Πετρογέφυρα στο δρόμο Φαναίτη - Δερβένι - Τσακώνα

“…εκεί περνάγανε κάρα, περνάγανε χίλια τόσα πράγματα… να πούμε. Και ζώα πολλά. Αυτοκίνητα ήτανε ελάχιστα. Γιατί μας έπιασε η κατοχή και Γερμανοί, Ιταλοί και… αυτοί, να πούμε, με τα αντάρτικα, χίτικα και φτάσαμε στα δυσάρεστα...βέβαια…”

  Επί του παλιού εθνικού δρόμου Τρίπολης-Τσακώνας-Καλαμάτας, από το χωριό Φαναίτη μέχρι τον κάμπο της Άνω Μεσσηνίας ( Πεδίον Μάκαρ, κατά τον Όμηρο, λόγω της γονιμότητάς της) υπήρχαν πετρογέφυρα σε κάθε ρέμα. Τα γεφύρια υπολογίζονται σε πάνω από δέκα, όλα μονότοξα, πλην αυτό του Ντουράκου (που είναι δίτοξο) και χτίστηκαν με την πρώτη χάραξη του δρόμου. Με την νεότερη χάραξη του δρόμου και την επέκτασή του, τα υπάρχοντα γεφύρια επίσης  επεκτάθηκαν με τσιμέντο για τις ανάγκες του νέου δρόμου, ενώ κάποια άλλα μικρότερα γκρεμίστηκαν και φτιάχτηκαν καινούργια τσιμεντένια.

  Ο οικισμός Δερβένι, στον οποίο υπάρχουν τα περισσότερα γεφύρια, είναι ο τελευταίος οικισμός του νομού Αρκαδίας σε υψόμετρο 600 μέτρων και ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα Σουλίου, του δήμου Μεγαλόπολης.

  Ξεκινώντας από το χωριό Φαναίτη προς Τσακώνα έχουμε κατά σειρά τα παρακάτω γεφύρια:

Φαναϊτέϊκο

  Βρίσκεται σε αχρησία, σε μια παράκαμψη του δρόμου Τρίπολης-Καλαμάτας, μετά την νέα χάραξη, στον παλιό δρόμο. Έχει μια σειρά θολίτες, ημικυκλικό, επίπεδη επιφάνεια διάβασης, χωρίς στηθαία και είναι σε καλή κατάσταση. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Φαναίτη, του δήμου Μεγαλόπολης, εξ ου και το όνομά του.

Φαναϊτέϊκο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Ο ντόπιος, από το Δερβένι, Σταυρόπουλος Νικόλαος μας λέει για το γεφύρι αυτό:

  “...η περιοχή έχει πολλά γεφύρια. Πάνω από δέκα. Η περιοχή λέγεται του Φαναίτη. Το γεφύρι το Φαναϊτέϊκο είναι αυτό εδώ. Εκεί περνάγανε κάρα, περνάγανε χίλια τόσα πράγματα... να πούμε. Και ζώα πολλά. Αυτοκίνητα ήτανε ελάχιστα. Γιατί μας έπιασε η κατοχή και Γερμανοί, Ιταλοί και… αυτοί, να πούμε, με τα αντάρτικα, χίτικα και φτάσαμε στα δυσάρεστα...βέβαια. Στο χωριό μένουμε καμιά εικοσαριά άτομα, χειμώνα καλοκαίρι.”

Νίκος Σταυρόπουλος. (Φωτο: ΑΓΠ)

Στο Τούμπανο

  Βρίσκεται πριν το χωριό Δερβένι, στη θέση “Τούμπανο” και το ρέμα, πάνω στο οποίο είναι χτισμένο, χύνεται και αυτό στο Δερβενόρεμα. Είναι ημικυκλικό, με μια σειρά θολίτες, κάθετα πλαϊνά, χωρίς στηθαία και επίπεδη επιφάνεια διάβασης αφού αποτελεί κομμάτι του παλιού εθνικού δρόμου Τρίπολης-Τσακώνας-Καλαμάτας. Η βιντεοσκόπηση και η φωτογράφηση έγινε χάρις στην επιμονή, υπομονή, παρατηρητικότητα και δυνατότητα προσπέλασης του φίλου και συνοδοιπόρου Γιάννη Λύρα, καθηγητή βιολογίας και κάτοικου Βαλύρας Μεσσηνίας. 

Στο Τούμπανο. (Φωτο: ΑΓΠ)

Στο Παλιόχανο

  Βρίσκεται πριν από το γεφύρι του Καραθανάση, στη θέση “Παλιόχανο” και είναι καλυμμένο από άσφαλτο και τσιμέντο, σε τέτοιο βαθμό που είναι αδύνατη η μέτρησή του, βιντεοσκόπησή του και φωτογράφησή του..

Στου Καραθανάση

  Είναι χτισμένο στα πενήντα μέτρα μέσα στο Δερβένι, ερχόμενοι από Τρίπολη και είναι καλυμμένο εντελώς από τσιμέντο και άσφαλτο, που είναι και σε αυτό αδύνατη η μελέτη  και η μέτρησή του. Η περιοχή λέγεται “στου Καραθανάση το γεφύρι”. Το ρέμα του γεφυριού πέφτει και αυτό στο Δερβενόρεμα. Δίπλα στο γεφύρι βρίσκεται η βρύση του Δημητρακόπουλου.

Του Μελιτιάδη

  Γεφυρώνει ένα ρέμα, δεξιά μετά τον οικισμό του Δερβενίου, στην περιοχή Μελιτιάδη, στον παλιό δρόμο για Καλαμάτα. Βρίσκεται σε μια παράκαμψη του παλιότερης χάραξης του δρόμου και δεν χρησιμοποιείται πια μετά την καινούργια χάραξη.

Του Μελιτιάδη. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Το ρέμα που είναι χτισμένο το γεφύρι χύνεται στο Δερβενόρεμα, που μέσω της Τσακώνας ενώνεται με τον ποταμό Τζαμή και κατόπιν με Μαυροζούμενα και Πάμισο. Είναι τοξωτό, με κάθετα τα πλαϊνά του, μια σειρά με μεράκι πελεκημένους θολίτες, επίπεδη επιφάνεια διάβασης, στηθαία και χτίστηκε με τη χάραξη του δρόμου Τρίπολης-Καλαμάτας.

Στη Μαυρόπλακα

  Βρίσκεται προς την έξοδο του οικισμού Δερβένι, πιο κάτω από το γεφύρι του  Μελιτιάδη, στην έξοδο προς Τσακώνα. Πρόκειται για ένα μικρό ημικυκλικό με κάθετα τα πλαϊνά του γεφυράκι, μια σειρά καλά πελεκημένους θολίτες, εμφανές κλειδί, σκεπασμένο από την άσφαλτο στη θέση “Μαυρόπλακα”, με εμφανή όμως την πρόθεση ανάδειξής του κατά την χάραξη και κατασκευή του νέου δρόμου.

Στη Μαυρόπλακα. (Φωτο: ΑΓΠ)

Στα Βουρλάκια

  Το γεφύρι βρίσκεται στη θέση “Βουρλάκια”, και ονομαζόταν έτσι λόγω της ύπαρξης πολλών βούρλων στην περιοχή, αφού υπάρχουν πηγές με νερό.

Του Ντουράκου

  Είναι χτισμένο επί του Δερβενορέματος ή ρέμα Ντουράκου που χύνεται στον Τζαμή. Βρίσκεται στο 57ο χιλιόμετρο του παλιού δρόμου  Τρίπολης-Καλαμάτας στην Τσακώνα  και έχει επεκταθεί, από κατάντη, με τσιμέντο για να καλύψει τις ανάγκες της νέας χάραξης του δρόμου. 

Γεφύρι Ντουράκου στην Τσακώνα. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό δίτοξο γεφύρι, ισομεγέθη σχεδόν τόξα, μεγάλων διαστάσεων ως προς το μήκος, άνοιγμα και ύψος τόξων, με προβόλους και μια σειρά καμαρολιθιών, επίπεδη επιφάνεια διάβασης, κάθετα τα πλαϊνά του από ένα σημείο και κάτω, τόξα καταβιβασμένα, στρoγγυλοποιημένες βάσεις, που όμως  έχει υποστεί πολλές ακαλαίσθητες τσιμεντένιες παρεμβάσεις, κυρίως στις βάσεις των βάθρων του και τις καμάρες, σε βαθμό που αλλοιώνουν πάρα πολύ την αρχική του φυσιογνωμία.

Το παλιό γεφύρι και δίπλα το...τσιμέντο. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Είναι καλυμμένο από άσφαλτο και τσιμέντο και πάνω του περνάει ο παλιός δημόσιος δρόμος Τρίπολης-Τσακώνας-Καλαμάτας.

 Δείτε περισσότερα για τα γεφύρια στο δρόμο Φαναίτη - Τσακώνα στα παρακάτω videos από το youtube:

Taskopru (πετρογέφυρο) στην πόλη Misis

Στην Κιλικία της Μικράς Ασίας

   Πρόκειται για ένα παλιό και ιστορικό γεφύρι κοντά στην μικρή πόλη Misis της Κιλικίας, που γεφυρώνει τον ποταμό Ceyhan  (τον Πύραμο των αρχαίων Ελλήνων).

 

Ποταμός Ceyhan (Φωτο: ΑΓΠ)

 Ο Ceyhan, με νερό όλο το χρόνο, πηγάζει από τα βουνά του ανατολικού Ταύρου και μετά από πορεία 509 χιλιομέτρων εκβάλλει στη Μεσόγειο, κοντά στη χερσόνησο Karatas και την ομώνυμη πόλη. Ονομάζεται επίσης από τους ντόπιους και Kokman Hekim, από κάποιον γιατρό της περιοχής.

   Η θέση της γέφυρας είναι πάνω στον αρχαίο δρόμο του μεταξιού και για το λόγο αυτό άλλωστε χτίστηκε.

Taskopru, στην πόλη Missis της Κιλικίας. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Έχει εννέα καμάρες, που καλύπτουν όλο το μήκος της κοίτης του ποταμού και μεγαλώνουν όσο πάμε προς το κέντρο, όπου υπάρχει η κεντρική και μεγαλύτερη καμάρα. Η βάση της είναι καλντεριμωτή, χτισμένη με άσπρη πέτρα, έχει πρόβολους και στηθαίο ενός μέτρου με οξεία απόληξη. Το πλάτος του είναι 6.50 μέτρα και χρησιμοποιείται από οχήματα μέχρι 10 τόνους, χωρίς το όριο αυτό να τηρείται πάντα.

Είναι σε χρήση από τα οχήματα. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Η μικρή πόλη Misis, 25 περίπου χιλιόμετρα από τα Άδανα, είναι η αρχαία ελληνική πόλη Μοψουεστία της Κιλικίας (ή Εστία και αργότερα Mamistra) και η ίδρυσή της αποδίδεται στον μάντη Μόψο, που έζησε κατά τους χρόνους του τρωικού πολέμου.

   Από επιγραφές και νομίσματα είναι γνωστό ότι ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνστάντιος ο Β’ (Φλάβιος Ιούλιος Κωνσταντίνος) έχτισε εκεί επί του ποταμού Πύραμου (σημερινό Ceyhan) μια γέφυρα, η οποία αποκαταστάθηκε από τον μετέπειτα αυτοκράτορα Ιουστινιανό και πρόκειται για την σημερινή γέφυρα.

Από κατάντη. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Το 1998 υπέστη σοβαρότατες ζημιές από ισχυρό σεισμό αλλά αμέσως επισκευάστηκε πλήρως από ειδικούς και έκτοτε βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση.

Δείτε περισσότερα για το γεφύρι στην Κιλικία στο παρακάτω video:  

Θεογέφυρο στον Κράθι

   Είναι χτισμένο επί του ποταμού Κράθι -που πηγάζει από τις παραφυάδες των Αροανίων κοντά στην Νώνακρη και εκβάλλει στον Κορινθιακό κοντά στην Ακράτα- στην περιοχή Περιστεριώνας κοντά στο χωριό Βούτημο και είναι μονότοξο, με μια σειρά καμαρολιθιών.

Χτίστηκε από τον πρωτομάστορα Κούρκαφα τη δεκαετία 1850-60, όταν έγινε το αρδευτικό αυλάκι που έφερνε το νερό στην Ακράτα.

Το βάραθρο στον Κράθι. (Φωτο: ΑΓΠ)

Είναι χτισμένο στο σημείο του ποταμού Κράθι, όπου τα κάθετα πλευρά του φαραγγιού σχεδόν ενώνονται φτάνοντας τα 1,30 με 2 μέτρα. Η θέση πραγματικά προκαλεί το φόβο αφού το χάος κάτω από το γεφύρι φτάνει και ξεπερνά τα 70 μέτρα. Λέγεται ότι υπάρχει μονοπάτι στην κοίτη του ποταμού, που διασχίζει τον Κράθι κάτω από το γεφύρι, αλλά δεν είναι ορατό από την επιφάνεια του δρόμου.

Με βάση τα δεδομένα αυτά είναι πραγματικά άθλος το καλούπωμα και γενικά η κατασκευή του γεφυριού, το σκάλωμα δηλαδή στα απότομα και κάθετα γρανιτώδη πλαϊνά του φαραγγιού, από τον πρωτομάστορα Κούρκαφα.

Το γεφύρι είναι κούφιο κάτω από την τσιμεντένια βάση και χρησιμοποιούταν και ως πέρασμα των ντόπιων και ως αυλάκι. Σαν αυλάκι γινόταν χρήση του μέχρι 3-4 χρόνια πριν. Για πέρασμα και διέλευση των πολιτών χρησιμοποιείται ακόμη, αφού πάνω του σχετικά πρόσφατα (1983) έριξαν τσιμέντο και άσφαλτο και είναι το σημείο που ο επαρχιακός δρόμος περνάει τον Κράθι για να πάει στο χωριό Βούτημο. (1)

Θεογέφυρο στον Κράθι. (Φωτο: ΑΓΠ)

Πρόκειται για ένα από τα πιο εντυπωσιακότερα πέτρινα γεφύρια του Ελλαδικού και όχι μόνο χώρου.

 

 

Το βάραθρο στον Περιστεριώνα.

 

 

 

Λόγω της δυσκολίας της κατασκευής του εξ αιτίας του απότομου και χαώδη βάραθρου, λέγεται και θεογέφυρο ή διαβολογέφυρο στον Κράθι, από τους ντόπιους. Έτσι όπως είναι σκαρφαλωμένο στο χάος και 70 περίπου μέτρα πάνω από την κοίτη του ποταμού, στα κατακόρυφα πλαϊνά του, πιστεύεται ότι ο Θεός ή ο διάβολος έβαλε το χέρι του δίνοντας έμπνευση στον πρωτομάστορα, προκειμένου να φέρει σε πέρας αυτό το δύσκολο εγχείρημα.

Έτσι λειτουργούσε τότε η αντίληψη του ανθρώπου. Πίστευε ότι ορισμένα δύσκολα κατασκευαστικά έργα, που έφτιαξαν κάποιοι άνθρωποι με μεγάλη ικανότητα και φαντασία, δέχτηκαν τη βοήθεια υπερφυσικών δυνάμεων. Και στην προκειμένη περίπτωση ήταν ο Θεός ή ο διάβολος που ενέπνευσαν τον πρωτομάστορα Κούρκαφα να κατασκευάσει ένα τέτοιο δύσκολο έργο. Χωρίς την βοήθειά τους δεν θα ήταν κατορθωτό.

Ο Καταρράχτης. (Φωτο: ΑΓΠ)

Για την κατασκευή γεφυριών σε δύσκολες και δυσπρόσιτες θέσεις θεωρούσαν ότι ο πρωτομάστορας είχε “θεία έμπνευση”, “θεϊκή φώτιση”, “διαβολεμένο μυαλό”, “είχε το διάβολο μέσα του”, “λιβάνιζε το διάβολο”, “ είχε πουλήσει την ψυχή του στο διάβολο”, “ορμηνευόταν από το θεό ή το διάβολο”, “είναι διαβόλου κάλτσα”, δεχόταν δηλαδή τη συμβουλή ή και τη βοήθεια του Θεού ή του διαβόλου.

Βιβλιογραφία-σημειώσεις

(1). Οι πληροφορίες όπως και η συνεργασία για την έρευνα, μελέτη, φωτογράφηση, μέτρηση και βιντεοσκόπηση των γεφυριών της περιοχής της Αιγιαλείας μας χορηγήθηκαν απλόχερα από τον ντόπιο (από το Διακοφτό), Χάρη Φερεούτη. Τον ευχαριστώ.
Δείτε το παρακάτω σχετικό video για το θεογέφυρο στον Κράθι:

 

Πετρογέφυρα

Αναδημοσιεύουμε ένα σπουδαίο κείμενο, της Μαρίας Αρβανίτη Σωτηροπούλου, που είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «ΔΙΒΡΗ», εγκυρότατη τριμηνιαία, ιστορική, λαογραφική, πολιτιστική και ενημερωτική έκδοση για τα χωριά του «Ιστορικού Δήμου Λαμπείας 1833-1912» Ηλείας, στο τεύχος 133.
 Το κείμενο γράφτηκε με την ευκαιρεία της επίσκεψης του Αρχείου Γεφυριών Πελοποννήσου (ΑΓΠ) και των εκπροσώπων της "Δίβρης" στο γεφύρι της "Κλομποκής", που βρίσκεται στο ομώνυμο ρέμα της Δίβρης (Λαμπεία), για την φωτογράφηση, βιντεοσκόπηση, μέτρηση και μελέτη του.
 
Εκ βαθέων

Έρμα γεφύρια …

 “Γεφύρια χαμένα στην ερημιά, ξεχασμένα απ’ τους δρόμους, πιστά αγκαλιάζουν τις όχθες και υπερβαίνουν την ορμή των υδάτων, αντιστέκονται στις καταιγίδες και τις κατεβασιές, ξαφνιάζουν το βλέμμα του εξερευνητή πια οδοιπόρου. Κομψά, ανθεκτικά τανύζονται με χάρη, θαρρείς δίχως προσπάθεια κρέμονται πάνω από το χάος δυσπρόσιτων γκρεμών, απλώνουν σφιχτοδεμένες αγκαλιές για να πετάξουν πάνω από τη θάλασσα, κρέμονται από τον ουρανό με πεντάγραμμα σχοινιά, που συνθέτουν αλληλούια στην ανθρώπινη αποτελεσματικότητα.

 

Η συγγραφέας και το γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Και ο χρόνος περνά, πόλεμοι και λιμοί, μεταναστεύσεις και ευημερίες, χωριά πεθαίνουν ή καίγονται, πόλεις μεταμορφώνονται, νέοι δρόμοι χαράσσονται, τα μονοπάτια χορταριάζουν. Τα γεφύρια βουβαίνονται, μένουν γυμνά, επώδυνα πετρωμένα σα γάλα λεχώνας με νεκρό μωρό. Τα τυχερότερα επιβιώνουν παράλληλα ή και κάτω από την τσιμεντένια ασχήμια του μοντέρνου δρόμου, βυζαντινά σαν της Καρύταινας, οθωμανικά όπως στη Μακεδονία, ρωμαϊκά που ακόμη μεταφέρουν νερό στη ραχοκοκαλιά της Ηπείρου. τα ομορφότερα έγιναν τουριστικές ατραξιόν, στερεώθηκαν με λεφτά της ΕΕ, επιβίωσαν. Τα περισσότερα βυθίστηκαν στη λήθη, περιφρονούνται ακόμα και από τους ντόπιους, αν και βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από τη βουή της σύγχρονης παλίρροιας των εκδρομέων του σαββατοκύριακου. Στα έρημα ποτάμια και τους λόγγους, μόνο για τους εραστές της περιπέτειας και τους ελάχιστους ιστορικούς μελετητές, ανακαλύπτεις γεφύρια στοιχειά, που ρίζωσαν στις όχθες και αντιστέκονται όχι τόσο στη δύναμη του νερού και την ορμή των ανέμων, όσο στην ύπουλη ζωντάνια μιας συκιάς, που φύτρωσε ανάμεσα στις πέτρες και ξεριζώνει τους αρμούς της ανθρώπινης δίψας γι’ αθανασία. Αναδύονται σαν όνειρα. Γιατί απατηλό όνειρο είναι η ομορφιά, που δεν καθρεπτίζεται σε ανθρώπινο βλέμμα.

   Κάθε γεφύρι είναι επίτευγμα. Κουβαλά μύθους από θυσίες αθώων, απειλητικά πνεύματα το στοιχειώνουν, παραμύθια το γλυκοτραγουδούν. Κάθε γεφύρι μικρό ή μεγάλο χτίστηκε μ’ αίμα, κυριολεκτικά χρειάστηκε νεκρούς για να στεριώσει, απ’ τη γυναίκα του πρωτομάστορα μέχρι τις εκατόμβες των σημερινών εργατικών ατυχημάτων.

   Το έρμο γεφύρι όσο ωραιότερο, τόσο πιο θλιβερό. Διψά γι’ ανθρώπινα βήματα, κουράστηκε ν’ αφουγκράζεται άχρηστο τη ροή του χρόνου, θαρρείς επιζητεί την κατάρρευση κι ας τανύζεται με χάρη πάνω από αιωνόβια κλαριά. Ηθικό δίδαγμα για την ανθρώπινη φιλοδοξία. Στη ροή του χρόνου, όλα μεταμορφώνονται. Ότι αντέχει, συνήθως είναι πολύτιμο. Αρκεί να εξακολουθεί να αξιοποιείται από τους ανθρώπους. Για όσο υπάρχουν άνθρωποι σε αυτό τον πλανήτη. Γιατί υπάρχει πάντα η πιθανότητα, όπως με τους δεινόσαυρους, οι άνθρωποι να εξαφανιστούν και ν’ απομείνουν τα γεφύρια.”

                                                           ΜΑΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Άλλο ένα τεύχος του περιοδικού, με το γεφύρι του Ερύμανθου στη θέση "Δομοκός".

 Μας έχει συνηθίσει το περιοδικό "ΔΙΒΡΗ" σε τέτοιου είδους ευαισθησίες, (χαρακτηριστικό γνώρισμα του εκδότη του Σωτήρη Σωτηρόπουλου, που αν και γνωρίζουμε τη σεμνότητά του, ελπίζουμε να έχουμε την κατανόησή του γι' αυτή μας την "αυθαιρεσία"), και για το λόγο τούτο είναι η μικρότερη δυνατή αναγνώριση εκ μέρους μας, της τεράστιας και μακρόχρονης αγωνιστικής  προσφοράς του στην επίλυση των προβλημάτων ποιότητας ζωής, καθώς επίσης  και προσπάθειας ανόδου του πολιτιστικού επιπέδου της Δίβρης και της ευρύτερης περιοχής της ορεινής Ηλείας.

Σωτήρης Σωτηρόπουλος

Μόνο συγχαρητήρια ταιριάζουν στους συντελεστές αυτής της τεράστιας διαχρονικής προσπάθειας και της ακόμη πιο σπουδαίας, παρά τις κάθε είδους και κυρίως οικονομικές δυσκολίες, έκδοσης.