα παράδωσαν εις χείρας μας δια να τα πάμε μαζί εις τα Δερβένια και να τελειώσωμεν τις εκεί δουλειές, υποσχόμεθα εις την (......) και άμα λείψη ή άνθρωπος ή ζω να έχωμεν να αποκρινώμεθα με την ζωήν μας, και το πράγμα μας να είναι εις την Κοινότητα.

1 Παναγιώτης Κιούλης

1 Γιαννάκης Κιούλης

1 Παναγιώτης Ζιζής

1 Βασίλης Γεράσιμος

1 Σπύρος Τριμπόνης

1 Βασίλης Γκολφίνος, φοναίτης

1 Παναγιώτης Φλιπουράς

1 Αντώνης Γιάπακας μουλάρια 4

1 Αναστάσης Τουρλής γουμάρια 3

1 Γιωργάκης Βερέμης γουμάρι 1

___

8

1 Δημητράκης Τόμπρος

1 Δημήτρης του Κωσταντή Τζιβελιώτη

1 Γιάννης του Αντωνακόπουλου Τζιβελιώτη

___

14

1821 Ιουλίου 8, Καλύβια

(......) Μαστροκωσταντής

(......) και Μαστροβασίλης υπόσχομεν (6)

Πανόραμα(Φονιάς)

~ 1821 Ιουλίου 8, Γκούρα

Φανερώνω εγώ ο υποκάτωθεν βεβαιωμένος Κωνσταντής Μπόμπολας, πρωτομάστορας των Φοναίτων, ότι επειδή και εβγήκαν τρεις μαστόροι και ένα παιδί με ένα μουλάρι από Βίλια, με το τερτίπι του κυρίου Ρήγα Παλαμήδη, δια τα Ντερβένια και τους επήρα εις το μπουλούκι μου εδώ εις τον δρόμον, υπόσχομαι να τους αποδείξω και να τους παραδώσω προς την ευγενείαν του ως κάτωθεν ονομαστί τους γράφω, εις τον ειρημένον τόπον των Ντερβενίων. Εάν όμως φύγη κανείς και δεν τους παραδώκω, είμαι εγγυητής με την δήμευσιν των υπαρχόντων μου εγώ. Και ούτως δίδω εις χείρας της ευγενείας του το παρόν μου βεβαιομένον δια χειρός του γράψαντος έμπροσθεν των ευρεθέντων μαρτύρων.

Κωνσταντής Μπόμπολας βεβαιώνω

Παπασπύρος Οικονόμου μαρτυρώ

Παναγιωτάκης Παπαγεωργόπουλος μαρτυρώ

Οι άνωθεν μαίστορες γράφονται ονομαστί:

Σπήλιος Ραβελάς.........................................................................................1

Σπύρος Θανασόπουλος...............................................................................1

Παναγιώτης Τζανέλου................................................................................1

Του γερο-Τζιλόπλου το παιδί.....................................................................1

και μουλάρι.................................................................................................1

__

5 (7)

~ Ως διωρισμένος παρά του Ρήγα Παλαμήδη εις τα κάτωθεν ονόματα με τα ζώα τους πρωτομάστορης, δια να τους υπάγω εις Ντερβένια έως να τελειώση η εκεί δουλειά, υπόσχομαι οπού αν λείψη και ένα, να μείνη το πράγμα μου του κοινού.

1821, Ιουλίου 9

Νιάγκος ............................................................................................................1

Γεωργάκης Σταθάς .........................................................................................1

(.............) ..........................................................................................................1

Σπήλιος ............................................................................................................1

Αποστόλης Μπούρας ......................................................................................1

(.............) ..........................................................................................................2

Ηλίας ...............................................................................................................1

Στάθης Μάλλης ..............................................................................................1

Κωνσταντής Φθενάκης ..................................................................................1

Στάθης .............................................................................................................1

Αντώνης ...........................................................................................................1

Αντώνης Μπούρας ..........................................................................................1

__

13

παιδιά Θεοδωράκι 1

(.............) ..........................................................................................................1

Γεωργάκης Γεωργο (.....) ................................................................................1

Χρόνης .............................................................................................................1

Θανάσης Μπούρας .........................................................................................1

Ζούπας ............................................................................................................1

__

6

Ζώα (......) 6 δια χειρός εμού Νικολάκη Οικονόμου (......) βεβαιώ

Γιαννάκης (8)

Βιβλιογραφία-σημειώσεις

1. Χρ. Γ. Κωνσταντινόπουλος. “Οι παραδοσιακοί χτίστες της Πελοποννήσου”. Εκδοτ. οίκ. ΜΕΛΙΣΣΑ σελ. 62. Αθήνα 1983
2. Ομοίως, σελ. 39 και 137
3. Ομοίως, σελ. 138
4. Ομοίως, σελ. 139
5. Ομοίως, σελ. 140
6. Ομοίως, σελ. 141
7. Ομοίως, σελ. 142
8. Ομοίως, σελ. 143